Czas podjęcia budowy wieży zamkowej w Lublinie w świetle najnowszych badań archeologicznych

Abstrakt

Artykuł dotyczy kwestii czasu powstania oraz osoby fundatora wieży zamkowej w Lublinie, nazywanej także donżonem. Tekst omawia dyskusję historyczną dotyczącą poruszanych zagadnień, referuje najważniejsze wypowiedzi badaczy na ten temat. Pokrótce omawia kwestię wiarygodności wzmianki Jana Długosza, który za budowniczego obiektu uznawał księcia halickiego Daniela, oraz wypowiedzi kolejnych historyków dotyczące tej wzmianki. Do ostatnich lat panowało przekonanie, że przekaz ten jest błędny, a za jej budowniczego uznawano z reguły któregoś z władców panujących w XIII w. w Krakowie, począwszy od Henryka Brodatego, skończywszy na Leszku Czarnym. Osobne miejsce zajmują w historiografii poglądy sytuujące powstanie wieży znacznie później, nawet w czasach Władysława Jagiełły (Stanisław Kuraś).  Poza dyskusją badaczy bazującą na źródłach pisanych, zaprezentowano wyniki głównych badań dotyczących donżonu przeprowadzanych przez specjalistów innych dziedzin, głównie archeologów, ale także historyków sztuki i geologów. Sporo miejsca poświęcono omówieniu najnowszych badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 2006-2008 przez Edmunda Mitrusa i Mariusza Matyaszewskiego. Archeolodzy w efekcie dokonanych przez siebie odkryć pozostałości drewnianej zabudowy na dziedzińcu zamkowym, które precyzyjnie datowano metodą dendrochronologiczną na wiek XIII, a także układu nawarstwień stykających się z fundamentem donżonu, postawili tezę, że powstał on znacznie później niż dotąd przyjmowano, bo u schyłku XIII lub nawet na początku XIV w. Podobnie sądzili inni archeolodzy, w najnowszych publikacjach poświęconych czasowi powstania i fundatorom lubelskiej wieży (Andrzej Rozwałka, Marek Florek). Ostatnia część artykułu odnosi się do tez sformułowanych zarówno przez archeologów, którzy przeprowadzali najnowsze badania, jak też przez autorów najnowszych publikacji. Jak się wydaje, część wniosków w nich zawartych to wnioski przedwczesne, które są częściowo nadinterpretacją materiału pozyskanego w efekcie prac przeprowadzonych w latach 2006-2008.