Przesiedleńcy ze strefy wykluczenia po katastrofie atomowej w Czarnobylu: problemy z zadomawianiem się w nowej przestrzeni

Abstrakt

Po katastrofie atomowej w Czarnobylu powstała (także na Białorusi) tzw. strefa wykluczenia – ok. 30 km od reaktora, z której mieszkańców przesiedlono na tereny „czyste”. Poddano analizie wypowiedzi świadków zawarte w prozie dokumentalnej, tekstach gwarowych, publicystyce oraz w Białoruskim Archiwum Historii Mówionej. W relacjach szukano odpowiedzi na pytania: kto to są czarnobylcy i jak ich postrzegają inni, zwłaszcza tuż po awarii, jaka była reakcja ludzi na ewakuację, co autochtoni wyjeżdżając zabierali ze sobą, co i dlaczego zostawiali na miejscu, jaki był ich stosunek do nowych komfortowych domów i mieszkań, jak się urządzali na nowym miejscu, gdzie chowali zmarłych oraz czy udało im się zadomowić w nowym locum. W wyniku analizy wypowiedzi oraz zestawieniu ich z rozważaniami nad fenomenologią przestrzeni, w oparciu o studium H. Buczyńskiej-Garewicz, pojęcia zakorzenienia S. Weil i J. Tischnera, koncepcję „rytów przejścia” A. van Gennepa, autorka dochodzi do wniosku, że większość czarnobylców jest głęboko zakorzeniona w ojcowiźnie, co nie daje możliwości rozszerzenia pojęcia „dom” i uniemożliwia „zadomowienie”. Ludzie cierpią na nowym miejscu, czasem wracają do siebie. Jako strategie oswajania nowej przestrzeni zauważono jedynie skoncentrowanie się na pracy, najchętniej na roli (działce), lub na zdrowiu własnych dzieci.