Szlachcic w domu. Wystrój i wyposażenie siedzib szlacheckich w ziemi zakroczymskiej w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.3.003Słowa kluczowe:
inwentarze pośmiertne, materialne warunki bytu, siedziby szlachty, szlachta, MazowszeAbstrakt
W artykule scharakteryzowano przedmioty wymienione w 238 spisach ruchomości z lat 1677–1795, znajdujących się w księgach kancelarii sądu grodzkiego zakroczymskiego. Wyroby te stanowiły wystrój i wyposażenie domów szlachty w ziemi zakroczymskiej na Mazowszu. Zestaw przedmiotów, z których wewnątrz siedziby codziennie korzystał właściciel i jego najbliższa rodzina, był podobny do znanego z innych środowisk społecznych i innych regionów Rzeczypospolitej. Elementem różnicującym, podkreślającym status społeczny, były: surowce, kolorystyka, wykończenie i zdobienie oraz liczba rzeczy. Wskazano pewne tendencje czytelne w badanym okresie, m.in. stopniowy zanik tradycyjnych elementów wnętrz (takich jak tkaniny orientalne), w drugiej połowie XVIII w. częstsze stosowanie parawanów, pawilonów przy łóżkach, zwiększenie średniej liczby kufrów, bielizny stołowej i zastawy stołowej, a także pojawienie się, chociaż jeszcze w ograniczonym zakresie, meblarskich nowinek (np. stołów okrągłych lub składanych, garniturów złożonych z kanapy i krzeseł, komody), używanie naczyń z fajansu i porcelany.
Pobrania
Bibliografia
AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie] zakr. grodz. wiecz. [zakroczymskie grodzkie wieczyste] sygn. 74, 81, 92, 94, 97, 104, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 117, 122
AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie] zakr. gr. rel. [zakroczymskie grodzkie relacje] sygn. 4, 5, 7, 8, 11, 14, 15, 16, 17, 20, 21, 24, 26, 27, 28, 29, 33, 36, 38, 39, 40, 41, 42, 44, 45, 46, 47, 49, 50, 52, 54, 59, 60, 61, 62, 65, 66, 67, 69, 72, 73, 74, 76, 78. 79, 80, 81, 82, 84, 87.
AGAD [Archiwum Głównego Akt Dawnych], zakr. rel. [zakroczymskie relationum], sygn.9, 10, 11.
AGAD [Archiwum Głównego Akt Dawnych], zakr. ziem. wiecz. rel. [zakroczymskie ziemskie wieczyste relacje], sygn. 100, 105, 106, 108, 109, 112, 113, 114.
Barylewska-Szymańska Ewa. 2015. Od piwnic po strych. Wnętrza domów gdańskich drugiej połowy XVIII wieku, Gdańsk.
Dumanowski Jarosław. 2006. Świat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Toruń.
Gajewska Mirosława. 1975. Wyposażenie w sprzęty mieszczańskich gospodarstw domowych Poznania i Warszawy w XVIII wieku, [w:] M. Gajewska, W. Kalinowski, E. Kowecka, N. Miks-Rudkowska, Dom i mieszkanie w Polsce (druga połowa XVII–XIX w.), Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. L, Wrocław, s. 145–238.
Główka Dariusz. 2004. Majątek osobisty duchowieństwa katolickiego w Koronie w XVII i XVIII wieku, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. LX, Warszawa.
Główka Dariusz. 2018. Siedziby szlacheckie w ziemi zakroczymskiej w XVII i XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXVI, nr 4, s. 475–486.
Kitowicz Jędrzej. 1985. Opis obyczajów za panowania Augusta III, Warszawa.
Klonder Andrzej 2001. Mienie godne szlachcica i mieszczanina w krajach Europy Środkowej w XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XLXIX, nr 1–2, s. 81–94.
Penkała Anna. 2016. Materia droższa od srebra, „farfurki” i „porcelanki” na szlacheckich stołach w świetle inwentarzy oblatowanych w krakowskich księgach grodzkich z XVIII w., [w:] Wiktuały, kuchnia, kultura jedzenia w perspektywie historycznej, red. P. Jędrzejewski, P. Magiera, K. Skrężyna, G. Szuster, Kraków, s. 160–170.
Penkała-Jastrzębska Anna. 2020. Mit srebrnej łyżeczki? Przedmioty prestiżowe w szlacheckich inwentarzach majątkowych z ksiąg grodzkich województwa krakowskiego w czasach saskich, „Kwartalnik Historyczny”, R. CXXVII, nr 1, s. 33–62, https://doi.org/10.12775/KH.2020.127.1.02 (dostęp 02.09.2021).
Pielas Jacek. 2018. Wyposażenie i wystrój wnętrz siedzib szlachty sandomierskiej w XVII i pierwszej połowie XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXVII, nr 1, s. 55–72.
Pośpiech Andrzej. 1992a. Pułapka oczywistości. Pośmiertne spisy ruchomości szlachty wielkopolskiej z XVII wieku, Warszawa.
Pośpiech Andrzej. 1992b. Srebrna łyżka — probierz szlacheckiej zamożności? (Przykład Wielkopolski XVII wieku), [w:] Nędza i dostatek na ziemiach polskich od średniowiecza po wiek XX. Materiały z sesji zorganizowanej przez IHKM PAN 20–22 maja 1991 r. w Warszawie, red. J. Sztetyłło, Warszawa, s. 151–162.
Roćko Agata. 2013, Porcelomania oświeconych, [w:] Codzienność i niecodzienność oświeconych, t. l: Przyjemności, pasje i upodobania, red. B. Mazurkowa, Katowice 2013, s. 127–145.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
