Dorożki w Wilnie w latach 1864–1914

Paweł Lesisz

doi:10.23858/KHKM68.2020.1.006

Opublikowane: 2020-05-04

Tom 68 Nr 1 (2020)

Dorożki w Wilnie w latach 1864–1914

Paweł Lesisz

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM68.2020.1.006

Abstrakt

Na przełomie XIX i XX w. Wilno rozwijało się terytorialnie i demograficznie. Przed wybuchem Wielkiej Wojny liczyło prawie 200 tysięcy mieszkańców. W badanym okresie dorożki były jednym, działającym przez całą dobę i w święta środkiem komunikacji miejskiej. Ich modele były różnorodne: od starych i ciasnych „kiszek”, przez nowoczesne „Milodry”, po obszerne „Victorie” przeznaczone dla czterech osób. Pod względem jakości dzielono je na dwie klasy – pierwszą i drugą. Klasyfikacji dokonywali miejscy urzędnicy podczas obowiązkowych, cyklicznych przeglądów pojazdów, na podstawie wyglądu, stanu i kondycji dorożkarza, pojazdu i konia. Wszystkie wehikuły musiały być wyposażone w numer porządkowy nadany urzędowo, umożliwiający identyfikację, oraz instalację oświetlającą drogę. Pozostałe elementy zależały od zasobności i inwencji właściciela. Dorożkarze byli zobowiązani do wnoszenia różnych opłat na rzecz miasta: za nadanie numeru, za pojazd, za przedłużenie koncesji. Rekrutowali się ze wszystkich grup społecznych zamieszkujących Wilno. Ich wyróżnikami był specjalny strój – długi, ciemny płaszcz i czapka z daszkiem. Konne taksówki oczekiwały na klientów w wyznaczonych do tego miejscach. Można też je było zatrzymać w dowolnym miejscu, jeśli pojazd był wolny. Transport był możliwy w dowolnym kierunku, zarówno na terenie miasta, jak i poza nim, na ustaloną godzinę lub z przystankami. Warunkiem było uiszczenie odpowiedniej kwoty za przejazd. Ceny za te usługi były zróżnicowane ze względu na klasę pojazdu, porę dnia i strefę miasta (centralną lub podmiejską). Wysokość opłat regulowały ustalane odgórnie cenniki. Od liczby i zasięgu kursów zależało wynagrodzenie dorożkarza, które było w dużej mierze nieprzewidywalne. Od 1906 r. działało „Towarzystwo Dorożkarskie i Woźnicowe”, zrzeszające przedstawicieli tych grup zawodowych. Członkostwo było płatne, ale wiązało się z licznymi ulgami w sferze ekonomicznej. Towarzystwem kierował zarząd, wybierany demokratycznie spośród członków. Chociaż transport dorożką był powszechny, to dla przeciętnego mieszkańca wynajęcie konnej taksówki wiązało się ze sporym wydatkiem. Jak wskazują relacje prasowe, podróżujący tym środkiem transportu, ulegali niekiedy wypadkom, lecz z reguły tylko z lekkimi obrażeniami.
Od 1893 r., czyli od czasu pojawienia się w Wilnie konnych tramwajów, popularność dorożek sukcesywnie spadało. Niemniej przez cały opisywany okres były jedną z najważniejszych gałęzi miejskiej komunikacji.

Słowa kluczowe:

Wilno, dorożki, komunikacja

Inne teksty tego samego autora

Paweł Lesisz, Tramwaje konne w Wilnie w latach 1887–1914. Od pomysłu do realizacji , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 66 Nr 4 (2018)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Lesisz, P. (2020). Dorożki w Wilnie w latach 1864–1914. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 68(1), 87–102. https://doi.org/10.23858/KHKM68.2020.1.006

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Aleksandravičius Egidijus, Kulakauskas Antanas. 2003. Pod władzą carów Litwa w XIX wieku, Kraków.
Google Scholar

A.R.Z. 1904. Wilno, „Kraj”, nr 12, s. 13.
Google Scholar

Bójka. 1910. Bójka, „Kurier Litewski”, nr 24, s. 3.
Google Scholar

Briedis Laimonas. 2008. Vilnius City of strangers, Vilnius.
Google Scholar

Dąbrowski Przemysław. 2011. Siła w kulturze, jedność w narodzie, Gdańsk.Dom. 1907. Dom, „Kurier Litewski”, nr 252, s. 2.
Google Scholar

Dorożkarz złodziejem. 1910. Dorożkarz złodziejem, „Kurier Litewski”, nr 152, s. 2.
Google Scholar

Droga do Kalwarji. 1906. Droga do Kalwarji, „Kurier Litewski”, nr 137, s. 3.
Google Scholar

Dwa młode konie. 1862. Dwa młode konie, „Kuryer Wileński. Gazeta urzędowa, polityczna i literacka”, nr 5, s. 42.
Google Scholar

En. 1906. Dni świąteczne, „Kurier Litewski”, nr 75, s. 3.
Google Scholar

Ener. 1905. Ze spraw miejskich, „Kurier Litewski”, nr 18, s. 1.
Google Scholar

Fabryka powozów. 1910. Fabryka powozów, „Kurier Litewski”, nr 27, s. 4.
Google Scholar

Fedorowicz Irena. 2005. W służbie ojczystej. Czesław Jankowski w życiu kulturalnym Wilna lat 1905–1929, Kraków.
Google Scholar

F.J. 1907. W sprawie gumy, „Dziennik Wileński”, nr 110, s. 2.
Google Scholar

Gańko Karolina Wanda, Lubryczyński Łukasz. 2016. Dorożkarstwo warszawskie w XIX wieku, Warszawa.
Google Scholar

Furmaństwo. 1907. Furmaństwo w Wilnie, „Kurier Litewski”, nr 36, s. 3.
Google Scholar

Jackiewicz Mieczysław. 2013. Wilno w XX wieku. Ludzie i wydarzenia, Bydgoszcz.
Google Scholar

Jurkowski Roman. 1984. Czesław Jankowski jako dziennikarz, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, R. XXIII, nr 3, s. 15–53.
Google Scholar

Jurkowski Roman. 1989. W lisiej szubie z piórem w ręku (Czesław Jankowski), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, R. XXXI, nr 4, s. 136–146.
Google Scholar

Jurkowski Roman. 2001. Ziemiaństwo polskie Kresów Północno-Wschodnich, Warszawa.Kary. 1906. Kary na dorożkarzy, „Dziennik Wileński”, nr 23, s. 2.
Google Scholar

Kirkor Adam Honory. 1880. Przewodnik historyczny po Wilnie i jego okolicach, Wilno.Kłos Juliusz. 1937. Wilno przewodnik krajoznawczy, Wilno.
Google Scholar

Kmiecik Zenon. 1976. Prasa polska w latach 1864–1918, Warszawa.K.P. 1907. W radzie miejskiej, „Kurier Litewski”, nr 68, s. 4.
Google Scholar

Lebecki Henryk. 1999. Wilno krajobraz miejski w fotografiach XIX i pocz. XX w., Warszawa.
Google Scholar

Lesisz Paweł. 2018, Tramwaje konne w Wilnie (1887–1914), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXVI, nr 4, s. 487–501.
Google Scholar

Nasi dorożkarze. 1906. Nasi dorożkarze, „Kurier Litewski, nr 46, s. 3.
Google Scholar

Nieostrożna jazda. 1910. Nieostrożna jazda, „Kurier Litewski”, nr 170, s. 2.
Google Scholar

Nowa taksa. 1906. Nowa taksa dorożkarska, „Kurier Litewski”, nr 3, s. 2.
Google Scholar

Place. 1906. Place miejskie, „Kurier Litewski”, nr 114, s. 2.
Google Scholar

Plan miasta Wilna. 1937. Plan miasta Wilna.1937, Biblioteka Narodowa, Magazyn Kartografii, ZZK 8 644.
Google Scholar

Plan miasta Wilna i jego okolic. 1890. Plan miasta Wilna i jego okolic. 1890, Biblioteka Narodowa, Magazyn Kartografii, ZZK 8 644.
Google Scholar

Plater-Zyberk Małgorzata. 1999. Spojrzenia na Wilno, Warszawa.Podatek. 1905. Podatek dorożkarski, „Kurier Litewski”, nr 78, s. 3.
Google Scholar

Poklewska-Koziełł M. 1906, W sprawie komunikacji ze Zwierzyńcem, „Kurier Litewski”, nr 51, s. 2.
Google Scholar

Przegląd dorożek. 1907a. Przegląd dorożek, „Kurier Litewski”, nr 79, s. 3.
Google Scholar

Przegląd dorożek. 1907b. Przegląd dorożek, „Kurier Litewski”, nr 221, s. 2.
Google Scholar

Przegląd dorożek. 1907c. Przegląd dorożek, „Kurier Litewski”, nr 249, s. 2.
Google Scholar

Przegląd dorożek. 1913. Przegląd dorożek, „Kurier Litewski”, nr 211, s. 2.
Google Scholar

Przejechania. 1909. Przejechania, „Goniec Wileński”, nr 185, s. 2.
Google Scholar

Przejechanie. 1909a. Przejechanie, „Goniec Wileński”, nr 141, s. 3.
Google Scholar

Przejechanie. 1909b. Przejechanie, „Kurier Litewski”, nr 90, s. 3.
Google Scholar

Rewizja dorożek. 1905. Rewizja dorożek, „Kurier Litewski”, nr 54, s. 3.
Google Scholar

Rewizja dorożek. 1908a. Rewizja dorożek, „Goniec Wileński”, nr 45, s. 2.
Google Scholar

Rewizja dorożek. 1908b. Rewizja dorożek, „Kurier Litewski”, nr 73, s. 2.
Google Scholar

Romanowski Andrzej. 1999. Młoda Polska wileńska, Kraków.
Google Scholar

Ruszczyc Ferdynand. 1994. Dziennik część pierwsza ku Wilnu, Warszawa.
Google Scholar

Sosna Józef. 1883, Wilno, „Kraj”, nr 10, s. 8.
Google Scholar

Sprawy miejskie. 1908. Sprawy miejskie, „Kurier Litewski”, nr 189, s. 3.
Google Scholar

Statystyka dorożek. 1910. Statystyka dorożek, „Kurier Litewski”, nr 36, s. 3.
Google Scholar

Taksa. 1913, Taksa dorożkarska, „Kurier Litewski”, nr 187, s. 2.
Google Scholar

Teraźniejszość Przyszłość. 1907. Teraźniejszość Przyszłość, „Plotka Wileński”, nr 4, s. 6.
Google Scholar

Uczciwy dorożkarz. 1913. Uczciwy dorożkarz, „Kurier Litewski”, nr 232, s. 2.
Google Scholar

Ukaranie. 1907. Ukaranie dorożkarzy, „Dziennik Wileński”, nr 34, s. 2.
Google Scholar

Ulewa. 1906. Ulewa czwartkowa, „Kurier Litewski”, nr 122, s. 2.
Google Scholar

Warunki. 1910. Warunki prenumeraty, „Kurier Litewski”, nr 44 s. 1.
Google Scholar

Wołkanowski Waldemar. 2015. Michał Węsławski, Opole.
Google Scholar

W sprawie. 1905. W sprawie dorożkarzy, „Kurier Litewski”, nr 51, s. 2.
Google Scholar

W sprawie. 1912. W sprawie dorożkarzy, „Kurier Litewski”, nr 83, s. 2.
Google Scholar

Wstrzymanie jazdy. 1906. Wstrzymanie jazdy, „Kurier Litewski”, nr 74, s. 3.
Google Scholar

Zgromadzenie. 1906. Zgromadzenie dorożkarzy, „Dziennik Wileński”, nr 22, s. 3.
Google Scholar

Zmiana. 1907. Zmiana zaprzęgu, „Kurier Litewski”, nr 36, s. 3.
Google Scholar

Z porządków. 1906. Z porządków ulicznych, „Kurier Litewski”, nr 164, s. 4.
Google Scholar

Z trzosem. 1908. Z trzosem, „Plotka Wileńska”, nr 6, s. 5.
Google Scholar

Związek. 1906. Związek dorożkarski, „Kurier Litewski”, nr 5, s. 2.
Google Scholar

Z Wilna. 1883. Z Wilna, „Kraj”, nr 7, s. 11.
Google Scholar

http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php?reg=133 (dostęp 26.11.2019 r.).
Google Scholar