The Magdalenian site Kleszczowa 9, Pilica commune, Silesian voivodship (Kraków-Częstochowa Upland, Poland). Multi-aspectual analysis of the flint inventory and the importance of the site
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/76.2024.1.3604Słowa kluczowe:
Late Palaeolithic, Magdalenian Culture, flint inventory, typological analysis, raw material analysis, use-wear analysis, Kraków-Częstochowa UplandAbstrakt
Stanowisko nr 9 w Kleszczowej, położone jest na obszarze tzw. Gór Barańskich, ok 7 km od Pilicy w woj. śląskim. W trakcie badań powierzchniowych i sondażowych, prowadzonych w rejonie stanowiska od 2012 roku, odkryto pozostałości osadnictwa późnopaleolitycznego. Na podstawie cech technologiczno-typologicznych inwentarz krzemienny został zaklasyfikowany jako charakterystyczny dla magdaleńskiej tradycji kulturowej.
Wyróżniającą grupą znalezisk są rdzenie wiórowe jednopiętowe ze zmianą orientacji w różnym stopniu eksploatacji oraz półsurowiec wiórowy z diagnostycznymi piętkami en éperon. Wśród narzędzi zadokumentowano głównie rylce, drapacze, przekłuwacze i półtylczaki. Wyroby wykonano przede wszystkim z wysokiej jakości jurajskich surowców krzemionkowych, występujących w bezpośrednim sąsiedztwie stanowiska.
Inwentarz krzemienny ze stanowiska Kleszczowa 9 został poddany wieloaspektowej analizie technologicznej i funkcjonalnej. Autorzy w artykule chcą szczególnie zaakcentować wyniki analizy traseologicznej, która wykazała, że niemal połowa z nich nosi ślady pracy w drewnie, mięsie i skórze. Na nielicznych uchwycono ślady, wskazujące na pracę z roślinami “krzemionkowymi” oraz w rozmiękczonej kości. Wiele form na powierzchni ma ślady po oprawie oraz organicznej substancji, będącej najprawdopodobniej reliktami lepiszcza. Poza tymi śladami, wyroby charakteryzują się bardzo dużym stopniem deformacji podepozycyjnych, będących efektem głębokiej orki prowadzonej w rejonie stanowiska.
Wyniki analizy przeprowadzonej na inwentarzu z Kleszczowej 9, dobrze nawiązują do aktualnego stanu wiedzy na temat wykorzystywania narzędzi przez społeczności magdaleńskie i niewątpliwie poszerzają wiedzę nad zachowaniem ludzi u schyłku plejstocenu na terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
Pobrania
Bibliografia
Anderson P. C. 1992. Experimental cultivation, harvest and threshing of wild cereals. Their relevance for interpreting the use of Epipalaeolithic and Neolithic artefacts. In P. C. Anderson (ed.), Prehistory of Agriculture. New Experimental and Ethnographic Approaches. Los Angeles: Institute of Archaeology, University of California, 118-144.
Anderson-Gerfaud P. 1988. Using prehistoric stone tools to harvest cultivated wild cereals: preliminary observations of traces and impact. In S. Beyries (ed.), Industries Lithiques: Tracéologie et Technologie (= British Archaeological Reports – International Series 411). Oxford: British Archaeological Reports Oxford Ltd, 175-198.
Baranowski K. and Sudoł-Procyk M. 2023. Siliceous raw materials of the Udorka Valley region (Kraków-Częstochowa Upland, Poland) and their use, on the example the Late Palaeolithic site in Kleszczowa 9, comm. Pilica, Silesian voiv. In A. Stavilă, C. Bogdan and R. Cîrt (eds), Interdisciplinarity in archaeology UISPP2023. Book of abstracts. Timisoara: Universitati de Vest Timisoara, 128.
Bocheński Z., Ginter B., Kozłowski J. K., Mook W. G., Muszyński M., Nadachowski A., Stworzewicz E. and Szyndlar Z. 1985. Badania osadów schronisk podskalnych w Zalasie koło Krakowa. Folia Quaternaria 56, 3-100.
Brézillon M. N. 1968. La dénomination des objets de pierre taillée. Matériaux pour un vocabulaire des préhistori-ens de langue française. Persée-Portail des revues scientifiques en SHS, 179-180.
Cheynier A. and Bouyssonie J. 1955. Chancelade – abri de Raymonden, fouilles de l‘abbé J. Bouyssonie. Bulletin de la Société historique et archéologique du Périgord 82/4, 172-185.
Cyrek K., Moszczyński J., Muzolf B. and Pelisiak A. 1992. Opracowanie wyników inwentaryzacji kulturowej stanowisk archeologicznych zlokalizowanych w trakcie penetracji terenowej obszaru pomiędzy m. Pilicą – Strzegową (Smoleń) a Wolbromiem, wchodzącym w obszar Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych woj. katowickiego, Zespół Badań Konserwatorskich – Łódź. Script in Nicolaus Copernicus University in Toruń, Institute of Archaeology.
Demars P.-Y. and Laurent P. 1989. Types d’outils lithiques du Paléolithique supérieur en Europe. Cahiers du Quaternaire 14. Paris: CNRS Éditions.
Gijn van A. L. 1989. The wear and tear of flint principles of functional analysis applied to Dutch Neolithic assemblages (= Analecta Praehistorica Leidensia 22). Leiden: University of Leiden.
Gijn van A. L. 2010. Flint in focus, Lithic Biographies in the Neolithic and Bronze Age. Leiden: Sidestone Press.
Ginter B. 1974. Wydobywanie, przetwórstwo i dystrybucja surowców i wyrobów krzemiennych w schyłkowym paleolicie północnej części Europy Środkowej. Przegląd Archeologiczny 21, 5-122.
Ginter B. and Kozłowski J. K. 1990. Technika obróbki i typologia wyrobów kamiennych paleolitu, mezolitu i neolitu. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Ho Ho Committee 1979. The Ho Ho classification and nomenclature Committee Report. In B. Hayden (ed.), Lithic use-wear analysis. New York: Academic Press.
Inizan M. L., Reduron-Ballinger M., Roche H. and Tixier J. 1999. Technology and terminology of knapped stone. Nanterre: CREP.
Juel Jensen H. 1994. Flint tools and plant working, hidden traces of stone age technology. A use wear study of some Danish Mesolithic and TRB implements. Aarhus: University Press.
Korobkowa G. F. 1999. Narzędzia w pradziejach. Podstawy badania funkcji metodą traseologiczną. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Krajcarz M. T. 2023. Kartowanie pradziejowych złóż krzemienia na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. In W. Borkowski, A. Kraszewska, S. Sałaciński, D. Stefański, E. Trela-Kieferling and P. Valde-Nowak (eds), Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach. Krzemień jurajski w pradziejach 9. Warszawa, Kraków: Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie, 45-75.
Krajcarz M. T., Sudoł M., Krajcarz M. and Cyrek K. 2012. From far or from near? Sources of “banded flint” and “chocolate flint” raw material used during Stone Age in Biśnik Cave (southern Poland). Anthropologie. International Journal of the Science of Man 50/4, 411-425.
Krajcarz M. T., Sudoł M., Krajcarz M. and Cyrek K. 2014. Wychodnie krzemienia pasiastego na Wyżynie Ryczowskiej (Wyżyna Krakowsko-Częstochowska). In D. Piotrowska, W. Piotrowski, K. Kaptur and A. Jedynak (eds), Górnictwo z epoki kamienia: Krzemionki – Polska – Europa. W 90. rocznicę odkrycia kopalni w Krzemionkach, t. 1 Silex et Ferrum. Ostrowiec Świętokrzyski: Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim, 319-338.
Krygiel-Kozłowska I. 2010. Technological analysis of flint materials from Brzoskwinia-Krzemionki. In M. Połtowicz-Bobak and D. Bobak (eds), The Magdalenian in Central Europe. New finds and Concepts, Collectio Archaeologice Ressoviensis 11. Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego and Mitel, 85-94.
Łanczont M., Madeyska T., Muzyczuk A. and Valde-Nowak P. 2002. Hłomcza – stanowisko kultury magdaleńskiej w Karpatach polskich. In J. Gancarski (ed.), Starsza i środkowa epoka kamienia w Karpatach Polskich. Krosno: Muzeum Podkarpackie w Krośnie, 147-187.
Osipowicz G. 2010. Narzędzia krzemienne w epoce kamienia na ziemi chełmińskiej. Studium traseologiczne. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Osipowicz G. 2019. Plant processing in the Late Mesolithic Poland: in search for function of the mysterious “curved knives”. Archaeological and Anthropological Sciences 11/7, 3613-3628. DOI: 10.1007/s12520-019-00784-w.
Połtowicz-Bobak M. 2013. Wschodnia prowincja magdalenienu. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Połtowicz-Bobak M. 2016. On the peripheries of the Magdalenian world. Magdalenian hunters north of the Carpathian and Sudety Mountains. In J. Kabaciński (ed.), The Past Societies 1. Polish lands from the first evidence of human presence to the early Middle Ages 500 000-5500 BC. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences.
Přichystal A. 2018. Artefacts made from siliceous rocks of Polish origin on prehistoric sites in the Czech Republic. Archaeologia Polona 56, 35-48.
Pyżewicz K. 2022. Przykłady strategii produkcji i użytkowania paleolitycznych oraz mezolitycznych narzędzi krzemiennych. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Schild R. 2014. Wilczyce. A Late Magdalenian Winter Hunting Camp in Southern Poland. Warszawa: Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Science.
Sobczyk K. 1992. Wołowice, province of Kraków. Flint extraction and processing site. Recherches Archéologiques de 1990, 5-25.
Sobczyk K. 1993. The Late Palaeolithic Flint Workshops at Brzoskwinia-Krzemionki near Kraków. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Sonneville – Bordes D. and Perrot J. 1956. Lexique typologique du Paléolithique supérieur. Bulletin de la Société préhistorique française 53/9, 547-559.
Stefański D. 2013. Technika rylcowa z górnopaleolitycznego stanowiska Kraków – ul. Spadzista B+B1. In M. Nowak, D. Stefański and M. Zając (eds), Retusz – jak i dlaczego? „Wieloperspektywiczność elementu twardzowego” (= Prace Archeologiczne 66). Kraków: Instytut Archeologii UJ, 95-125.
Sudoł M., Cyrek K., Krajcarz M. and Krajcarz M. T. 2016. Around the Biśnik Cave – The area of human penetration during Palaeolithic. Anthropologie. International Journal of Human Diversity and Evolution 54/1, 49-68.
Sudoł-Procyk M. 2020. Magdalenian settlement in the south-eastern part of the Ryczów Upland (Polish Jura). New data and the importance of the region. Anthropologie. International Journal of Human Diversity And Evolution 58/2-3, 285-302.
Sudoł-Procyk M. 2021. Chocolate flint outcrops in the Kraków-Częstochowa Upland. State of knowledge on mining, use, and distribution of the raw material and further research perspectives. In A. Nemergut, I. Cheben and K. Pyżewicz (eds), Fossile directeur. Multiple perspectives on lithic studies in Central and Eastern Europe (= Študijné zvesti Archeologického ústavu SAV – Supplementum 2). Nitra: Archeologický ústav SAV, 251-263.
Sudoł-Procyk M., Brandl M., Krajcarz M. T., Malak M., Skrzatek M., Stefański D., Trela-Kieferling E. and Werra D. H. 2021a. Chocolate Flint: new perspectives on its deposits, mining, use and distribution by prehistoric communities in Central Europe. Antiquity. Project Gallery, 95(383), 1-7.
Sudoł-Procyk M., Krajcarz M. T., Malak M. and Werra D. H. 2021b. Preliminary characterization of the prehistoric mine of chocolate flint in Poręba Dzierżna, site 24 (Wolbrom commune, małopolskie voivodeship). Sprawozdania Archeologiczne 73/2, 109-135.
Tixier J. 1978. Méthode pour l’étude des outillages lithiques. Thèse de Doctorat d’État. Université de Paris X – Nanterre.
Vaughan P. C. 1985. Use-wear analysis of flaked stone tools. Tuscon: University of Arizona Press.
Wagner T. and Jędrysik A. 2016. Sprawozdanie z badań powierzchniowych prowadzonych na obszarze gminy Pilica w latach 2014-2016. Script in archive of the Provincial Office for the Protection of Monuments in Katowice.
Wiśniewski A., Furmanek M., Borowski M., Kądziołka K., Rapiński A. and Winnicka K. 2012. Lithic raw material and Late Palaeolithic strategies of mobility: a case study from Sowin 7, SW Poland. Anthropologie (Brno) 50, 391-409.
Wiśniewski T. ed. 2015. Klementowice. A Magdalenian site in eastern Poland. Lublin: Institute of Archaeology Maria Curie-Skłodowska University in Lublin.
Wiśniewski T. 2020. Stare Baraki. A new Magdalenian site in eastern Poland. Anthropologie (Brno) 58/2-3, 351-368.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Sprawozdania Archeologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
