Abstrakt
This article presents several methodological and theoretical remarks useful in Polonia studies or more broadly in ethnic studies. Concepts such as diaspora and ethnic/national minority were discussed to show the relations between them. The issue of ethnic survival of communities perceived as ethnic minorities, including Poles in Polish Eastern frontier, was described to show that not only 'objective' factors matter. The author also presented his reflections on the ways the research is being conducted among such communities and how their image is then being created by researchers. The next part of the article discusses the relationship between minority and the 'host' country, including state policy towards minority and minority's response to that policy. The construction and integration of the minority as an emerging community using so-called national culture was pointed out to be the most essential element of minority's existence.
Bibliografia
Appadurai Arjun, 2005, Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, Universitas, Kraków
Arutiunov Sergei A., 2002, The diaspora as a process, Anthropology and Archaeology of Eurasia, vol. 41, no. l, s. 89-96
Babiński Grzegorz, 2001, Badania wschodnie i badania polonijne po roku 1989. Refleksje na marginesie wybranych lektur, Przegląd Polonijny, Rok 27, z. 4, s. 59-66
Bokszański Zbigniew, 2006, Tożsamości zbiorowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Brown Andrew J., 2005, 'I he Germans of Germany and the Germans of Kazakhstan: an Eurasian Volk in the twilight of diaspora, Europe-Asia Studies, vol. 57, no. 4, s. 625-634
Butler Kim D., 2001, Defining diaspora, refining a discourse, Diaspora, vol. 10, issue 2, s. 189-219
Centrum…, 2005, Centrum na peryferiach. Monografia społeczności lokalnej Ejszyszek i okolic na Wileńszczyźnie, red. A. Perzanowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Clifford James, 2000, Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, Wydawnictwo KR, Warszawa
Clifford James, 2003, Diasporas, [w:] The ethnicity reader. Nationalism, multiculturalism and migration, red. M. Guibernau, J. Rex, Polity Press, Cambridge, s. 283-290
Cohen Anthony P., 2000, The symbolic construction of community, Routledge, London-New York
Danowska-Nowak Agnieszka, Nowak Krzysztof, 2011, Między wschodem a zachodem. Wokół postaw i dylematów Polaków mołdawskich, [w:] Polacy poza granicami kraju u progu XXI wieku. Różne oblicza polskiej tożsamości, red. M. Michalska, Archiwum Etnograficzne, nr 52, PTL, Wrocław, s. 221-232
Derlicki Jarosław, 2003, Narodziny czy odrodzenie? Polska tożsamość w Mołdawii, Etnografia Polska, t. 47, z. 1-2, s. 147-160
Derlicki Jarosław, 2007, Czyje państwo i czyj nacjonalizm? Dylematy tożsamości w Mołdawii, Etnografia Polska, t. 51, z. 1-2, s. 7-23
Dictionary..,. 2003, Dictionary of race and ethnicity, red. G. Bolaffi i in., Sage, Thousand Oak-London- New Delhi
Edensor Tim, 2004, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, Seria Cultura, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Encyclopedia..., 2002, Encyclopedia of social and cultural anthropology, red. A. Barnard, J. Spencer, Routledge, London-New York
Encyclopedia..., 2006, Encyclopedia of anthropology, red. J. Birx, Sage, Thousand Oak-London-New Delhi
Encyclopedia..., 2008, Encyclopedia of race, ethnicity and society, red. R. T. Schaefer, Sage, Thousand Oak- London-New Delhi
Eriksen Thomas H., 1999, Ethnicity and nationalism. Anthropological perspectives, Pluto Press, London-Sterling
Esman Milton J., 2007, An introduction to ethnic conflict, Polity Press, Cambridge-Maiden
Ethnicity..., 1996, Ethnicity, red. J. Hutchinson, A. D. Smith, Oxford University Press, Oxford-New York
Etnografia..., 2005, Etnografia lokalnych znaczeń. Monografia społeczności lokalnej z okolic Dziewieniszek na Wileńszczyźnie, red. Ł. Smyrski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Gellner Ernest, 1991, Narody i nacjonalizm, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
Huyssen Andreas, 2003, Diaspora and nation: Migration into other pasts, New German Critique, issue 88, s. 147-164
Ich..., 2003, Ich małe ojczyzny. Lokalność, korzenie i tożsamość w warunkach przemian, red. M. Trojan, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław
Janusz Grzegorz, 2006, Status polskich mniejszości narodowych w Europie na przełomie XX i XXI wieku, [w:] Diaspora polska w procesach globalizacji. Stan i perspektywy badań, red. G. Babiń¬ski, H. Chałupczak, Grell, Kraków, s. 106-138
Jasiewicz Zbigniew, 2004, Wschód a polska etnologia i antropologia społeczno-kulturowa. Doświadczenia i perspektywy, [w:] Wschód w polskich badaniach etnologicznych i antropolo¬gicznych. Problematyka, badacze, znaczenie, red. Z. Jasiewicz, Telgte, Poznań, s. 9-30
Jenkins Richard, 1997, Rethinking ethnicity. Arguments and explorations, Sage, Thousand Oak-London-New Delhi
Kabzińska Iwona, 2000, Między grupą etniczną a narodem, Etnografia Polska, t.44, z. 1-2, s. 39-61
Kabzińska Iwona, 2002, Rosjanie na terenach byłych republik radzieckich (poza Rosją) po rozpadzie Związku Radzieckiego, [w:] Cywilizacja Rosji Imperialnej, red. R Kraszewski, Poznańskie Studia Wschodoznawcze, nr 3, Instytut Wschodni UAM, Poznań, s. 333-360
Kłoskowska Antonina, 1996, Kultury narodowe u korzeni, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa
Kultura..., 2004, Kultura i świadomość etniczna Polaków na Wschodzie. Tradycja i współczesność, red A. Kuczyński, M. Michalska, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław
Kuper Leo, 2003, Plural societies, [w:] The ethnicity reader. Nationalism, multiculturalism and migration, red. M. Guibernau, J. Rex, Polity Press, Cambridge, s. 220-228
Kymlicka Will, 2003, Ethnicity in the USA, [w:] The ethnicity reader. Nationalism, multiculturalism and migration, red. M. Guibernau, J. Rex, Polity Press, Cambridge, s. 229-247
Levy Andre, 2000, Diasporas through anthropological lenses: Contexts of Postmodernity, Diaspora, vol. 9, issue 1, s. 137-154
Mai Nicole, 2005, The Albanian diaspora-in-the-making: Media, migration and social exclusion, Journal of Ethnic and Migration Studies, vol. 31, no. 3, s. 543-561
Mamzer Hanna, 2002, Tożsamość w podróży. Wielokulturowość a kształtowanie tożsamości jednostki, Seria Socjologia, nr 32, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań
Michna Ewa, 1995, Łemkowie. Grupa etniczna czy naród?, Nomos, Kraków
Miodunka W., 1999, Stan badań nad Polonią i Polakami w świecie, Przegląd Polonijny, Rok 25, z. 1, s. 87-104
Obrębski Józef, 2005, Problem grup i zróżnicowań etnicznych w etnologii i jego socjologiczne ujęcie, [w:] Dzisiejsi ludzie Polesia i inne eseje, przyg. A. Engelking, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 153-172
Ohliger Rainer, Munz Rainer, 2002, Minorities into migrants: making and un-making Central and Eastern Europe's ethnic German diasporas, Diaspora, vol. 11, issue 1, s. 45-81
Pałeczny Tadeusz, 2001, Lokalne skupiska polonijne w Brazylii: rezerwaty monoetniczności czy enklawy wielokulturowości, Przegląd Polonijny, Rok 27, z. 2, s. 5-26
Paluch Andrzej K., 1976, Inkluzywne i ekskluzywne rozumienie terminu „Polonia", Przegląd Polonijny, Rok 2, z. 2, s. 17-26
Podole..., 2003, Podole i Wołyń. Szkice etnograficzne, red. Ł. Smyrski, M. Zowczak, DIG, Warszawa
Polska..,. 2001, Polska diaspora, red. A. Walaszek, Wydawnictwo Literackie, Kraków
Posern-Zieliński Aleksander, 2005, Etniczność. Kategorie. Procesy etniczne, Mała Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki, 1.14, PTPN, Poznań
Rapport Nigel, Overing Joanna, 2003, Social and cultural anthropology. The key concepts, Routledge, London-New York
Reis Michele, 2004, Theorizing diaspora: Perspectives on „classical" and „contemporary" diaspora, International Migration, vol. 42, issue 2, s. 41-60
Rex John, 2003, The concept of a multicultural society, [w:] The ethnicity reader. Nationalism, multiculturalism and migration, red. M. Guibernau, J. Rex, Polity Press, Cambridge, s. 205-219
Sadowski Andrzej, 2001, Aktualny stan i zadania przyszłe badań nad Polakami na Wschodzie- (Wprowadzenie do dyskusji), Przegląd Polonijny, Rok 27, z. 4, s. 49-58
Safran William, 1991, Diasporas in modern societies: Myths of homeland and return, Diaspor"' vol. 1, no. 1, s. 83-99
Słownik..., 1987, Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Z. Staszczak i in„ PWN, Warszawa
Smith Anthony D., 1999, Myths and memories of the nation, Oxford University Press, Oxford New York
Sobisiak Walerian, 1975, Emigracja jako przedmiot badań etnograficznych, Przegląd Polonijny, Rok 1, z. 1, s. 29-51
Tiškov Valery, 2003, Rekviem po etnosu. Issledovannija po sociálno-kul'turnoj antropologii, Nauka, Moskva
Tożsamość..., 2009, Tożsamość etniczna i kulturowa Śląska w procesie przemian, red. H. Rusek, A. Drożdż, PTL, Wrocław
Van Amersfoort Hans, 1995, Institutional pluralisty: problem or solution for the multi-ethnic state?, |w:] Notions of nationalism, red. S. Periwal, CEU Press, Budapest-London-New York, s. 162-181
Wahlbeck Osten, 2002, The concept of diaspora as an analytical tool in the study of refugee communities, Journal of Ethnic and Migration Studies, vol. 28, no. 2, s. 221-238
Wałaszek Adam, 2001, Polska diaspora, [w:] Diaspory, Migracje i społeczeństwo, 6, red. J. E. Zamojski, Neriton, Warszawa, s. 9-39
Znaniecki Florian, 1990, Współczesne narody, Biblioteka Socjologiczna, PWN, Warszawa
Żelazny Walter, 2006, Etniczność. Ład - konflikt - sprawiedliwość, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań
Arutiunov Sergei A., 2002, The diaspora as a process, Anthropology and Archaeology of Eurasia, vol. 41, no. l, s. 89-96
Babiński Grzegorz, 2001, Badania wschodnie i badania polonijne po roku 1989. Refleksje na marginesie wybranych lektur, Przegląd Polonijny, Rok 27, z. 4, s. 59-66
Bokszański Zbigniew, 2006, Tożsamości zbiorowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
Brown Andrew J., 2005, 'I he Germans of Germany and the Germans of Kazakhstan: an Eurasian Volk in the twilight of diaspora, Europe-Asia Studies, vol. 57, no. 4, s. 625-634
Butler Kim D., 2001, Defining diaspora, refining a discourse, Diaspora, vol. 10, issue 2, s. 189-219
Centrum…, 2005, Centrum na peryferiach. Monografia społeczności lokalnej Ejszyszek i okolic na Wileńszczyźnie, red. A. Perzanowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Clifford James, 2000, Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, Wydawnictwo KR, Warszawa
Clifford James, 2003, Diasporas, [w:] The ethnicity reader. Nationalism, multiculturalism and migration, red. M. Guibernau, J. Rex, Polity Press, Cambridge, s. 283-290
Cohen Anthony P., 2000, The symbolic construction of community, Routledge, London-New York
Danowska-Nowak Agnieszka, Nowak Krzysztof, 2011, Między wschodem a zachodem. Wokół postaw i dylematów Polaków mołdawskich, [w:] Polacy poza granicami kraju u progu XXI wieku. Różne oblicza polskiej tożsamości, red. M. Michalska, Archiwum Etnograficzne, nr 52, PTL, Wrocław, s. 221-232
Derlicki Jarosław, 2003, Narodziny czy odrodzenie? Polska tożsamość w Mołdawii, Etnografia Polska, t. 47, z. 1-2, s. 147-160
Derlicki Jarosław, 2007, Czyje państwo i czyj nacjonalizm? Dylematy tożsamości w Mołdawii, Etnografia Polska, t. 51, z. 1-2, s. 7-23
Dictionary..,. 2003, Dictionary of race and ethnicity, red. G. Bolaffi i in., Sage, Thousand Oak-London- New Delhi
Edensor Tim, 2004, Tożsamość narodowa, kultura popularna i życie codzienne, Seria Cultura, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Encyclopedia..., 2002, Encyclopedia of social and cultural anthropology, red. A. Barnard, J. Spencer, Routledge, London-New York
Encyclopedia..., 2006, Encyclopedia of anthropology, red. J. Birx, Sage, Thousand Oak-London-New Delhi
Encyclopedia..., 2008, Encyclopedia of race, ethnicity and society, red. R. T. Schaefer, Sage, Thousand Oak- London-New Delhi
Eriksen Thomas H., 1999, Ethnicity and nationalism. Anthropological perspectives, Pluto Press, London-Sterling
Esman Milton J., 2007, An introduction to ethnic conflict, Polity Press, Cambridge-Maiden
Ethnicity..., 1996, Ethnicity, red. J. Hutchinson, A. D. Smith, Oxford University Press, Oxford-New York
Etnografia..., 2005, Etnografia lokalnych znaczeń. Monografia społeczności lokalnej z okolic Dziewieniszek na Wileńszczyźnie, red. Ł. Smyrski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Gellner Ernest, 1991, Narody i nacjonalizm, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
Huyssen Andreas, 2003, Diaspora and nation: Migration into other pasts, New German Critique, issue 88, s. 147-164
Ich..., 2003, Ich małe ojczyzny. Lokalność, korzenie i tożsamość w warunkach przemian, red. M. Trojan, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław
Janusz Grzegorz, 2006, Status polskich mniejszości narodowych w Europie na przełomie XX i XXI wieku, [w:] Diaspora polska w procesach globalizacji. Stan i perspektywy badań, red. G. Babiń¬ski, H. Chałupczak, Grell, Kraków, s. 106-138
Jasiewicz Zbigniew, 2004, Wschód a polska etnologia i antropologia społeczno-kulturowa. Doświadczenia i perspektywy, [w:] Wschód w polskich badaniach etnologicznych i antropolo¬gicznych. Problematyka, badacze, znaczenie, red. Z. Jasiewicz, Telgte, Poznań, s. 9-30
Jenkins Richard, 1997, Rethinking ethnicity. Arguments and explorations, Sage, Thousand Oak-London-New Delhi
Kabzińska Iwona, 2000, Między grupą etniczną a narodem, Etnografia Polska, t.44, z. 1-2, s. 39-61
Kabzińska Iwona, 2002, Rosjanie na terenach byłych republik radzieckich (poza Rosją) po rozpadzie Związku Radzieckiego, [w:] Cywilizacja Rosji Imperialnej, red. R Kraszewski, Poznańskie Studia Wschodoznawcze, nr 3, Instytut Wschodni UAM, Poznań, s. 333-360
Kłoskowska Antonina, 1996, Kultury narodowe u korzeni, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa
Kultura..., 2004, Kultura i świadomość etniczna Polaków na Wschodzie. Tradycja i współczesność, red A. Kuczyński, M. Michalska, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław
Kuper Leo, 2003, Plural societies, [w:] The ethnicity reader. Nationalism, multiculturalism and migration, red. M. Guibernau, J. Rex, Polity Press, Cambridge, s. 220-228
Kymlicka Will, 2003, Ethnicity in the USA, [w:] The ethnicity reader. Nationalism, multiculturalism and migration, red. M. Guibernau, J. Rex, Polity Press, Cambridge, s. 229-247
Levy Andre, 2000, Diasporas through anthropological lenses: Contexts of Postmodernity, Diaspora, vol. 9, issue 1, s. 137-154
Mai Nicole, 2005, The Albanian diaspora-in-the-making: Media, migration and social exclusion, Journal of Ethnic and Migration Studies, vol. 31, no. 3, s. 543-561
Mamzer Hanna, 2002, Tożsamość w podróży. Wielokulturowość a kształtowanie tożsamości jednostki, Seria Socjologia, nr 32, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań
Michna Ewa, 1995, Łemkowie. Grupa etniczna czy naród?, Nomos, Kraków
Miodunka W., 1999, Stan badań nad Polonią i Polakami w świecie, Przegląd Polonijny, Rok 25, z. 1, s. 87-104
Obrębski Józef, 2005, Problem grup i zróżnicowań etnicznych w etnologii i jego socjologiczne ujęcie, [w:] Dzisiejsi ludzie Polesia i inne eseje, przyg. A. Engelking, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa, s. 153-172
Ohliger Rainer, Munz Rainer, 2002, Minorities into migrants: making and un-making Central and Eastern Europe's ethnic German diasporas, Diaspora, vol. 11, issue 1, s. 45-81
Pałeczny Tadeusz, 2001, Lokalne skupiska polonijne w Brazylii: rezerwaty monoetniczności czy enklawy wielokulturowości, Przegląd Polonijny, Rok 27, z. 2, s. 5-26
Paluch Andrzej K., 1976, Inkluzywne i ekskluzywne rozumienie terminu „Polonia", Przegląd Polonijny, Rok 2, z. 2, s. 17-26
Podole..., 2003, Podole i Wołyń. Szkice etnograficzne, red. Ł. Smyrski, M. Zowczak, DIG, Warszawa
Polska..,. 2001, Polska diaspora, red. A. Walaszek, Wydawnictwo Literackie, Kraków
Posern-Zieliński Aleksander, 2005, Etniczność. Kategorie. Procesy etniczne, Mała Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki, 1.14, PTPN, Poznań
Rapport Nigel, Overing Joanna, 2003, Social and cultural anthropology. The key concepts, Routledge, London-New York
Reis Michele, 2004, Theorizing diaspora: Perspectives on „classical" and „contemporary" diaspora, International Migration, vol. 42, issue 2, s. 41-60
Rex John, 2003, The concept of a multicultural society, [w:] The ethnicity reader. Nationalism, multiculturalism and migration, red. M. Guibernau, J. Rex, Polity Press, Cambridge, s. 205-219
Sadowski Andrzej, 2001, Aktualny stan i zadania przyszłe badań nad Polakami na Wschodzie- (Wprowadzenie do dyskusji), Przegląd Polonijny, Rok 27, z. 4, s. 49-58
Safran William, 1991, Diasporas in modern societies: Myths of homeland and return, Diaspor"' vol. 1, no. 1, s. 83-99
Słownik..., 1987, Słownik etnologiczny. Terminy ogólne, red. Z. Staszczak i in„ PWN, Warszawa
Smith Anthony D., 1999, Myths and memories of the nation, Oxford University Press, Oxford New York
Sobisiak Walerian, 1975, Emigracja jako przedmiot badań etnograficznych, Przegląd Polonijny, Rok 1, z. 1, s. 29-51
Tiškov Valery, 2003, Rekviem po etnosu. Issledovannija po sociálno-kul'turnoj antropologii, Nauka, Moskva
Tożsamość..., 2009, Tożsamość etniczna i kulturowa Śląska w procesie przemian, red. H. Rusek, A. Drożdż, PTL, Wrocław
Van Amersfoort Hans, 1995, Institutional pluralisty: problem or solution for the multi-ethnic state?, |w:] Notions of nationalism, red. S. Periwal, CEU Press, Budapest-London-New York, s. 162-181
Wahlbeck Osten, 2002, The concept of diaspora as an analytical tool in the study of refugee communities, Journal of Ethnic and Migration Studies, vol. 28, no. 2, s. 221-238
Wałaszek Adam, 2001, Polska diaspora, [w:] Diaspory, Migracje i społeczeństwo, 6, red. J. E. Zamojski, Neriton, Warszawa, s. 9-39
Znaniecki Florian, 1990, Współczesne narody, Biblioteka Socjologiczna, PWN, Warszawa
Żelazny Walter, 2006, Etniczność. Ład - konflikt - sprawiedliwość, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań