Miejski i regimentowy kat na Śląsku i Górnych Łużycach w XVI - XVIII wieku

Autor

  • Daniel Wojtucki Instytut Historyczny, Uniwersytet Wrocławski, ul. Szewska 49, 50-139 Wrocław

Słowa kluczowe:

16–18 w - Polska / Niemcy, prawo karne nowożytne, kat miejski w o. nowożytnym, kat wojskowy w o. nowożytnym, tortury w o. nowożytnym, kat - nauka zawodu, kat w społeczeństwie nowożytnym, Łużyce Górne (Niemcy)

Abstrakt

Municipal and Military Executioners in Silesia and Upper Lusatia in the 16th–18th century

The earliest evidence of employing a municipal executioner in Lower Silesia comes from the Middle Ages from Wrocław (Breslau); executioners might have also been employed by municipal authorities in Świdnica (Schweidnitz), Kłodzko (Glatz) and Nysa (Neisse). In Upper Silesia there were executioners in Bytom (Beuthen), Strzelce Opolskie (Gross Strehlitz) and Cieszyn (Teschen). In Upper Lusatia in the second half of the 14th c. an executioner was employed by the authorities of Zgorzelec (Görlitz) and Żytawa (Zittau). Executing a lawful sentence was initially considered a service due to the ruler and the state; later it was entrusted to a special functionary. The professionalization of executing and the establishment of the post of executioner were facilitated by the consolidation of early-modern state, which was reflected in changes of criminal law in the first half of the 16th century. The role of torture was strengthened with the introduction of the Carolina in 1532 and this required professionals. A candidate for an executioner had to train under a master, like in any other craft guild. The training usually started in the master’s family. A master executioner not only carried out court sentences but also had to take care of the relevant infrastructure, liquidate stray dogs and remove carrion. His duties were modified depending on the needs of a particular town. Master executioners had to be experts in human anatomy, which allowed them to render medical services as well. Military courts sometimes employed their own executioners (in German Garnizon-, Armie-, Feld- Scharfrichter). In addition to carrying out sentences military executioners rendered maintenance and medical services to regiments, especially with regard to horses.

Pobrania

Download data is not yet available.

Bibliografia

Bergemann J.G. 1824. Historyczno-topograficzny opis miasta powiatowego Löwenberg i okolic. Zebrane z dokumentów, plików, kronik i rękopisów. Hirschberg.

Bergemann J.G. 1829. Opis i historia miasta Friedeberg am Queis. Hirschberg.

Craemer A. 1928. Kat, „Stadtbuch der Stadt Friedeberg am Queis”. Friedeberg.

Dau W. 1963. Kat i kat jako medyk i chirurg, „Materia medica Nordmark”, 15.

Eisenmänger T. 1900. Historia miasta Schmiedeberg w Karkonoszach. Wrocław.

Foucault M. 1993. Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Warszawa.

Gebhardt M. 1929. Od kata do Sorau, „Sorauer Tageblatt”, nr 34.

Gilar Š. 1999. Rasovna a katovna na panství Adršpach a její obyvatelé před rokem 1765, "Stopami dějin Náchodska. Sborník okresního archivu Náchod ”, t. 5.

Glenzdorf JC i Treichel F. 1970. Kat, dzieci i biedni grzesznicy, Bad Münder am Deister, t. 1.

Hellmich M. 1931. Wampir czy stracony człowiek ?, "Altschlesien", t. 3.

Hyckel G. 1930. Instrukcja kata Plessera z 1700 r., „Górny Śląsk”, 70.

Iwanek W. 1967. O średniowiecznej sprawiedliwości w Cieszynie, „Kalendarz Śląski na 1967 r.”, 150

Jeziorski P.A. 2009. Margines społeczny w dużych miastach Prus i Inflant w późnym średniowieczu i wczesnych czasach nowożytnych. Toruń.

Kizik E. 2008. Kolorowy ubiór kata. Przyczynek do ikonografii odzieży na przełomie XV i XVI w . In: B. Śliwiński (red.), Kaci. Święci. Templariusze. Studia z Dziejów Średniowiecza, nr 14. Malbork.

Krause W. 1928. Od kata Groß Strehlitzer, „Aus dem Chelmer Lande”, t. 4, nr 10.

Lambrecht K. 1995. Prześladowanie czarownic i procesy magiczne w Śląskie terytoria. Kolonia - Weimar– Wiedeń.

Luge J.G. 1861. Kronika miasta Greiffenberg. Greiffenberg.

Maroń J. 2000. Militarne aspekty wojny trzydziestoletniej na Śląsku. Wrocław.

Maroń J. 2006. O stopniach i stanowiskach wojskowych doby nowożytnej słów kilka. In: J. Maroń, B. Rok (eds.), Między Lwowem a Wrocławiem. Księga jubileuszowa Profesora Krystyna Matwijowskiego. Toruń.

Maroń J. 2010. Aparat sądowniczo-policyjny wojska w czasie wojny trzydziestoletniej, „Rocznik Świdnicki 2009”, t. 37.

Maroń J. 2011. Wokół teorii rewolucji militarnej. Wybrane problemy. Wrocław.

Nowosadtko J. 1994. Kat i maska. Życie codzienne dwóch „nieuczciwych zawodów” we wczesnym okresie nowożytnym. Paderborn.

Oppelt W. 1993. Wisielec. Porządek i pozycja w życiu publicznym, „Anzeiger z GermanischesNationalmuseum i raporty Instytutu Badawczego dla Realienkunde” 76.

Peschel CW 1841. Historia miasta Goldberg. Goldberg.

Pies E. 2001. Kat i grudy. Historia „nieuczciwej” grupy zawodowej od 16 do 18 wieku. Solingen.

Scheffknecht W. 2001. Kat. Od rzymskiego carnifex po początkujących urzędników państwowych. In: B.-U. Hergemöller (ed.), Zmarginalizowane grupy późnego średniowiecza. Nowo edytowane wydanie. Warendorf, 131-136.

Schostal R. 1913. Kat Troppau z 1637–1764, „Journal of History and Cultural History of Silesia”, 8.

Schuhmann H. 1964. Kat. Jego kształt - jego funkcja. Kempten.

Schumann I. 2005. Kat miasta Pruskiej Holandii w Prusach Wschodnich, „East German Family History”, t. 53, H. 2.

Schumann I. 2006. Kat - opis pracy, „Familienforschung in Mitteldeutschland”, t. 47, H. 3.

Schumann I. 2009. Reformator Bamberga Heinrich Schmidt. Dodatek do jego słynnego syna Franza, „Genealogia”, H. 3.

Siegl K. 1901. W sprawie wyroków śmierci zgodnie z prawem karnym Alt Egerer, „Egerer Jahrbuch”, 31.

Šrámek P. 1993. Kati a výkon hrdelního práva v Těšíně, „Těšínsko”, cz. 1.

Stuart K. 1998. Uzdrawiająca ręka kata - Medycyna i honor we wczesnym okresie nowożytnym, „Koncepcje honoru we wczesnym okresie nowożytnym. Tożsamości i rozgraniczenia ” (Colloquia Augustyna 8).

Stuart K. 2008. Nieuczciwe zawody. Status i piętno we wczesnym okresie nowożytnym na przykładzie Augsburga. Augsburg.

Tekiela Ł. 2010. Wojna trzydziestoletnia na Górnych Łużycach. Aspecty military. Racibórz.

Voß G. 1990. Kat. Forma tabu i kozioł ofiarny. In: W B.-U. Hergemöller (ed.), Marginalizowane grupy późnego średniowiecza. Podręcznik i podręcznik do nauki. Warendorf.

Wendler K. 1978. Kat, Stockmaster, Wasenmeister and Coverer in Sudetenland, „OstdeutscheFamilienkunde”, t. 26, H. 2.

Wentscher E. 1932. The Görlitz Kata, „Neues Lausitzisches Magazin”, t. 108.

Werner A. 1883. Kronika Friedlandu i okolic. Friedland.

Wijaczka J. 2005. Miotła i miecz. Jak kaci i ich słudzy sprzątali ulice w Królewcu w końcu XVII i na początku XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LIII nr 3–4.

Wilbertz G. 1976. Wyróżnienia i kunszt. O ideologii egzekucji kata, „Archive for Cultural History”, t. 58.

Wilbertz G. 1979. Kat i masker w Hochstift Osnabrück. Studia nad historią społeczną dwóch „nieuczciwych” zawodów w północno-zachodnich Niemczech od XVI do XIX wieku. Źródła historii i badania w Osnabrück, Vol. 22. Osnabrück.

Wilbertz G. 1981. Kat i masker. O historii społecznej dwóch „nieuczciwych” zawodów w północno-zachodnich Niemczech od XVI do XIX wieku: „Unser Bocholt”, s. 32, H. 2.

Wilbertz G. 1994. Kat i maska. Aspekty ich historii społecznej od XIII do XVI wieku w. In: B.U. Hergemöller (ed.), Marginalizowane grupy późnego średniowiecza. Warendorf, 147-151.

Zaremska H. 1986. Niegodne rzemiosło - kat w społeczeństwie Polski XIV - XVI w . Warszawa.

Pobrania

Opublikowane

2014-07-01

Jak cytować

Wojtucki, D. (2014). Miejski i regimentowy kat na Śląsku i Górnych Łużycach w XVI - XVIII wieku. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 62(3), 403–419. Pobrano z https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/798

Numer

Dział

Studia i materiały