Ostatni taki „Judosz”. Uwagi o konstruowaniu i dekonstruowaniu dziedzictwa kulturowego w kontekście tożsamości mieszkańców Skoczowa

Kinga Czerwińska

doi:10.23858/JUE19.2021.004

Published: 2021-12-20

Vol. 19 (2021)

The last such “Judosh”. Remarks on constructing and deconstructing of cultural heritage in the context of the identity of the residents of Skoczów

Kinga Czerwińska

Journal of Urban Ethnology

Section: Articles

https://doi.org/10.23858/JUE19.2021.004

Abstract

One of the key factors that shape the profile of the local culture is the value-determining attitude towards one’s own cultural heritage, which is grounded over the period of several generations. Heritage, and thus defining the past, becomes the ground for seeking a common social and cultural identity that ultimately
turns into a platform for activity based on social bonds. The manifestation of these bonds is expressed by the local community integration coefficient. An intriguing aspect of it is a situation where the value of cultural heritage is undermined either by the community members or by certain external factors. Defence mechanisms vary significantly whilst the consequences may destabilise the sense of community or, on the contrary, strengthen it. Theoretical theses of the article are based on empirical research on the origins of the “Judosh” parade, which constitutes one of the identity determinants of the residents of Skoczów. An unsuccessful attempt to enter this custom in the UNESCO National List of Intangible Cultural Heritage triggered a wave of confusion among the residents and, as a consequence, gave rise to reflection on the vitality of this custom as well as to attempts at deconstructing it.

Keywords:

cultural heritage, identity, invention of tradition, performativity of heritage

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Czerwińska, K. . (2021). The last such “Judosh”. Remarks on constructing and deconstructing of cultural heritage in the context of the identity of the residents of Skoczów. Journal of Urban Ethnology, 19, 61–79. https://doi.org/10.23858/JUE19.2021.004

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Baudrillard J. 2005. Symulakry i symulacja. Tłum. Królak S. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
Bauman Z. 1994. Dwa szkice o moralności ponowoczesnej. Warszawa: Instytut Kultury.
Bokszański Z. 1989. Tożsamość, interakcja, grupa. Tożsamość jednostki w perspektywie teorii socjologicznej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Burszta W. J. 2004. Różnorodność i tożsamość. Antropologia jako kulturowa refleksyjność. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Broda J. 1972. Rok obrzędowy na Podbeskidziu. Biuletyn Ludoznawczy 1972 (5), 48–50.
Cała A. 1987. Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Cała A. 1989. Asymilacja Żydów w Królestwie Polskim (1864–1897) : postawy, konflikty, stereotypy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Czerwińska K. 2009. Sztuka ludowa na Śląsku Cieszyńskim. Między tradycją a innowacją. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Ellis C. 2003. The Ethnographic I: A Methodological Novel About Teaching and Doing Autoethnography, Walnut Creek: AltaMira.
Fog Olwing K. 1999. The Burden of Heritage. Claiming a Place for the West Indian Culture. American Ethnologist 26 (2), 370–388.
Garstka R. 2013. Świat obok nas. Katowice: Regionalny Ośrodek Kultury.
Garstka R., Lysko A. 2018. Czas niezwykły. Obrzędowość doroczna na Górnym Śląsku. Katowice: Regionalny Ośrodek Kultury.
Hobsbawm E., Terence R. 2008. Tradycja wynaleziona. Tłum. Godyń F. Godyń P. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kajfosz J. 2009. O językowym i kulturowym konstruowaniu tradycji. [W:] J. Adamowski, J. Styka (red.), Tradycja dla współczesności. Ciągłość i zmiana, 2. Tradycja w tekstach kultury. Lublin: Wydawnictwo UMSC, 70–88.
Kwaśniewicz K. 1984. Zwyczaje i obrzędy doroczne. Etnografia Polska, 28 (1), 133–191.
Kwaśniewski K. 1987. Tożsamość kulturowa. [W:] Staszczak Z. (red.) Słownik etnologiczny. Terminy ogólne. Warszawa–Poznań: PWN, 351–352.
Kirshenblatt-Gimblett B. 1998. Destination Culture: Tourism, Museums and Heritage. Berkeley: University of California Press.
Lowenthal D. 1998 The Heritage Crusade and the Spoils of History. Cambrige: University Press.
Lubaś M. 2008 Tradycjonalizacje kultury. O zaletach i ograniczeniach koncepcji „tradycji wymyślonych”. [W:] G. Kubica, M. Lubaś (red.), Tworzenie i odtwarzanie kultury. Tradycja jako wymiar zmian społecznych. Studia z dziedziny antropologii społecznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 33–69.
Lubaś M. 2017. Teoria dziedzictwa kulturowego w naukach społecznych. [W:] A. Chabiera, A. Dąbrowski, A. Fortuna-Marek, A. Kozioł, M. Lubaś, P. Nowak, B. Skaldawski, K. Stępnik Dziedzictwo kulturowe w badaniach. 1. Polacy wobec dziedzictwa. Raport z badań społecznych. Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, NID. 17–19.
Ogrodowska B. 2004. Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne. Warszawa: Wydawnictwo Muza.
Orawski R. 2000. Ostatni taki Judosz. Kalendarz Miłośników Skoczowa 2000. Skoczów: Towarzystwo Miłośników Skoczowa,140–141.
Orawski R. 2008. Ostatni taki Judosz. Kronika Skoczowska 22. Skoczów: Towarzystwo Miłośników Skoczowa, s. 1–13.
Pośpiech J. 1987. Zwyczaje i obrzędy doroczne na Śląsku. Opole: Wydawnictwo Instytut Śląski w Opolu.
Solnit R. 2018. Zew włóczęgi. Opowieści wędrowne. Tłum. Dzierzgowska A., Królak S. Kraków: Karakter.
Smith L. 2016. „Zwierciadło dziedzictwa”: narcystyczna iluzja czy zwielokrotnione odbicie. Rocznik Antropologii Historii 6 (9), 25–44.
Spyra J. 1994. (red.) W cieniu skoczowskiej synagogi. Skoczów: Wydano nakładem Komitetu Organizacyjnego 100 rocznicy powstania żydowskiej gminy wyznaniowej w Skoczowie.
Spyra J. 1997. Między Europą a zaściankiem. Żydzi na Śląsku Cieszyńskim na przestrzeni wieków. Studia Etnologiczne i Antropologiczne 1, 58–76.
Studnicki G. 2009. Między tożsamością a atrakcją. Rozważania na marginesie konfliktu wokół skoczowskiego „Judosza”. [W:] H. Rusek, A. Drożdż (red.), Tożsamość etniczna i kulturowa Śląska w procesie przemian. Prace i Materiały Etnograficzne XXXVI. Wrocław–Cieszyn: Wydawnictwo PTL, 225–242.
Studnicki G. 2017. Skoczowski Judosz. [W:] K. Pieronkiewicz-Pieczko (red.) Śląskie Prace Etnograficzne: Śląskie zwyczaje i obrzędy doroczne. Echa przeszłości czy żywa tradycja? IV. Katowice: Muzeum Śląskie, 169–195.
Środa M. 2020. Obcy, inny, wykluczony. Kraków: Wydawnictwo Słowo / obraz terytoria.
Szczęśniak A. 2019. Żyd judasz skatowany i spalony w Pruchniku z udziałem dzieci. Skąd ten antysemicki zwyczaj? https://oko.press/zyd-judasz-skatowany-i-spalony-w-pruchniku-z-udzialem-dzieci-skad-ten-antysemicki-zwyczaj, 25.07. 2021.
Tokarska-Bakir J. 2004. „Wieszanie Judasza” czyli tematy żydowskie. [W:] J. Tokarska-Bakir, Rzeczy mgliste. Eseje i studia. Sejny: Wydawnictwo Pogranicze, 73–94.
Urbach E. 1987. Wyrwany z piekieł. Kraków: Wydawnictwo Sofer.
Wieruszewska M. 1989. Tożsamość kulturowa jako wartość i czynnik konstytutywny społeczności lokalnej. [W:] B. Jałowiecki, B. Sowa, P. Dudkiewicz (red.), Społeczności lokalne.
Teraźniejszość i przyszłość. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Universitas, 302–324.

Wikipedia, hasło: Judosz, https://pl.wikipedia.org/wiki/Judosz, 25.07.2021. Google Scholar