https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.1.001
Problem dochodów niższego kleru w późnym średniowieczu był dotąd analizowany przede wszystkim na podstawie wykazów fiskalnych. Wadą tego rodzaju materiałów jest jednak rejestracja jedynie przybliżonej sumy profitów. Jedynym źródłem pozwalającym precyzyjnie ująć wpływy z prebendy pozostają osobiste rachunki. Źródła tego rodzaju są jednak niezwykle rzadkie i jak dotąd znane tylko dla posiadaczy beneficjów parafialnych. W tym kontekście unikatowy i wyjątkowy charakter ma księga rachunkowa altarii przy ołtarzu św. Marcina w nyskim kościele św. Jakuba (1500–1597). Beneficjum to zostało ufundowane na przełomie XIV i XV w., a jego pierwszym znanym posiadaczem był Paweł Scheiban, który objął je przed 1 maja 1406 r. Fundator tego stypendium należał niewątpliwie do nyskiego patrycjatu. Ostrożnie wskazać można osobę Henryka Czeicza, burmistrza w latach osiemdziesiątych XIV w. W 1500 r. prebendę objął Wacław Sculteti z Kłodzka, który nie rezydował jednak w Nysie, a jego obowiązki liturgiczne wypełniał zastępca. Także przy poborze świadczeń zastępował duchownego prokurator. Niewątpliwie właśnie z cesją zarządu majątkiem na prokuratora należy wiązać powstanie interesującej nas księgi rachunkowej. Ze względu na konieczność rozliczenia się z powierzonych środków niezbędne było szczególnie staranne notowanie wpływów i wydatków. Rachunki al-tarii św. Marcina umożliwiają, jak żadne inne źródło, rozpoznanie realnych dochodów, jakie przynosiło stypendium altaryjne u schyłku średniowiecza. W 1500 r. wynosiły one jedynie 3 grzywny czynszu, przy czym nie każdego roku udawało się uzyskać wszystkie należne świadczenia. Na przykładzie uposażenia altarii św. Marcina można też poznać główne problemy związane z funkcjonowaniem rynku kredytowego w początkach XVI w. — rozproszenie płatności, trudności w egzekucji rent wiejskich i katastrofy, mogące skutkować całkowitą utratą świadcze-nia. Nyskie rachunki dostarczają drobiazgowych informacji o sposobach egzekucji świadczeń, systemie transferu gotówki oraz kosztach związanych z obsługą beneficjum ołtarzowego (pranie szat, naprawy, zakup wosku, etc.). Rachunki dają nam także dobry wgląd w wysokość świadczeń fiskalnych, jakie musiał ponosić altarysta na rzecz króla oraz urzędującego biskupa.
Pobierz pliki
Zasady cytowania
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Język Polski
English
