Testament inkuba. Pleban nyski Joachim Cziris (zm. 1541) i jego ruchomości
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM72.2024.4.007Słowa kluczowe:
Śląsk, kler, historia Kościoła, testamenty, diecezja wrocławskaAbstrakt
W artykule przeanalizowano akt ostatniej woli nyskiego plebana i wrocławskiego kanonika Joachima Czirisa (zm. 1541). Dokument ten jest warty uwagi zarówno ze względu na treść, jak i formę. Odnotowany w nim obieg przedmiotów ukazuje więzy instytucjonalne i towarzyskie członka elity kościelnej XVI w, a także rytuały i symboliczne gesty funkcjonujące w tym środowisku. Omawiany akt dobrze ilustruje też typowe wówczas praktyki duchowieństwa, jak protekcja krewnych czy utrzymywanie konkubin.
Pobrania
Bibliografia
ACW. 1976a. Acta Capituli Wratislaviensis: 1500–1562. Die Sitzungsprotokolle des Breslauer Domkapitels in der ersten Hälfte des 16. Jahrhunderts, oprac. A. Sabisch, II/1 (1517–1535), Köln.
ACW. 1976b. Acta Capituli Wratislaviensis: 1500–1562. Die Sitzungsprotokolle des Breslauer Domkapitels in der ersten Hälfte des 16. Jahrhunderts, oprac. A. Sabisch, II/2 (1536–1540), Köln.
Bartoszewicz Agnieszka. 2018. Religijność mieszkańców późnośredniowiecznego Szadku w świetle aktów ich ostatniej woli, „Biuletyn Szadkowski”, 18, s. 5–19.
Biskup Marian. 1972. Testament kustosza warmińskiego Feliksa Reicha z lat 1538–1539, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 4, s. 649–675.
Biskup Radosław. 2010. Inwentarz pośmiertny oficjała i kanonika sambijskiego Andrzeja Brachwagena z 1517 roku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 58, 2, s. 231–236.
Biskup Radosław, Sumowski Marcin. 2020. The Micro-World of a Town Clergyman. The Will of the Rastenburg Parish Priest Georg Zinke († 1517) and the Inventory of his Parish, [w:] Studies on the Military Orders, Prussia, and Urban History, red. J. Sarnowsky i in., Debrecen, s. 405–424.
Bobowski Bogdan. 2011. Kultura materialna mieszczan Świdnicy i rycerstwa Weichbildu świdnickiego w świetle testamentów (od I połowy XIV do końca I ćwierci XVII wieku), Zielona Góra.
Concilia. 1963. Concilia Poloniae, X, Synody diecezji wrocławskiej i ich statuty, wyd. J. Sawicki, Wrocław.
Czyżak Marta. 2010. Volens de bonis et rebus suis sibi a Deo collatis anime sue providere. Testamenty kanoników i wikariuszy gnieźnieńskich w pierwszej połowie XV wieku, „Roczniki Historyczne”, 76, s. 103–140.
Dippold Günter. 1993. Das Testament des Staffelsteiner Altaristen Johann Pharr (†1561), „Bericht des Historischen Vereins Bamberg”, 129, s. 91–107.
Dola Kazimierz. 1976. XV-wieczne synody diecezji wrocławskiej o życiu i posłudze kleru, „Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego”, 4, s. 85–106.
Dolczewski Zygmunt. 2001. „Equus ereus” i „linguis draconum” czyli co stało na stole króla Jagiełły, [w:] Materiały Sesji Oddziału Warszawskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki „Rzemiosło Artystyczne”, 2, red. R. Bobrow, Warszawa, s. 53–82.
Elbel Petr. 2004. Testament olomouckého probošta Pavla z Prahy († 1441). Obraz materiální a duchovní kultury preláta husitské doby, „Časopis Matice Moravské”, 123, s. 3–46.
Elbel Petr. 2006. Testamenty olomouckého kapitulního duchovenstva v pozdním středověku (1300–1526), [w:] Pozdně středověké testamenty v českých městech. Prameny, metodologie a formy využiti, red. K. Jíšová, E. Doležalová, Praha, s. 145–188.
Fijałek Jan. 2002. Życie i obyczaje kleru w Polsce średniowiecznej, Kraków.
Goliński Mateusz. 2006. Wrocławskie spisy zastawów, długów i mienia żydowskiego z 1453 roku. Studium z historii kredytu i kultury materialnej, Wrocław.
Heyne Johann. 1866. Dokumentirte Geschichte des Bistums und Hochstiftes Breslau, 3, Breslau.
Justyniarska-Chojak Katarzyna. 2009. Wydziedziczenie w testamentach mieszczańskich z województwa sandomierskiego (w XVI–XVIII wieku), „Almanach Historyczny”, 11, s. 17–20.
Kaźmierczak Joanna. 2018. Na ratunek Kościołowi. Epitafia wrocławskich kanoników katedralnych (1539–1556) jako wizualny postulat odnowy życia chrześcijańskiego, Wrocław.
Koczerska Maria. 2001. Testament kanonika tarnowskiego i plebana Wszystkich Świętych w Krakowie, [w:] Ludzie — kościół — wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze — wczesna epoka nowożytna), red. W. Iwańczak, S.K. Kuczyński, Warszawa, s. 237–254.
Koczerska Maria. 2003, Inwentarze majątku ruchomego duchowieństwa krakowskiego w XV wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 51, 2, s. 201–210.
Kloerss Ingrid. 2012/2013. Wohltäterin für Viele. Das Testament der Schöffenwitwe Else von Lare 1471/1474, „Zeitschrift des Vereins für Hessische Geschichte und Landeskunde”, 117/118, s. 23–38.
Klosterberg Birgit. 1995. Zur Ehre Gottes und zum Wohl der Familie — Kölner Testamente von Laien und Klerikern im Spätmittelalter, Köln.
Kobylińska Ewa. 2014. Pisarze testamentów oblatowanych w księdze pierwszej pułtuskich testa mentów konsystorskich (1509–1518), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 62, 3, s. 336–344.
Kubicki Rafał. 2019. Dwa przekazy źródłowe dotyczące testamentów z terenu władztwa zakonu krzyżackiego w Prusach (podszpitalnika w Pasłęku z 1453 r. i prokuratora w Lochstädt z około 1476 r.), „Studia z Dziejów Średniowiecza”, 23, s. 325–337.
Letkiewicz Ewa. 2006, Klejnoty w Polsce. Czasy ostatnich Jagiellonów i Wazów, Lublin.
Mandziuk Józef. 1976. Biblioteka przy kościele św. Jakuba w Nysie, „Roczniki Biblioteczne”, 20, s. 27–78.
Merz Johannes. 2016. Der fränkische Klerus im frühen 16. Jahrhundert im Spiegel seiner Testamente, [w:] Bauernkrieg in Franken, red. F. Fuchs, U. Wagner, Würzburg, s. 375–392.
Militzer Klaus. 2016. Testament und Inventar des Priesters Hermann Moelner von Kirpenich an der Pfarrkirche von Elsen, „Annalen des Historischen Vereins für den Niederrhein”, 219, s. 103–116.
Molitor Stephan. 2008. Natternzungen im Silberschatz. Zu merkwürdigen Zimelien im Hinterlassenschaftsinventar Graf Eberhards III. von Württemberg († 1417) und ihrer Deutung (mit Edition), [w:] Die Visconti und der deutsche Südwesten. Kulturtransfer im Spätmittelalter, red. P. Rü ckert, S. Lorenz, Ostfildern, s. 317–333.
Müller August. 1956. Die Pfarrer von Neisse, ein Beitrag zur schlesischen Presbyterologie, „Archiv für schlesische Kirchengeschichte”, 14, s. 59–104.
Nieländer Georg. 1928. Das Testament des Brieger Domherrn Christoph Wagner (31 October 1538), „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Althertum Schlesiens”, 62, s. 228–242.
Niemeyer Gerlinde. 1972. Das Testament des Dekans Johannes Husemann (+1496/97), „Westfälische Zeitschrift”, 122, s. 133–145.
Nieszwiec Rudolf. 2006. Kapituła kolegiacka w Opolu w okresie rządów Habsburgów 1532–1741, Opole.
Pedewitz Johann Friedrich A. 1905, Historia ecclesiastica ecclesiae parochialis S. Jacobi Nissae, red. B. Ruffert, Neisse.
Pospieszna Barbara. 2014. W kuchni i na stole wielkiego mistrza. O utensyliach kuchennych i zastawie stołowej w świetle źródeł krzyżackich, [w:] Rzeczy i ludzie. Kultura materialna w późnym średniowieczu i w okresie nowożytnym. Studia dedykowane Marii Dąbrowskiej, red. M. Bis, W. Bis, Warszawa, s. 219–240.
Prange Wilhelm. 1994. Magd — Köchin — Haushalterin. Frauen bei Lübecker Geistlichen am Ende des Mittelalters, [w:] „Der Stand der Frauen, wahrlich, ist ein harter Stand“. Frauenleben im Spiegel der Landesgeschichte, red. E. Imberger, Schleswig, s. 9–26.
Röpcke Andreas. 2017. Der Eutiner Stiftsherr Bernhard Langhedorp und seine Testamente, „Zeitschrift der Gesellschaft für Schleswig-Holsteinische Geschichte”, 142, s. 29–38.
Sabisch Alfred. 1937. Der Streit um den Nachlaß des Breslauer Domherrn Laurentius Pätschel († 1539), „Schlesische Geschichtsblätter”, 1, s. 14–18.
Signori Gabriela. 1997, „Wann ein fruntschafft die andere bringt“. Kleriker und ihre Mägde in spätmittelalterlichen Testamenten (13.–15. Jahrhundert), [w:] Ungleiche Paare. Zur Kulturgeschichte menschlicher Beziehungen, red. E. Labouvie, München, s. 11–32.
Statuta. 2004. Statuta capituli ecclesiae cathedralis wratislaviensis ex anno 1482/83 — Statuty wrocławskiej kapituły katedralnej z roku 1482/83, wyd. K. Dola, Opole.
Stüben Joachim. 2015. Ein Klerikertestament schreibt regionale Kirchengeschichte, „Lauenburgische Heimat”, 200, s. 36–61.
Suchojad Henryk. 2001. Rozstanie ze światem doczesnym księdza Jakuba Grometiusa (1572–1651), [w:] Wesela, chrzciny i pogrzeby. Kultura życia i śmierci, red. H. Suchojad, Warszawa, s. 303–313.
Sumowski Marcin. 2020. Duchowni w testamentach mieszczańskich — mieszczanie w testamentach duchownych. Zapisy ostatniej woli jako źródła do badania powiązań (Prusy, XV–początek XVI wieku), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 68, 3, s. 315–334.
Szymczak A, Szymczak J. 2004, Legaty testamentowe kanonika krakowskiego Adama z Będkowa z 1451 roku dla rodziny, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis”, 21, Studia Historica, 3, s. 421–429.
Urban Wacław. 2000. Testament renesansowego plebana ks. Jana Podlodowskiego z 1568 roku, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego”, 35, s. 100–105.
Urban Wacław. 2001. Gabriel z Przemyśla, sandomierski renesansowy księżyna, prawnik i pieniacz, [w:] Ludzie — Kościół — wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze–wczesna epoka nowożytna), red. W. Iwańczak, S.K. Kuczyński, Warszawa, s. 283–286.
Völkel Rudolf. 1938. Die persönliche Zusammensetzung des Neisser Kollegiatkapitels während seiner Residenz in der Altstadt Neisse 1477–1650 an der Kollegiatkirche zu SS Johannes Ev. und Nikolaus, „Philomathie”, 42, s. 1–239.
Węcowski Piotr. 2018. Skarbiec pamięci. Archiwum monarsze w Polsce do początków XVI wieku, [w:] Przeszłość w kulturze średniowiecznej Polski, 1, red. H. Manikowska, Warszawa, s. 369–418.
Wółkiewicz Ewa. 2020. Proletariusze modlitwy? Drogi karier, finanse i kultura materialna niższego kleru w średniowiecznej Nysie, Warszawa.
Wysmułek Jakub. 2015. Testamenty mieszczan krakowskich (XIV–XV wiek), Warszawa.
Wysmułek Jakub. 2021. Testamenty jako narzędzia władzy. Wnioski z analizy późnośredniowiecznych krakowskich testamentów, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 69, 1, s. 19–37.
Zimmermann Gerhard. 1938. Das Breslauer Domkapitel im Zeitalter der Reformation und Gegenreformation (1500–1600), Weimar.
Żebrowski Tadeusz. 2007. Testament ks. Pawła Głogowskiego (1502–1580) — dziekana kapituły katedralnej płockiej, „Studia Płockie”, 35, s. 207–228.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
