Dorożki w Wilnie w latach 1864–1914

Abstrakt

Na przełomie XIX i XX w. Wilno rozwijało się terytorialnie i demograficznie. Przed wybuchem Wielkiej Wojny liczyło prawie 200 tysięcy mieszkańców. W badanym okresie dorożki były jednym, działającym przez całą dobę i w święta środkiem komunikacji miejskiej. Ich modele były różnorodne: od starych i ciasnych „kiszek”, przez nowoczesne „Milodry”, po obszerne „Victorie” przeznaczone dla czterech osób. Pod względem jakości dzielono je na dwie klasy – pierwszą i drugą. Klasyfikacji dokonywali miejscy urzędnicy podczas obowiązkowych, cyklicznych przeglądów pojazdów, na podstawie wyglądu, stanu i kondycji dorożkarza, pojazdu i konia. Wszystkie wehikuły musiały być wyposażone w numer porządkowy nadany urzędowo, umożliwiający identyfikację, oraz instalację oświetlającą drogę. Pozostałe elementy zależały od zasobności i inwencji właściciela. Dorożkarze byli zobowiązani do wnoszenia różnych opłat na rzecz miasta: za nadanie numeru, za pojazd, za przedłużenie koncesji. Rekrutowali się ze wszystkich grup społecznych zamieszkujących Wilno. Ich wyróżnikami był specjalny strój – długi, ciemny płaszcz i czapka z daszkiem. Konne taksówki oczekiwały na klientów w wyznaczonych do tego miejscach. Można też je było zatrzymać w dowolnym miejscu, jeśli pojazd był wolny. Transport był możliwy w dowolnym kierunku, zarówno na terenie miasta, jak i poza nim, na ustaloną godzinę lub z przystankami. Warunkiem było uiszczenie odpowiedniej kwoty za przejazd. Ceny za te usługi były zróżnicowane ze względu na klasę pojazdu, porę dnia i strefę miasta (centralną lub podmiejską). Wysokość opłat regulowały ustalane odgórnie cenniki. Od liczby i zasięgu kursów zależało wynagrodzenie dorożkarza, które było w dużej mierze nieprzewidywalne. Od 1906 r. działało „Towarzystwo Dorożkarskie i Woźnicowe”, zrzeszające przedstawicieli tych grup zawodowych. Członkostwo było płatne, ale wiązało się z licznymi ulgami w sferze ekonomicznej. Towarzystwem kierował zarząd, wybierany demokratycznie spośród członków. Chociaż transport dorożką był powszechny, to dla przeciętnego mieszkańca wynajęcie konnej taksówki wiązało się ze sporym wydatkiem. Jak wskazują relacje prasowe, podróżujący tym środkiem transportu, ulegali niekiedy wypadkom, lecz z reguły tylko z lekkimi obrażeniami.
Od 1893 r., czyli od czasu pojawienia się w Wilnie konnych tramwajów, popularność dorożek sukcesywnie spadało. Niemniej przez cały opisywany okres były jedną z najważniejszych gałęzi miejskiej komunikacji.