Spiżarnia biskupa. Konsumpcja na dworze biskupów wrocławskich w świetle rachunków z 1449 i 1450 roku
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.4.002Słowa kluczowe:
Śląsk, Legnica, historia konsumpcji żywnościowej, historia Kościoła, późne średniowieczeAbstrakt
Artykuł zawiera analizę rachunków z dworu legnickiego, centrum jednego z kluczy majątkowych biskupstwa wrocławskiego. Zachowane zapiski zawierają obszerne wykazy produktów dostarczonych na potrzeby biskupa Piotra Nowaka, podczas jego pięciu wizyt w Legnicy, między czerwcem 1449 r. a końcem kwietnia 1450 r. W rachunkach rysuje się wyraźna różnica między zwykłym trybem funkcjonowania dworu, a nadzwyczajnym okresem, gdy gości w nim jego właściciel. Zwraca uwagę przede wszystkim różnorodność produktów oraz dbałość, aby podczas każdej z wizyt podać inne, nieserwowane wcześniej specjały. Większość tych delikatesów kupowano w niewielkich ilościach, z przeznaczeniem dla wąskiego grona, być może tylko dla biskupa.
Pobrania
Bibliografia
APWr [Archiwum Państwowe we Wrocławiu], AmW [Akta miasta Wrocławia], nr 358.
APWr [Archiwum Państwowe we Wrocławiu], DmW [Dokumenty miasta Wrocławia].
APWr [Archiwum Państwowe we Wrocławiu], Rep. 116, nr 309 (zag.) (do sprawdzenia)
AAW [Archiwum Archidiecezjalne we Wrocławiu], II b 2, III d 1a.
AAW, DC [Dokumenty w układzie chronologicznym].
Catalogus. 1887. Catalogus episcoporum Wratislaviensium, [w:] Joannis Dlugossi Opera omnia, t. 1, red. J. Polkowski, Ż. Pauli, Cracoviae, s. 439–447.
Dembińska Maria. 1963. Konsumpcja żywnościowa w Polsce średniowiecznej, Wrocław.
Dola Kazimierz. 1983. Wrocławska kapituła katedralna w XV wieku. Ustrój — skład osobowy — działalność, Lublin.
Dryja Sławomir. 2009. Technologia produkcji słodowniczej i piwowarskiej w średniowieczu i na początku ery nowożytnej w Krakowie, [w:] Wytwórczość w Polsce średniowiecznej i nowożytnej, red. J. Chudziakowa, Archeologia Historica Polona, t. 18, Toruń, s. 185–208.
Dygdała Jerzy. 1997. Wydatki biskupa Adama Stanisława Grabowskiego podczas pobytu w Gdańsku w latach 1737–1738, [w:] Ludzie — kontakty — kultura XVI–XVII wieku. Prace ofiarowane Profesor Marii Boguckiej, red. J. Kowecki, J. Tazbir, Warszawa, s. 111–117.
Fouquet Gerhard. 1988. „Wie die kuchenspise sin solle“ — Essen und Trinken am Hof des Speyerer Bischofs Matthias v. Rammung (1464–1478), „Pfälzer Heimat”, R. 39, s. 12–27.
Hirsch Volker. 2004. Der Hof des Basler Bischofs Johannes von Venningen (1458–1478). Verwaltung und Kommunikation, Wirtschaftsführung und Konsum, Residenzenforschung, t. 16, Stuttgart.
Jujeczka Stanisław. 2006. Duchowieństwo średniowiecznej Legnicy. Studium prozopograficzne nad klerem diecezjalnym, Legnica.
Karbowiak Antoni. 1900. Obiady profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego XVI i XVII wieku, Kraków.
Karst Dobiesław. 2002. Technologia rzemieślniczej produkcji piwa we Wrocławiu w okresie średniowiecznym i nowożytnym na tle browarnictwa europejskiego, [w:] Piwo we Wrocławiu od średniowiecza po czasy współczesne, red. H. Okólska, Wrocław, s. 9–45.
Kleinschmidt Wolfgang. 2012. Essen und Trinken in der frühneuzeitlichen Reichsstadt Speyer. Die Rechnungen des Spitals St. Georg (1514–1600), Münsteraner Schriften zur Kulturanthropologie/ Europäischen Ethnologie, t. 17, Münster.
Klonder Andrzej. 1983. Browarnictwo w Prusach Królewskich (2 połowa XVI–XVII w.), Wrocław.
Kochbuch. 1958. Wiswe Hans, Ein mittelniederdeutsches Kochbuch des 15. Jahrhunderts, „Braunschweigisches Jahrbuch”, R. 37, s. 19–63.
Kościelak Sławomir. 2012. Spiżarnia biskupa — spiżarnia zakonnika. Spożywcze gusta duchownych z okolic Gdańska na przełomie XVII i XVIII wieku, [w:] Historia naturalna jedzenia. Między antykiem a XIX wiekiem, red. B. Możejko, współprac. E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk, s. 252–264.
Kozák Petr. 2016. Meals and beverages on Prince Sigismund‘s dining table: Some remarks on the possibilities of knowing the diet of the Jagiellonian rulers at the turn of the 15th and 16th centuries, „Perspektywy kultury”, R. 15, s. 61–107.
Kuropatnicki Andrzej K. 2012. Food & Drink in the Household of English Nobility in the 15th and 16th Centuries. Procurement — Preparation — Service and Consumption, Kraków.
Liber fundationis. 1889. Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis, eds. H. Markgraf, J.W. Schulte, Codex Diplomaticus Silesiae, 14, Breslau.
Liber ordinis rerum. 1983. Liber ordinis rerum (Esse — Essencia — Glossar), t. 1: (Einleitung — Text), ed. P. Schmitt, Tübingen.
Łaszewski Witold. 2011. Kilka słów o dworze biskupim przy ul. Najświętszej Marii Panny w Legnicy, „Szkice Legnickie”, R. XXXII, s. 5–28.
Okólska Halina. 2002, Wrocławski cech karczmarzy w okresie od 2 poł. XIII w. do końca XVIII w., [w:] Piwo we Wrocławiu od średniowiecza po czasy współczesne, red. H. Okólska, Wrocław, s. 49–58.
Pudełko Jerzy. 1971. Zagadnienia urbanistyczne średniowiecznej Legnicy w świetle spisu czynszowego z roku 1451. Próba rekonstrukcji parcelacji, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, R. 16, s. 249–268.
Rabeler Sven. 2000. „Da fant mein her nit anderst dan kalbfläsch“ — Fleisch und Fisch im Kochbuch des Ulrich Schwarz, [w:] Goldene Speisen in den Maien. Das Kochbuch des Augsburger Zunftbürgermeisters Ulrich Schwarz († 1478), red. G. Fouquet, Siegener Abhandlungen zur Entwicklung der materiellen Kultur, 30, Siegen, s. 110–125.
Samsonowicz Agnieszka. 1991. Łowiectwo w Polsce Piastów i Jagiellonów, Wrocław.
Sperka Jerzy. 2012. Dwór pierwszych Jagiellonów a tajniki średniowiecznej kuchni, [w:] Historia naturalna jedzenia. Między antykiem a XIX wiekiem, red. B. Możejko, współprac. E. Barylewska-Szymańska, Gdańsk, s. 62–69.
Stadtkölnische Reiserechnungen. 2007. Stadtkölnische Reiserechnungen des Mittelalters, ed. K. Militzer, Publikationen der Gesellschaft für Rheinische Geschichtskunde, t. LXXV, Köln.
Strauss Felix. 1987. Die Speiseordnung einer Woche a, erzbischöflichen Hof zu Salzburg aus dem Jahre 1550, [w:] Festschrift Othmar Pickl zum 60. Geburtstag, red. H. Ebner i in., Graz–Wien, s. 589–603.
Urban Wincenty. 1959. Studia nad dziejami wrocławskiej diecezji w pierwszej połowie XV wieku, Wrocław.
Urkundenbuch 1866. Urkundenbuch der Stadt Liegnitz und ihres Weichbildes bis zum Jahre 1455, wyd. F.W. Schirrmacher, Liegnitz.
Witkowski Andrzej, Żerelik Rościsław. 2001. Wykaz ryb Śląska z połowy XIV wieku, [w:] Studia i materiały z dziejów Śląska i Małopolski, red. R. Żerelik, Wrocław, s. 167–178.
Wółkiewicz Ewa. 2004. Kapituła kolegiacka św. Mikołaja w Otmuchowie. Dzieje — organizacja — skład osobowy (1386–1477), Opole.
Wółkiewicz Ewa. 2008. Pinguis pastor, oves macre. W kwestii organizacji dworu biskupa wrocławskiego Jodoka z Rožmberka (1456–1467), [w:] Dvory a rezidence ve stredovëku, t. II: Skladba a kultura dvorské spolecnosti, red. D. Dvoracková-Mala, J. Zelenka, Praha, s. 363–385.
Wółkiewicz Ewa. 2010. Curia episcopalis. Organizacja rezydencji biskupów wrocławskich w późnym średniowieczu, [w:] Dom, majątek, klient, sługa — manifestacja pozycji elit w przestrzeni materialnej i społecznej (XIII–XIX wiek), red. M. Pauk, M. Saczyńska, Warszawa, s. 286–320.
Wółkiewicz Ewa. 2012. Episcopus ambulans. Formy i organizacja podróży biskupów wrocławskich w późnym średniowieczu, [w:] Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Podróżowanie w średniowieczu i w czasach nowożytnych, red. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz, Warszawa, s. 83–109.
Wykaz regestów. 1970. Wykaz regestów dokumentów Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu, cz. II: Dokumenty w układzie chronologicznym, oprac. W. Urban, Warszawa.
Zíbrt Čeněk. 1927. Staročeské umění kuchařské. S původními obrázky, Praha.
