Ogłoszenia w prasie warszawskiej doby stanisławowskiej — świadectwo recepcji zachodnich wzorców konsumpcji

Abstrakt

Ogłoszenia zamieszczane na łamach prasy w Warszawie stanowią ważne i właściwie dotąd niewykorzystane źródło do badań nad zachowaniami konsumpcyjnymi w drugiej połowie XVIII w. Anonse ukazywały się w najważniejszym dla tego okresu tytule, czyli w „Wiadomościach Warszawskich”, od stycznia 1774 roku pod nazwą „Gazeta Warszawska”. Krótko wydawane było czasopismo ogłoszeniowe – „Annonces et Avis Divers, które w latach 1781-1784 ukazywało się w trzech językach – po francusku, po polsku i po niemiecku. W ogłoszeniach powiadamiano o nowo powstałych manufakturach, często charakteryzując ich wyroby, ale przeważnie o sklepach, przede wszystkim tych, w których oferowano meble, obicia ścienne i odzież. Prawdopodobnie były to przedsięwzięcia nowe, dlatego też informowano o nich tą drogą. W innego typu anonsach zwracano uwagę na towary, które chciano sprzedać. Nieraz wymieniano jeden artykuł, czasem kilka, albo prezentowano zróżnicowany asortyment przedmiotów przywiezionych do Warszawy przez jednego kupca. Okazją do dawania ogłoszeń była też wyprzedaż wyrobów, np. przez wywodzących się z Francji, ale zamieszkałych w stolicy kupców André i Jana Rousseau. Na łamach warszawskiej prasy najczęściej anonsowano produkty żywnościowe. Było to wina: trunki francuskie, w tym szampańskie i burgundzkie, jak również węgierskie. Informowano też o sprzedaży piwa angielskiego oraz importowanych wód mineralnych. Nieczęsto zaś oferowano nowe używki, takie jak: kawa, czekolada, herbata i tabaka. Kolejną grupę wymienianych towarów stanowiły tkaniny oraz rzeczy służące do wyposażenia i ozdoby wnętrz mieszkalnych. Poza tym zachwalano różne usługi, m.in. naprawę kominów, szycie sukien i układanie fryzur. Sporo ogłoszeń dotyczyło rozmaitych miejsc, gdzie podawano jedzenie, przed wszystkim traktierni z kuchnią francuską. Sprzedawano także wszelakie artykuły pomagające w utrzymaniu lub poprawieniu urody oraz różnorakie medykamenty. Reklamowano także usługi medyczne. Analiza ponad 300 drobnych anonsów wskazuje na szeroką ofertę towarów i usług dostępnych zarówno stałym mieszkańcom stolicy, jak i przyjezdnym. Nie znajdziemy w nich rzeczy zwykłych i prostych. Ich sprzedaż nie wymagała wyjątkowego środka, jakim było ogłoszenie prasowe. Były one tańsze, a koszt anonsu pomniejszałby zyski. Inaczej było w przypadku bardziej wyrafinowanych i droższych artykułów. Tu dotarcie z informacją do grona potencjalnych nabywców był zapewne istotny i wydatek związany z ogłoszeniem prasowym wkalkulowany był w cenę sprzedaży. Ogłoszenie nie było wtedy jeszcze reklamą, ale używane w nim słownictwo nie było przypadkowe. Często pisano o niskich cenach, podkreślając ich nowość, zgodność z najnowszą modą paryską lub londyńską. Ważne było zaakcentowanie wysokiej jakości towaru lub usługi za pomocą odpowiednich określeń, takich jak: najprzedniejszy, wyśmienity. Ogłoszenia prasowe pokazują pewną część warszawskiego handlu i usług w epoce stanisławowskiej, tzn. tę, która była bardziej płynna, niestała i czasowo ograniczona. Nie znajdziemy w nich od dawna zadomowionych w Warszawie cudzoziemskich kupców i rzemieślników. Natomiast znakomicie dokumentują asortyment towarów importowanych, odpowiadającym modnym gustom.