Czas podjęcia budowy wieży zamkowej w Lublinie w świetle najnowszych badań archeologicznych

Autor

  • Jacek Chachaj Instytut Historii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Aleje Racławickie 14, 20-950 Lublin https://orcid.org/0000-0002-2268-9692

DOI:

https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.3.002

Słowa kluczowe:

Lublin, wieża zamkowa, donżon, badania archeologiczne

Abstrakt

Artykuł dotyczy kwestii czasu powstania oraz osoby fundatora wieży zamkowej w Lublinie, nazywanej także donżonem. Tekst omawia dyskusję historyczną dotyczącą poruszanych zagadnień, referuje najważniejsze wypowiedzi badaczy na ten temat. Pokrótce omawia kwestię wiarygodności wzmianki Jana Długosza, który za budowniczego obiektu uznawał księcia halickiego Daniela, oraz wypowiedzi kolejnych historyków dotyczące tej wzmianki. Do ostatnich lat panowało przekonanie, że przekaz ten jest błędny, a za jej budowniczego uznawano z reguły któregoś z władców panujących w XIII w. w Krakowie, począwszy od Henryka Brodatego, skończywszy na Leszku Czarnym. Osobne miejsce zajmują w historiografii poglądy sytuujące powstanie wieży znacznie później, nawet w czasach Władysława Jagiełły (Stanisław Kuraś).  Poza dyskusją badaczy bazującą na źródłach pisanych, zaprezentowano wyniki głównych badań dotyczących donżonu przeprowadzanych przez specjalistów innych dziedzin, głównie archeologów, ale także historyków sztuki i geologów. Sporo miejsca poświęcono omówieniu najnowszych badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 2006-2008 przez Edmunda Mitrusa i Mariusza Matyaszewskiego. Archeolodzy w efekcie dokonanych przez siebie odkryć pozostałości drewnianej zabudowy na dziedzińcu zamkowym, które precyzyjnie datowano metodą dendrochronologiczną na wiek XIII, a także układu nawarstwień stykających się z fundamentem donżonu, postawili tezę, że powstał on znacznie później niż dotąd przyjmowano, bo u schyłku XIII lub nawet na początku XIV w. Podobnie sądzili inni archeolodzy, w najnowszych publikacjach poświęconych czasowi powstania i fundatorom lubelskiej wieży (Andrzej Rozwałka, Marek Florek). Ostatnia część artykułu odnosi się do tez sformułowanych zarówno przez archeologów, którzy przeprowadzali najnowsze badania, jak też przez autorów najnowszych publikacji. Jak się wydaje, część wniosków w nich zawartych to wnioski przedwczesne, które są częściowo nadinterpretacją materiału pozyskanego w efekcie prac przeprowadzonych w latach 2006-2008.

Pobrania

Download data is not yet available.

Bibliografia

AWUOZL [Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie], sygn. 1620, 2837, 2999 (i 3025), 20383, 21663.

Długosz Jan. 1974. Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 7 i 8, tłum. J. Mrukówna, oprac. D. Turkowska, M. Kowalczyk, Warszawa.

Długosz Jan. 1975. Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae, Lib. septimus, lib. octavus, wyd. S. Budkowa, J. Garbacik, A. Kamieński, J. Mitkowski, M. Plezia, K. Pieradzka, W. Semkowicz-Zaremba, oprac. D. Turkowska, M. Kowalczyk, Warszawa.

Florek Marek. 2015. Zamek w Lublinie, [w:] Zamki Lubelszczyzny w źródłach archeologicznych, Skarby z przeszłości, t. XVI, red. E. Banasiewicz-Szykuła, Lublin, s. 17–38.

Koziejowski Wojciech. 1975. Romański charakter stylowy architektury wieży na zamku w Lublinie, „Roczniki Humanistyczne”, t. XXIII, z. 5, s. 103–112.

Koziejowski Wojciech. 1982. Późnoromańskie formy stylowe w architekturze na zamku lubelskim, „Studia i Materiały Lubelskie”, t. 9, s. 51–103.

Kronika. 2017. Kronika halicko-wołyńska (Kronika Romanowiczów), wyd. i oprac. D. Dąbrowski, A. Jusupović, współpr. I. Juriejew, A. Majorow, T. Wiłkuł, Pomniki Dziejowe Polski (Monumenta Poloniae Historica), seria II, t. 16, Kraków–Warszawa.

Kuraś Stanisław. 1986. Kiedy zbudowano okrągłą wieżę zamku lubelskiego, [w:] Problemy historii i archiwistyki, red. T. Mencel, Lublin, s. 13–14.

Kutyłowska Irena. 1987. Nowe spojrzenie na dzieje Zamku lubelskiego w średniowieczu, „Region Lubelski”, R. 2 (4), s. 153–162.

Myśliński Kazimierz. 1966. Najstarszy Lublin — proces tworzenia się średniowiecznego miasta, „Rocznik Lubelski”, t. 9, s. 145–188.

Myśliński Kazimierz. 2000. Problemy terytorialne w stosunkach między Polską i księstwem halicko-włodzimierskim w XIII wieku, [w:] Nihil superfluum esse. Prace z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesor Jadwidze Krzyżaniakowej, red. J. Strzelczyk, J. Dobosz, Poznań, s. 229–236.

Rocznik. 1996. Rocznik świętokrzyski, wyd. A. Rutkowska-Płachcińska, Pomniki Dziejowe Polski (Monumenta Poloniae Historica), seria II, t. 12, Kraków.

Rozwałka Andrzej. 1999. Sieć osadnicza w archidiakonacie lubelskim w średniowieczu. Studium archeologiczno-historyczne, Lublin.

Rozwałka Andrzej. 2015. Cylindryczna wieża na wzgórzu zamkowym w Lublinie w świetle źródełarcheologicznych i architektonicznych, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, t. XXXVI, s. 217–230.

Rozwałka Andrzej. 2017. Przed powstaniem miasta lokacyjnego. Stan badań archeologicznych średniowiecznego Lublina. Wybrane problemy, [w:] Lublin. 700 lat dziejów miasta, red. G. Figiel, R. Szczygieł, W. Śladkowski, Lublin, s. 11–35.

Rozwałka Andrzej, Niedźwiadek Rafał, Stasiak Marek. 2006. Lublin wczesnośredniowieczny. Studium rozwoju przestrzennego, Warszawa.

Sułowski Zygmunt. 1965. Przedlokacyjny Lublin w świetle źródeł pisanych, [w:] Dzieje Lublina. Próba syntezy, t. I, Lublin, s. 30–42.

Szczygieł Ryszard. 2008a. Lokacja miasta na prawie niemieckim i jego rozwój do końca XVI wieku, [w:] R. Szczygieł, H. Gmiterek, P. Dymmel, Lublin. Dzieje miasta, t. I: Od VI do końca XVIII wieku, Lublin, s. 23–89.

Szczygieł Ryszard. 2008b. W dobie przedlokacyjnej, [w:] R. Szczygieł, H. Gmiterek, P. Dymmel,Lublin. Dzieje miasta, t. I: Od VI do końca XVIII wieku, Lublin, s. 9–21.

Teodorowicz-Czerepińska Jadwiga. 1995. „Zamek lubelski”, maszynopis w Bibliotece Muzeum Lubelskiego.

Pobrania

Opublikowane

2019-10-30

Jak cytować

Chachaj, J. (2019). Czas podjęcia budowy wieży zamkowej w Lublinie w świetle najnowszych badań archeologicznych. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 67(3), 307–322. https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.3.002

Numer

Dział

Studia i materiały