Keywords
cultural heritage
Carpathians
huts
the beginning of the shepherding season
the Polish-Slovak borderland
Vlach tradition
Carpathians
huts
the beginning of the shepherding season
the Polish-Slovak borderland
Vlach tradition
How to Cite
Kocój, E. (2018). RETURNING TO PASTORALIST THEMES. CUSTOMS AND BELIEFS CONNECTED WITH THE START OF THE PASTORAL SEASON ON THE POLISH-SLOVAK BORDERLAND IN THE 21ST CENTURY. Etnografia Polska, 62(1-2), 85–105. Retrieved from https://journals.iaepan.pl/ep/article/view/132
Abstract
The article draws on preliminary research results of a research project on the history, migration, and cultural heritage of the Vlach minority inhabiting the areas from Albania to the northern Carpathians, which I have been conducting since 2015. This text is a discussion of one aspect of this topic, which entails the studies of the everyday life and rituals of the Highland pastoralists on the Polish side of the Carpathians. The article describes the issues concerning the organization and the time-space symbolism of a modern pasturage, especially the related to the ritual beginning of the grazing season as well as the shepherds’ topographical imagination. The research was conducted in the selected huts of Spiš, Orava, Podhale, Żywiec region, and Silesian Beskids in Poland in 2015–2018. In all cases, I applied qualitative research methods, mostly structured and unstructured interviews with senior and young shepherds working in the huts, as well as participant observation conducted during selected pastoral holidays and meetings in various spaces: in churches, during Highlander’s and Vlach conventions, shepherds meetings, and in the huts. I supplement these techniques with the analysis of the visual material that I gathered during the field research, received from the enthusiasts of this topic, or found on the Internet. The research has shown that modern pastoralism oscillates between two poles: the traditional, which has made it possible to retain many elements from the past derived from the Vlach law, and the modern, thanks to which shepherds introduce modern solutions to their huts.
References
Antoniewicz Włodzimierz (red.) 1959–1970, Pasterstwo Tatr polskich i Podhala, t. 1–8, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław
Bachtin Michaił 1975, Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa Średniowiecza i Renesansu, przeł. Anna i Andrzej Goreniowie, Wydawnictwo Literackie, Kraków
Balamaci Nicholas S. 1991, Can the Vlachs write their own history?, Journal of Hellenic Diaspora, nr 17, s. 9–36, http://pl.scribd.com/doc/46327940/Can-the-Vlachs-Write-Their-Own-History#scribd, dostęp 31.10.2015
Chojnacki Józef 1979, Miéra i mir (mirowanie) w tradycji europejskiej, Lud, t. 63, s. 129–158
Czajkowski Jerzy 1992, Dzieje osadnictwa historycznego na Podkarpaciu i jego odzwierciedlenie w grupach osadniczych, [w:] Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Edition Spotkania, Rzeszów
Czamańska Ilona 2015, The Vlachs – several research problems, Balcanica Posnaniensia Acta et Studia, vol. 22, nr 1, s. 7–16
Czamańska Ilona 2016, Wołosi i Słowianie w średniowieczu i epoce nowożytnej, Res Historica, t. 41, 42, s. 11–23
Dobrowolski Kazimierz 1960, Studia nad kulturą pasterską Karpat Północnych, Wierchy, nr 29, s. 7–52
Dudziak Wojciech 2008, Kontakty Podhalan z Liptakami, [w:] Pastierska kultúra, jej dokumentácia a prezentácia. Zborník, Etnológ a Múzeum, XII, Ružomberok, s. 79–83
Dziedzictwo niematerialne, http://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/dziedzictwo-niematerialne/, dostęp 02.05.2018
Grzesik Ryszard 2016, Blachowie i pastores Romanorum w Gesta Hungarorum Anonimowego Notariusza, Res Historica, t. 41, s. 25–34
Grzesik Ryszard 2015, The Valachian way of life in stories about domestic origins in the Hungarian medieval chronicles, Balcanica Posnaniensia Acta et Studia, vol. 23, s. 167–174
Guidelines for the Establishment of National „Living Human Treasures” Systems, http://www.unesco.org/culture/ich/doc/src/00031-EN.pdf, dostęp 03.08.2015
Herniczek-Morozowa Wanda 1975, Terminologia polskiego pasterstwa górskiego, cz. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
Hobsbawm Eric 2008, Wprowadzenie. Wynajdywanie tradycji, [w:] E. Hobsbawm, T. Ranger (red.), Tradycja wynaleziona, tłum. M. Godyń, F. Godyń, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Hobsbawm Eric, Ranger Terence (red.) 2008, Tradycja wynaleziona, tłum. M. Godyń, F. Godyń, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Hołub-Pacewiczowa Zofia 1931, Osadnictwo pasterskie i wędrówki w Tatrach i na Podtatrzu, Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków
Janicka-Krzywda Urszula 2014, Magia hal i połonin, [w:] M. Kiereś (red.), Pasterstwow Karpatach. Tradycja a współczesność. Szkice, Centrum UNEP/GRID, Warszawa
Janicka-Krzywda Urszula, Krzywda Piotr 2010, Ludźmierz: sanktuarium Matki Bożej Królowej Podhala (przewodnik pielgrzyma), Wydawnictwo Ścieżki Wiary, Kraków
Jasensky Milos (red.) 2013, Gorali. Vel’ka kniha o goralach Oravy, Liptova a Kysúc, Matica slovenská, Martin
Jawor Grzegorz 2004, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin
Jostowa Wanda 1972, Pasterstwo na polskiej Orawie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Zakopane
Kahl Thede 1999, Ethnizität und räumliche Verbreitung der Aromunen in Südosteuropa, Münstersche Geographische Arbeiten 43, Münster
Kiereś Małgorzata 2010, O gospodarce sałaszniczo-pasterskiej w etnograficznej pigułce, [w:] J. Michałek (red.), Owce w Beskidach, czyli owca plus po góralsku, Istebna
Kiereś Małgorzata 2015, Współczesny kontekst zmian w obyczajowości tradycyjnej kultury pasterskiej w Karpatach, [w:] B. Rosiek, K. Słabosz-Pałacz (red.), Kultura pasterska we współczesności karpackiej z uwzględnieniem regionu Babiej Góry, Babiogórskie Centrum Kultury, Zawoja
Kiereś Małgorzata (red.) 2014, Pasterstwo w Karpatach. Tradycja a współczesność. Szkice, Centrum UNEP/GRID, Warszawa
Kocój Ewa 2016, Dziedzictwo kulturowe mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych kręgu Karpat – narracje lokalne i zarządzanie instytucjonalne (wstępne rezultaty badania pilotażowego), Prace Etnograficzne, z. 3, s. 193–213
Kocój Ewa 2013, Pamięć starych wieków. Symbolika czasu w rumuńskim kalendarzu prawosławnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Kocój Ewa 2015, Artefakty przeszłości jako ślady pamięci. Dziedzictwo kulturowe Aromanów (Wołochów) na Bałkanach, Prace Etnograficzne, z. 4, s. 271–305
Kocój Ewa 2018, „Na sałasie ni ma pani lekko”. Życie codzienne pasterzy wołoskich na szałasach na pograniczu polsko-słowackim w XXI wieku jako dziedzictwo kulturowe regionu Karpat (wybór zagadnień), Balcanica Posnaniensia, vol. 25, w druku
Kocój Ewa 2017, Ostatni pasterze Karpat? Redyk Karpacki 2013 – fenomen międzynarodowego projektu dotyczącego współczesnej wołoskiej kultury pasterskiej, Culturologica Slovaka, t. 2, s. 20–37
Kocój Ewa 2018, Śladami ostatnich wędrujących pasterzy karpackich. Raport z wiosennego redyku rodziny Szczechowiczów (kwiecień 2018), „Almanach Podhalański”, 22
Kocój Ewa, Michałek Józef (red.) 2018, Bacowie i wałasi. Kultura pasterska na pograniczu polsko-słowackim, Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner, Cieszyn
Kopczyńska-Jaworska Bronisława 1962, Gospodarcze i społeczne podstawy pasterstwa tatrzańskiego, [w:] Pasterstwo Tatr i Podhala. Historia osadnictwa i organizacja społeczna pasterstwa oraz słownictwo pasterskie Tatr Polskich i Podhala, t. 4., red. W. Antoniewicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 107–162
Kopczyńska-Jaworska Bronisława 1961, Owcze sery zdobione z Karpat, Etnografia Polska, t. 5, s. 197–226
Koukoudis Asterios I. 2003, The Vlachs: Metropolis and diaspora, Zitros Publications, Thessalonica
Lehr Urszula 2001, Pamięć pokoleń. Z badań nad problematyką starości we wsiach karpackich, Lud, t. 85, s. 45–57
Luković Miloš 2015, Zakon vlahom (Ius Valachicum) in the charters issued to Serbian medieval monasteries and kanuns regarding Vlachs in the early ottoman tax registers (defters), Balcanica Posnaniensia, t. 22, nr 1 – (IUS VALACHICUM I), s. 29–45
Łach Janusz 2016, Miejsce wołoskiego dziedzictwa kulturowego w nauczaniu regionalnym na obszarze Beskidu Małego (północnej Żywiecczyzny), Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, vol. 71, z. 2, Sectio B, s. 193–205
Małynicz-Przybylska Maria (red.) 2014, Co słychać na Podhalu. Tradycja we współczesności, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Matlakowski Władysław 1901, Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu. Zarysy życia ludowego, druk P. Laskauera i W. Babickiego, Warszawa
Minov Nicola 2017, Titsi shi cum eara internats Armanjlji di Crushuva tu chirolu a Protlui Polim Mundial? (Никола Минов, Зошто и како беа интернирани крушевските Власи за време на Првата светска војна?), [w:] 100 di anj de proclamarea a principatului armanescu Pindu shi 100 di anj de deportarea Armanjor, Materiali di simpoziumlu internatsional tsãnut pi 13.05.2017, Skopje 2017, s. 111–142
Niculiţa-Voronca Elena 1998, Datinele şi credinţele poporului român adunate şi aşezate în ordine mitologică, Polirom, Iaşi
Nowicka Ewa 2016, Etniczna tożsamość Arumunów/Wlachów w XXI stuleciu, Res Historica, t. 41, s. 213–235
Oczko Anna 2016, Traces of Vlach Migrations in the Toponymy of the Polish Podtatrze Region, Res Historica, t. 41, s. 151–158
Podolák Jan 1982, Tradičné ovčiarstvo na Slovensku, Veda, Vydavatel’stvo Slovenskej Akadémie Vied, Bratislava
Sajkowski Wojciech 2016, The peoples inhabiting the Illyrian Provinces known under the name of Morlachs – Definition of the ethnonym in the light of the French literature, Res Historica, t. 41, s. 111–123
Sendyka Paweł 2017, The Bacas and the Priests: How old adversaries came together to revive and reinterpret tradition, Etnologia Actualis, vol. 17, nr 2, s. 8–23
Sendyka Paweł, Makovicky Nicolette 2018, Transhumant pastoralism in Poland: Contemporary challenges. Pastoralism: Research, policy and practice, 8 (5), https://pastoralismjournal.springeropen.com/articles/10.1186/s13570-017-0112-2, dostęp 03.07.2018
Sikora Kazimierz 2015, Liczebniki złożone w gwarach polskich a wpływy niemieckie, Gwary dziś, vol. 7, s. 155–167
Sikora Kazimierz 2016, Liczebniki w gwarach Podtatrza, LingVaria, I, nr 2, s. 49–61
Skorupa Andrzej 2016, Ludźmierz: Sanktuarium Matki Bożej Królowej Podhala, Wydawnictwo Astraia, Kraków
Szyfer Anna 1962, Słownictwo pasterskie Tatr i Podhala, [w:] Historia osadnictwa i organizacja społeczna pasterstwa oraz słownictwo pasterskie, oprac. S. Górzyński et al., seria Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 162–193
Śladami... 2016, Śladami tradycyjnego wypasu owiec. Zrównoważone rolnictwo w polskiej części Karpat. Przewodnik, oprac. B. Dąbek, B. Jabłońska, E. Jurkiewicz, M. Szewczyk, J. Michałek, K. Król-Łegowski, Centrum UNEP-GRID, Warszawa
Tamminen Tanja 2004, The Vlach in the Republic of Macedonia. A success story or a minority on road to extinction?, [w:] A. Tanner (red.), The forgotten minorities in of Eastern Europe – the history and today of selected ethnic groups in five countries, East-West Books, Helsinki
Zuskinova Iveta 2017, Liptov – ľudové umenie, OZ Spoločnosť priateľov Múzea liptovskej dediny, Liptovský Hrádok
Zuskinová Iveta 1999, Ovčiarstvo a salašníctvo v Liptove, OZ Spoločnosť priateľov Múzea liptovskej dediny, Liptovský Hrádok
Zuskinová Iveta 2008, Ovčiarstvo a salašníctvo v Liptove, [w:] Pastierska kultúra, jej dokumentácia a prezentácia. Zborník, Etnológ a Múzeum, XII, Ružomberok, s. 132–139
Zuskinova Iveta (red.) 2008, Pastierska kultúra, jej dokumentácia a prezentácia, Etnológ a Muzeum, XII, Liptovské muzeum v Ružomberku, Ružomberok
Bachtin Michaił 1975, Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa Średniowiecza i Renesansu, przeł. Anna i Andrzej Goreniowie, Wydawnictwo Literackie, Kraków
Balamaci Nicholas S. 1991, Can the Vlachs write their own history?, Journal of Hellenic Diaspora, nr 17, s. 9–36, http://pl.scribd.com/doc/46327940/Can-the-Vlachs-Write-Their-Own-History#scribd, dostęp 31.10.2015
Chojnacki Józef 1979, Miéra i mir (mirowanie) w tradycji europejskiej, Lud, t. 63, s. 129–158
Czajkowski Jerzy 1992, Dzieje osadnictwa historycznego na Podkarpaciu i jego odzwierciedlenie w grupach osadniczych, [w:] Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 1, Edition Spotkania, Rzeszów
Czamańska Ilona 2015, The Vlachs – several research problems, Balcanica Posnaniensia Acta et Studia, vol. 22, nr 1, s. 7–16
Czamańska Ilona 2016, Wołosi i Słowianie w średniowieczu i epoce nowożytnej, Res Historica, t. 41, 42, s. 11–23
Dobrowolski Kazimierz 1960, Studia nad kulturą pasterską Karpat Północnych, Wierchy, nr 29, s. 7–52
Dudziak Wojciech 2008, Kontakty Podhalan z Liptakami, [w:] Pastierska kultúra, jej dokumentácia a prezentácia. Zborník, Etnológ a Múzeum, XII, Ružomberok, s. 79–83
Dziedzictwo niematerialne, http://www.unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/dziedzictwo-niematerialne/, dostęp 02.05.2018
Grzesik Ryszard 2016, Blachowie i pastores Romanorum w Gesta Hungarorum Anonimowego Notariusza, Res Historica, t. 41, s. 25–34
Grzesik Ryszard 2015, The Valachian way of life in stories about domestic origins in the Hungarian medieval chronicles, Balcanica Posnaniensia Acta et Studia, vol. 23, s. 167–174
Guidelines for the Establishment of National „Living Human Treasures” Systems, http://www.unesco.org/culture/ich/doc/src/00031-EN.pdf, dostęp 03.08.2015
Herniczek-Morozowa Wanda 1975, Terminologia polskiego pasterstwa górskiego, cz. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk
Hobsbawm Eric 2008, Wprowadzenie. Wynajdywanie tradycji, [w:] E. Hobsbawm, T. Ranger (red.), Tradycja wynaleziona, tłum. M. Godyń, F. Godyń, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Hobsbawm Eric, Ranger Terence (red.) 2008, Tradycja wynaleziona, tłum. M. Godyń, F. Godyń, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Hołub-Pacewiczowa Zofia 1931, Osadnictwo pasterskie i wędrówki w Tatrach i na Podtatrzu, Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, Kraków
Janicka-Krzywda Urszula 2014, Magia hal i połonin, [w:] M. Kiereś (red.), Pasterstwow Karpatach. Tradycja a współczesność. Szkice, Centrum UNEP/GRID, Warszawa
Janicka-Krzywda Urszula, Krzywda Piotr 2010, Ludźmierz: sanktuarium Matki Bożej Królowej Podhala (przewodnik pielgrzyma), Wydawnictwo Ścieżki Wiary, Kraków
Jasensky Milos (red.) 2013, Gorali. Vel’ka kniha o goralach Oravy, Liptova a Kysúc, Matica slovenská, Martin
Jawor Grzegorz 2004, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin
Jostowa Wanda 1972, Pasterstwo na polskiej Orawie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Zakopane
Kahl Thede 1999, Ethnizität und räumliche Verbreitung der Aromunen in Südosteuropa, Münstersche Geographische Arbeiten 43, Münster
Kiereś Małgorzata 2010, O gospodarce sałaszniczo-pasterskiej w etnograficznej pigułce, [w:] J. Michałek (red.), Owce w Beskidach, czyli owca plus po góralsku, Istebna
Kiereś Małgorzata 2015, Współczesny kontekst zmian w obyczajowości tradycyjnej kultury pasterskiej w Karpatach, [w:] B. Rosiek, K. Słabosz-Pałacz (red.), Kultura pasterska we współczesności karpackiej z uwzględnieniem regionu Babiej Góry, Babiogórskie Centrum Kultury, Zawoja
Kiereś Małgorzata (red.) 2014, Pasterstwo w Karpatach. Tradycja a współczesność. Szkice, Centrum UNEP/GRID, Warszawa
Kocój Ewa 2016, Dziedzictwo kulturowe mniejszości narodowych, etnicznych i religijnych kręgu Karpat – narracje lokalne i zarządzanie instytucjonalne (wstępne rezultaty badania pilotażowego), Prace Etnograficzne, z. 3, s. 193–213
Kocój Ewa 2013, Pamięć starych wieków. Symbolika czasu w rumuńskim kalendarzu prawosławnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
Kocój Ewa 2015, Artefakty przeszłości jako ślady pamięci. Dziedzictwo kulturowe Aromanów (Wołochów) na Bałkanach, Prace Etnograficzne, z. 4, s. 271–305
Kocój Ewa 2018, „Na sałasie ni ma pani lekko”. Życie codzienne pasterzy wołoskich na szałasach na pograniczu polsko-słowackim w XXI wieku jako dziedzictwo kulturowe regionu Karpat (wybór zagadnień), Balcanica Posnaniensia, vol. 25, w druku
Kocój Ewa 2017, Ostatni pasterze Karpat? Redyk Karpacki 2013 – fenomen międzynarodowego projektu dotyczącego współczesnej wołoskiej kultury pasterskiej, Culturologica Slovaka, t. 2, s. 20–37
Kocój Ewa 2018, Śladami ostatnich wędrujących pasterzy karpackich. Raport z wiosennego redyku rodziny Szczechowiczów (kwiecień 2018), „Almanach Podhalański”, 22
Kocój Ewa, Michałek Józef (red.) 2018, Bacowie i wałasi. Kultura pasterska na pograniczu polsko-słowackim, Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Gospodarczych Delta Partner, Cieszyn
Kopczyńska-Jaworska Bronisława 1962, Gospodarcze i społeczne podstawy pasterstwa tatrzańskiego, [w:] Pasterstwo Tatr i Podhala. Historia osadnictwa i organizacja społeczna pasterstwa oraz słownictwo pasterskie Tatr Polskich i Podhala, t. 4., red. W. Antoniewicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 107–162
Kopczyńska-Jaworska Bronisława 1961, Owcze sery zdobione z Karpat, Etnografia Polska, t. 5, s. 197–226
Koukoudis Asterios I. 2003, The Vlachs: Metropolis and diaspora, Zitros Publications, Thessalonica
Lehr Urszula 2001, Pamięć pokoleń. Z badań nad problematyką starości we wsiach karpackich, Lud, t. 85, s. 45–57
Luković Miloš 2015, Zakon vlahom (Ius Valachicum) in the charters issued to Serbian medieval monasteries and kanuns regarding Vlachs in the early ottoman tax registers (defters), Balcanica Posnaniensia, t. 22, nr 1 – (IUS VALACHICUM I), s. 29–45
Łach Janusz 2016, Miejsce wołoskiego dziedzictwa kulturowego w nauczaniu regionalnym na obszarze Beskidu Małego (północnej Żywiecczyzny), Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, vol. 71, z. 2, Sectio B, s. 193–205
Małynicz-Przybylska Maria (red.) 2014, Co słychać na Podhalu. Tradycja we współczesności, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa
Matlakowski Władysław 1901, Zdobienie i sprzęt ludu polskiego na Podhalu. Zarysy życia ludowego, druk P. Laskauera i W. Babickiego, Warszawa
Minov Nicola 2017, Titsi shi cum eara internats Armanjlji di Crushuva tu chirolu a Protlui Polim Mundial? (Никола Минов, Зошто и како беа интернирани крушевските Власи за време на Првата светска војна?), [w:] 100 di anj de proclamarea a principatului armanescu Pindu shi 100 di anj de deportarea Armanjor, Materiali di simpoziumlu internatsional tsãnut pi 13.05.2017, Skopje 2017, s. 111–142
Niculiţa-Voronca Elena 1998, Datinele şi credinţele poporului român adunate şi aşezate în ordine mitologică, Polirom, Iaşi
Nowicka Ewa 2016, Etniczna tożsamość Arumunów/Wlachów w XXI stuleciu, Res Historica, t. 41, s. 213–235
Oczko Anna 2016, Traces of Vlach Migrations in the Toponymy of the Polish Podtatrze Region, Res Historica, t. 41, s. 151–158
Podolák Jan 1982, Tradičné ovčiarstvo na Slovensku, Veda, Vydavatel’stvo Slovenskej Akadémie Vied, Bratislava
Sajkowski Wojciech 2016, The peoples inhabiting the Illyrian Provinces known under the name of Morlachs – Definition of the ethnonym in the light of the French literature, Res Historica, t. 41, s. 111–123
Sendyka Paweł 2017, The Bacas and the Priests: How old adversaries came together to revive and reinterpret tradition, Etnologia Actualis, vol. 17, nr 2, s. 8–23
Sendyka Paweł, Makovicky Nicolette 2018, Transhumant pastoralism in Poland: Contemporary challenges. Pastoralism: Research, policy and practice, 8 (5), https://pastoralismjournal.springeropen.com/articles/10.1186/s13570-017-0112-2, dostęp 03.07.2018
Sikora Kazimierz 2015, Liczebniki złożone w gwarach polskich a wpływy niemieckie, Gwary dziś, vol. 7, s. 155–167
Sikora Kazimierz 2016, Liczebniki w gwarach Podtatrza, LingVaria, I, nr 2, s. 49–61
Skorupa Andrzej 2016, Ludźmierz: Sanktuarium Matki Bożej Królowej Podhala, Wydawnictwo Astraia, Kraków
Szyfer Anna 1962, Słownictwo pasterskie Tatr i Podhala, [w:] Historia osadnictwa i organizacja społeczna pasterstwa oraz słownictwo pasterskie, oprac. S. Górzyński et al., seria Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 162–193
Śladami... 2016, Śladami tradycyjnego wypasu owiec. Zrównoważone rolnictwo w polskiej części Karpat. Przewodnik, oprac. B. Dąbek, B. Jabłońska, E. Jurkiewicz, M. Szewczyk, J. Michałek, K. Król-Łegowski, Centrum UNEP-GRID, Warszawa
Tamminen Tanja 2004, The Vlach in the Republic of Macedonia. A success story or a minority on road to extinction?, [w:] A. Tanner (red.), The forgotten minorities in of Eastern Europe – the history and today of selected ethnic groups in five countries, East-West Books, Helsinki
Zuskinova Iveta 2017, Liptov – ľudové umenie, OZ Spoločnosť priateľov Múzea liptovskej dediny, Liptovský Hrádok
Zuskinová Iveta 1999, Ovčiarstvo a salašníctvo v Liptove, OZ Spoločnosť priateľov Múzea liptovskej dediny, Liptovský Hrádok
Zuskinová Iveta 2008, Ovčiarstvo a salašníctvo v Liptove, [w:] Pastierska kultúra, jej dokumentácia a prezentácia. Zborník, Etnológ a Múzeum, XII, Ružomberok, s. 132–139
Zuskinova Iveta (red.) 2008, Pastierska kultúra, jej dokumentácia a prezentácia, Etnológ a Muzeum, XII, Liptovské muzeum v Ružomberku, Ružomberok