Miejski i regimentowy kat na Śląsku i Górnych Łużycach w XVI - XVIII wieku

Daniel Wojtucki

Published: 2014-07-01

Vol. 62 No. 3 (2014)

Municipal and Military Executioners in Silesia and Upper Lusatia in the 16th–18th century

Daniel Wojtucki

Abstract

The earliest evidence of employing a municipal executioner in Lower Silesia comes from the Middle Ages from Wrocław (Breslau); executioners might have also been employed by municipal authorities in Świdnica (Schweidnitz), Kłodzko (Glatz) and Nysa (Neisse). In Upper Silesia there were executioners in Bytom (Beuthen), Strzelce Opolskie (Gross Strehlitz) and Cieszyn (Teschen). In Upper Lusatia in the second half of the 14th c. an executioner was employed by the authorities of Zgorzelec (Görlitz) and Żytawa (Zittau). Executing a lawful sentence was initially considered a service due to the ruler and the state; later it was entrusted to a special functionary. The professionalization of executing and the establishment of the post of executioner were facilitated by the consolidation of early-modern state, which was reflected in changes of criminal law in the first half of the 16th century. The role of torture was strengthened with the introduction of the Carolina in 1532 and this required professionals. A candidate for an executioner had to train under a master, like in any other craft guild. The training usually started in the master’s family. A master executioner not only carried out court sentences but also had to take care of the relevant infrastructure, liquidate stray dogs and remove carrion. His duties were modified depending on the needs of a particular town. Master executioners had to be experts in human anatomy, which allowed them to render medical services as well. Military courts sometimes employed their own executioners (in German Garnizon-, Armie-, Feld- Scharfrichter). In addition to carrying out sentences military executioners rendered maintenance and medical services to regiments, especially with regard to horses.

Keywords:

16th-18th century - Poland / Germany, early modern penal law, early modern torture, early modern town executioner, executioner in early modern society, Silesia (Poland), Upper Lusatia (Germany)

Download files

PDF (Język Polski)

Citation rules

Wojtucki, D. (2014). Municipal and Military Executioners in Silesia and Upper Lusatia in the 16th–18th century. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 62(3), 403–419. Retrieved from https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/798

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Bergemann J.G. 1824. Historyczno-topograficzny opis miasta powiatowego Löwenberg i okolic. Zebrane z dokumentów, plików, kronik i rękopisów. Hirschberg.
Google Scholar

Bergemann J.G. 1829. Opis i historia miasta Friedeberg am Queis. Hirschberg.
Google Scholar

Craemer A. 1928. Kat, „Stadtbuch der Stadt Friedeberg am Queis”. Friedeberg.
Google Scholar

Dau W. 1963. Kat i kat jako medyk i chirurg, „Materia medica Nordmark”, 15.
Google Scholar

Eisenmänger T. 1900. Historia miasta Schmiedeberg w Karkonoszach. Wrocław.
Google Scholar

Foucault M. 1993. Nadzorować i karać. Narodziny więzienia. Warszawa.
Google Scholar

Gebhardt M. 1929. Od kata do Sorau, „Sorauer Tageblatt”, nr 34.
Google Scholar

Gilar Š. 1999. Rasovna a katovna na panství Adršpach a její obyvatelé před rokem 1765, "Stopami dějin Náchodska. Sborník okresního archivu Náchod ”, t. 5.
Google Scholar

Glenzdorf JC i Treichel F. 1970. Kat, dzieci i biedni grzesznicy, Bad Münder am Deister, t. 1.
Google Scholar

Hellmich M. 1931. Wampir czy stracony człowiek ?, "Altschlesien", t. 3.
Google Scholar

Hyckel G. 1930. Instrukcja kata Plessera z 1700 r., „Górny Śląsk”, 70.
Google Scholar

Iwanek W. 1967. O średniowiecznej sprawiedliwości w Cieszynie, „Kalendarz Śląski na 1967 r.”, 150
Google Scholar

Jeziorski P.A. 2009. Margines społeczny w dużych miastach Prus i Inflant w późnym średniowieczu i wczesnych czasach nowożytnych. Toruń.
Google Scholar

Kizik E. 2008. Kolorowy ubiór kata. Przyczynek do ikonografii odzieży na przełomie XV i XVI w . In: B. Śliwiński (red.), Kaci. Święci. Templariusze. Studia z Dziejów Średniowiecza, nr 14. Malbork.
Google Scholar

Krause W. 1928. Od kata Groß Strehlitzer, „Aus dem Chelmer Lande”, t. 4, nr 10.
Google Scholar

Lambrecht K. 1995. Prześladowanie czarownic i procesy magiczne w Śląskie terytoria. Kolonia - Weimar– Wiedeń.
Google Scholar

Luge J.G. 1861. Kronika miasta Greiffenberg. Greiffenberg.
Google Scholar

Maroń J. 2000. Militarne aspekty wojny trzydziestoletniej na Śląsku. Wrocław.
Google Scholar

Maroń J. 2006. O stopniach i stanowiskach wojskowych doby nowożytnej słów kilka. In: J. Maroń, B. Rok (eds.), Między Lwowem a Wrocławiem. Księga jubileuszowa Profesora Krystyna Matwijowskiego. Toruń.
Google Scholar

Maroń J. 2010. Aparat sądowniczo-policyjny wojska w czasie wojny trzydziestoletniej, „Rocznik Świdnicki 2009”, t. 37.
Google Scholar

Maroń J. 2011. Wokół teorii rewolucji militarnej. Wybrane problemy. Wrocław.
Google Scholar

Nowosadtko J. 1994. Kat i maska. Życie codzienne dwóch „nieuczciwych zawodów” we wczesnym okresie nowożytnym. Paderborn.
Google Scholar

Oppelt W. 1993. Wisielec. Porządek i pozycja w życiu publicznym, „Anzeiger z GermanischesNationalmuseum i raporty Instytutu Badawczego dla Realienkunde” 76.
Google Scholar

Peschel CW 1841. Historia miasta Goldberg. Goldberg.
Google Scholar

Pies E. 2001. Kat i grudy. Historia „nieuczciwej” grupy zawodowej od 16 do 18 wieku. Solingen.
Google Scholar

Scheffknecht W. 2001. Kat. Od rzymskiego carnifex po początkujących urzędników państwowych. In: B.-U. Hergemöller (ed.), Zmarginalizowane grupy późnego średniowiecza. Nowo edytowane wydanie. Warendorf, 131-136.
Google Scholar

Schostal R. 1913. Kat Troppau z 1637–1764, „Journal of History and Cultural History of Silesia”, 8.
Google Scholar

Schuhmann H. 1964. Kat. Jego kształt - jego funkcja. Kempten.
Google Scholar

Schumann I. 2005. Kat miasta Pruskiej Holandii w Prusach Wschodnich, „East German Family History”, t. 53, H. 2.
Google Scholar

Schumann I. 2006. Kat - opis pracy, „Familienforschung in Mitteldeutschland”, t. 47, H. 3.
Google Scholar

Schumann I. 2009. Reformator Bamberga Heinrich Schmidt. Dodatek do jego słynnego syna Franza, „Genealogia”, H. 3.
Google Scholar

Siegl K. 1901. W sprawie wyroków śmierci zgodnie z prawem karnym Alt Egerer, „Egerer Jahrbuch”, 31.
Google Scholar

Šrámek P. 1993. Kati a výkon hrdelního práva v Těšíně, „Těšínsko”, cz. 1.
Google Scholar

Stuart K. 1998. Uzdrawiająca ręka kata - Medycyna i honor we wczesnym okresie nowożytnym, „Koncepcje honoru we wczesnym okresie nowożytnym. Tożsamości i rozgraniczenia ” (Colloquia Augustyna 8).
Google Scholar

Stuart K. 2008. Nieuczciwe zawody. Status i piętno we wczesnym okresie nowożytnym na przykładzie Augsburga. Augsburg.
Google Scholar

Tekiela Ł. 2010. Wojna trzydziestoletnia na Górnych Łużycach. Aspecty military. Racibórz.
Google Scholar

Voß G. 1990. Kat. Forma tabu i kozioł ofiarny. In: W B.-U. Hergemöller (ed.), Marginalizowane grupy późnego średniowiecza. Podręcznik i podręcznik do nauki. Warendorf.
Google Scholar

Wendler K. 1978. Kat, Stockmaster, Wasenmeister and Coverer in Sudetenland, „OstdeutscheFamilienkunde”, t. 26, H. 2.
Google Scholar

Wentscher E. 1932. The Görlitz Kata, „Neues Lausitzisches Magazin”, t. 108.
Google Scholar

Werner A. 1883. Kronika Friedlandu i okolic. Friedland.
Google Scholar

Wijaczka J. 2005. Miotła i miecz. Jak kaci i ich słudzy sprzątali ulice w Królewcu w końcu XVII i na początku XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LIII nr 3–4.
Google Scholar

Wilbertz G. 1976. Wyróżnienia i kunszt. O ideologii egzekucji kata, „Archive for Cultural History”, t. 58.
Google Scholar

Wilbertz G. 1979. Kat i masker w Hochstift Osnabrück. Studia nad historią społeczną dwóch „nieuczciwych” zawodów w północno-zachodnich Niemczech od XVI do XIX wieku. Źródła historii i badania w Osnabrück, Vol. 22. Osnabrück.
Google Scholar

Wilbertz G. 1981. Kat i masker. O historii społecznej dwóch „nieuczciwych” zawodów w północno-zachodnich Niemczech od XVI do XIX wieku: „Unser Bocholt”, s. 32, H. 2.
Google Scholar

Wilbertz G. 1994. Kat i maska. Aspekty ich historii społecznej od XIII do XVI wieku w. In: B.U. Hergemöller (ed.), Marginalizowane grupy późnego średniowiecza. Warendorf, 147-151.
Google Scholar

Zaremska H. 1986. Niegodne rzemiosło - kat w społeczeństwie Polski XIV - XVI w . Warszawa.
Google Scholar