Czy te hektary urosły? Zmiany w doświadczaniu czasu w dwóch społecznościach wiejskich w Polsce

Aleksandra Bilewicz

doi:10.23858/EP69.2025.3924

Opublikowane: 2025-12-15

Tom 69 (2025)

Czy te hektary urosły? Zmiany w doświadczaniu czasu w dwóch społecznościach wiejskich w Polsce

Aleksandra Bilewicz

Etnografia Polska

Dział: Artykuły

https://doi.org/10.23858/EP69.2025.3924

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza zmian w postrzeganiu czasu wśród członków dwóch wiejskich społeczności w Polsce, oparta na badaniach etnograficznych. Punktem wyjścia dla analizy było stwierdzenie rozmówców, że mają mniej czasu na interakcje społeczne niż 20-50 lat temu (dotyczy to starszych uczestników badań, w wieku około 50-70 lat). Dzieje się tak pomimo postępującej mechanizacji rolnictwa i prac w gospodarstwie domowym, która powinna oszczędzać czas. Staram się wyjaśnić to zjawisko, odnosząc się do zmian w rolnictwie, a także do badań nad zmianami w doświadczaniu czasu w epoce ponowoczesnej, skutkującymi orientacją na teraźniejszość i wrażeniem przyspieszenia czasu. Twierdzę, że na to zjawisko wpływa intensywna modernizacja wsi, w tym szczególnie istotne są zróżnicowanie społeczne i ekonomiczne mieszkańców wsi, wpływ nowych mediów oraz aspiracje konsumpcyjne.

Słowa kluczowe:

postrzeganie czasu, społeczność wiejska, rolnictwo, orientacja prezentystyczna, polskie rolnictwo

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Bilewicz, A. (2025). Czy te hektary urosły? Zmiany w doświadczaniu czasu w dwóch społecznościach wiejskich w Polsce. Etnografia Polska, 69. https://doi.org/10.23858/EP69.2025.3924

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Abglemagnon Francois N’Sougan 1979, Time in Rural Societies and Rapidly Changing Societies, [w:] F. Greenaway (red.), Time and the Sciences, UNESCO, Paris, s. 163–174.
Google Scholar

Abou-Zeid Ahmed M. 1979, The Concept of Time in Peasant Society, [w:] Frank Greenaway (red.), Time and the Sciences, UNESCO, Paris, s. 119–128.
Google Scholar

Adam Barbara 1995, Timewatch. The Social Analysis of Time, Polity Press, Cambridge.
Google Scholar

Bertman Stephen 1998, Hyperculture: The Human Cost of Speed, Praeger Publishers, Westford.
Google Scholar

Bolek Maria 2020, Czas wolny na współczesnej wsi, [w:] Amanda Krzyworzeka (red.), Praca na wsi. Szkice etnologiczne, Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 198–220.
Google Scholar

Bourdieu Pierre 1990, Time Perspectives of the Kabyle, [w:] John Hassard (red.), The Sociology of Time, St. Martin’s Press, New York, s. 219–237. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-20869-2_15
Google Scholar

Brzozowska-Krajka Anna 1994, Symbolika dobowego cyklu powszedniego w polskim folklorze tradycyjnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Google Scholar

Bukraba-Rylska Izabella 2009, Polska wieś okresu transformacji: mity i rzeczywistość, Wieś i Rolnictwo, nr 4 (145), s. 29–49. DOI: https://doi.org/10.53098/wir.2009.4.145/02
Google Scholar

Burszta Józef 1976, Społeczności lokalne, [w:] Maria Biernacka, Bronisława Kopczyńska-Jaworska, Anna Kutrzeba-Pojnarowa, Wanda Paprocka (red.), Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 437–476.
Google Scholar

Coser Lewis, Coser Rose 1990, Time Perspective and Social Structure, [w:] John Hassard (red.), The Sociology of Time, St. Martin’s Press, New York, s. 191–202. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-20869-2_13
Google Scholar

Dunn Elizabeth 2008, Prywatyzując Polskę: o bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Google Scholar

Elias Norbert 2016, Esej o czasie, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar

Frankowski Eugenjusz 1928, Kalendarz obrzędowy ludu polskiego, Skład główny „Nasza Księgarnia”, Warszawa.
Google Scholar

Gell Alfred 2020, The Anthropology of Time. Cultural Construction of Temporal Maps and Images, Routledge, New York. DOI: https://doi.org/10.4324/9781003135180
Google Scholar

Gloger Zygmunt 1908, Rok polski: w życiu, tradycyi i pieśni, Księgarnia Gebethnera i Wolfa, Warszawa.
Google Scholar

Główny Urząd Statystyczny 2021, Powszechny Spis Rolny 2020. Raport z wyników, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rolnictwo-lesnictwo/psr-2020/powszechny-spis-rolny-2020-raport-z-wynikow,4,1.html (dostęp: 2.06.2023).
Google Scholar

Halamska Maria, Zwęglińska-Gałecka Dominika 2018, Od wsi chłopskiej do robotniczej, [w:] Maria Halamska, Monika Stanny, Jerzy Wilkin (red.), Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, t. 1, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa s. 203–249.
Google Scholar

Hann Chris, Humphrey Caroline, Verdery Katherine 2002, Introduction: Postsocialism as a Topic of Anthropological Investigation. Farewell to the Socialist Other, [w:] Christopher M. Hann (red.), Postsocialism. Ideals, Ideologies and Practices in Eurasia, Routledge, London, s. 1–28. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203428115
Google Scholar

Hodes Leara N., Thomas Kevin G.F. 2021, Smartphone Screen Time: Inaccuracy of Self-reports and Influence of Psychological and Contextual factors, Computers and Human Behavior, vol. 115, s. 106616. DOI: https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106616
Google Scholar

Joyce Patrick 2024, Remembering Peasants. A Personal History of a Vanished World, Penguin Books, London.
Google Scholar

Kalinowska Magda 2020, Duży jako obcy. Kategoria „dużego” gospodarza w narracjach społeczności rolniczej w gminie Sokoły, [w:] Amanda Krzyworzeka (red.), Praca na wsi. Szkice etnologiczne, Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 112–153.
Google Scholar

Karaczun Zbigniew, Kassenberg Andrzej (red.) 2019, Atlas rolny. Dokąd zmierza europejska Wspólna Polityka Rolna, Heinrich Böll Stiftung, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
Google Scholar

Kiray Mübeccel B. 1979, The Concept of Time in Rural Societies, [w:] Frank Greenaway (red.), Time and the Sciences, UNESCO, Paris, s. 129–142.
Google Scholar

Konecki Krzysztof 1998, Czas a badania socjologiczne, Acta Universitatis Lodziensis. Folia sociologica, nr 27, s. 179–195.
Google Scholar

Kosiorowska Agnieszka 2020, Kwestionując bakterie. Opór podlaskich rolników wobec wymuszonego postępu, [w:] Amanda Krzyworzeka (red.), Praca na wsi. Szkice etnologiczne, Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 75–11.
Google Scholar

Lewis J. David, Weigar Andrew J. 1990, The Structures and Meanings of Social-Time, [w:] John Hassard (red.), The Sociology of Time, St. Martin’s Press, New York, s. 77–104. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-20869-2_7
Google Scholar

Matyka Mariusz, Krasowicz Stanisław, Kopiński Jerzy 2016, Zmiany produkcji rolniczej w Polsce w latach 2000–2014, Studia BAS, vol. 4, nr 48, s. 7–36.
Google Scholar

Mokras-Grabowska Justyna 2015, Czas wolny w dobie postmodernizmu, Folia Turistica, nr 34, s. 11–30.
Google Scholar

Mukerjee Radhakamal 1990, Time, Technics and Society, [w:] John Hassard (red.), The Sociology of Time, St. Martin’s Press, New York, s. 47–55. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-20869-2_4
Google Scholar

Munn Nancy N. 1992, The Cultural Anthropology of Time: A Critical Essay, Annual Review of Anthropology, vol. 21, s. 93–123. DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.anthro.21.1.93
Google Scholar

Niedek Mikołaj 2024, Każdego dnia w Polsce znika 55 gospodarstw. Jak odpowiedzieć na hipokryzję polityki klimatycznej UE? https://nowakonfederacja.pl/kazdego-dnia-w-polsce-znika-55-gospodarstw-rolnych-jak-odpowiedziec-na-hipokryzje-polityki-klimatycznej-ue/ (dostęp: 07.02.2025).
Google Scholar

Nowosz Witold 1976, Zajęcia rolnicze i hodowlane, [w:] Maria Biernacka, Bronisława Kopczyńska-Jaworska, Anna Kutrzeba-Pojnarowa, Wanda Paprocka (red.) Etnografia Polski. Przemiany Kultury Ludowej, t. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 185–146.
Google Scholar

Orłowski Witold M. 2024, Czy polskie rolnictwo wykorzystało szanse tworzone przez członkostwo w Unii Europejskiej? Ocena makroekonomiczna, [w:] Chmieliński Paweł, Gorzelak Grzegorz (red.), Polska wieś i polskie rolnictwo. 20 lat w Unii Europejskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa, s. 139–156. DOI: https://doi.org/10.53098/978-83-89900-78-4_8
Google Scholar

Pine Frances 2007, Dangerous Modernities? Innovative Technologies and the Unsettling of DOI: https://doi.org/10.1177/0308275X07076797
Google Scholar

Agriculture in Rural Poland, Critique of Anthropology, vol. 27 (2), s. 183–201.
Google Scholar

Pine Frances 2014, Migration as Hope. Space, Time and Imagining the Future, Current Anthropology, vol. 55 (9), s. 95–104. DOI: https://doi.org/10.1086/676526
Google Scholar

Sorokin Pitrim, Merton Robert 1990, Social-Time: A Methodological and Functional Analysis, [w:] John Hassard (red.), The Sociology of Time, St. Martin’s Press, New York, s. 56–66. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-20869-2_5
Google Scholar

Stomma Ludwik 1986, Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa.
Google Scholar

Tarkowska Elżbieta 1992, Czas w życiu Polaków, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
Google Scholar

Tarkowska Elżbieta 2006, Zygmunt Bauman on Time and Detemporalisation Processes, Polish Sociological Review, vol 3, nr 155, s. 357–374.
Google Scholar

Tarkowska Elżbieta 2016, Pamięć w kulturze teraźniejszości, Kultura i Społeczeństwo, nr 4, s. 121–141. DOI: https://doi.org/10.35757/KiS.2016.60.4.8
Google Scholar

Thrift Nigel 1990, The Making of a Capitalist Time Consciousness, [w:] John Hassard (red.), The Sociology of Time, St. Martin’s Press, New York, s. 105–129. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-20869-2_8
Google Scholar

Van der Ploeg Jan Douwe 2008, The New Peasantries: Struggles for Autonomy and Sustainability in an Era of Empire and Globalization, Earthscan, London–Sterling, VA.
Google Scholar

Van der Ploeg Jan Douwe 2018, The New Peasantries: Rural Development in Times of Globalization, Routledge, London. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315114712
Google Scholar

Verdery Katherine 1996, What Was Socialism, and What Comes Next?, Princeton University Press, Princeton. DOI: https://doi.org/10.1515/9781400821990
Google Scholar

Verdery Katherine 2003, The Vanishing Hectare. Property and Value in Postsocialist Transylvania, Cornell University Press, New York. DOI: https://doi.org/10.7591/9781501717253
Google Scholar

Verdery Katherine 2008, Property and Politics in and after Socialism, Revista Română de Sociologie, serienouă, anul XIX, nr 1–2, s. 37–55.
Google Scholar

Zadrożyńska Anna 1985, Homo faber i homo ludens. Etnologiczny szkic o pracy w kulturach tradycyjnej i współczesnej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar

Zegar Józef Stanisław 2012, Współczesne wyzwania w rolnictwie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Zegar Józef Stanisław 2015, Polskie rolnictwo w okresie dwóch przełomów – transformacji ustrojowej i integracji europejskiej, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, vol. 41, nr 1, s. 148–160.
Google Scholar

Zerubavel Eviatar 1990, Private-Time and Public-Time, [w:] John Hassard (red.), The Sociology of Time, St. Martin’s Press, New York, s. 169–177. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-20869-2_11
Google Scholar