Szlachcic w domu. Wystrój i wyposażenie siedzib szlacheckich w ziemi zakroczymskiej w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku

Dariusz Główka

doi:10.23858/KHKM69.2021.3.003

Opublikowane: 2021-12-16

Tom 69 Nr 3 (2021)

Szlachcic w domu. Wystrój i wyposażenie siedzib szlacheckich w ziemi zakroczymskiej w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku

Dariusz Główka

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.3.003

Abstrakt

W artykule scharakteryzowano przedmioty wymienione w 238 spisach ruchomości z lat 1677–1795, znajdujących się w księgach kancelarii sądu grodzkiego zakroczymskiego. Wyroby te stanowiły wystrój i wyposażenie domów szlachty w ziemi zakroczymskiej na Mazowszu. Zestaw przedmiotów, z których wewnątrz siedziby codziennie korzystał właściciel i jego najbliższa rodzina, był podobny do znanego z innych środowisk społecznych i innych regionów Rzeczypospolitej. Elementem różnicującym, podkreślającym status społeczny, były: surowce, kolorystyka, wykończenie i zdobienie oraz liczba rzeczy. Wskazano pewne tendencje czytelne w badanym okresie, m.in. stopniowy zanik tradycyjnych elementów wnętrz (takich jak tkaniny orientalne), w drugiej połowie XVIII w. częstsze stosowanie parawanów, pawilonów przy łóżkach, zwiększenie średniej liczby kufrów, bielizny stołowej i zastawy stołowej, a także pojawienie się, chociaż jeszcze w ograniczonym zakresie, meblarskich nowinek (np. stołów okrągłych lub składanych, garniturów złożonych z kanapy i krzeseł, komody), używanie naczyń z fajansu i porcelany.

Słowa kluczowe:

inwentarze pośmiertne, materialne warunki bytu, siedziby szlachty, szlachta, Mazowsze

Inne teksty tego samego autora

Dariusz Główka, Siedziby szlacheckie w ziemi zakroczymskiej w XVII i XVIII wieku , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 66 Nr 4 (2018)
Elżbieta Mazur, Dariusz Główka, Dzieje siedziby Jacobsona w Warszawie w drugiej połowie XVIII i na początku XIX w. , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 67 Nr 2 (2019)
Dariusz Główka, Ogłoszenia w prasie warszawskiej doby stanisławowskiej — świadectwo recepcji zachodnich wzorców konsumpcji , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 65 Nr 4 (2017)
Dariusz Główka, Elżbieta Mazur, Na Bielany! O fenomenie świętowania słów kilka , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 72 Nr 4 (2024)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Główka, D. (2021). Szlachcic w domu. Wystrój i wyposażenie siedzib szlacheckich w ziemi zakroczymskiej w drugiej połowie XVII i w XVIII wieku. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 69(3), 321–347. https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.3.003

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie] zakr. grodz. wiecz. [zakroczymskie grodzkie wieczyste] sygn. 74, 81, 92, 94, 97, 104, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 117, 122
Google Scholar

AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie] zakr. gr. rel. [zakroczymskie grodzkie relacje] sygn. 4, 5, 7, 8, 11, 14, 15, 16, 17, 20, 21, 24, 26, 27, 28, 29, 33, 36, 38, 39, 40, 41, 42, 44, 45, 46, 47, 49, 50, 52, 54, 59, 60, 61, 62, 65, 66, 67, 69, 72, 73, 74, 76, 78. 79, 80, 81, 82, 84, 87.
Google Scholar

AGAD [Archiwum Głównego Akt Dawnych], zakr. rel. [zakroczymskie relationum], sygn.9, 10, 11.
Google Scholar

AGAD [Archiwum Głównego Akt Dawnych], zakr. ziem. wiecz. rel. [zakroczymskie ziemskie wieczyste relacje], sygn. 100, 105, 106, 108, 109, 112, 113, 114.
Google Scholar

Barylewska-Szymańska Ewa. 2015. Od piwnic po strych. Wnętrza domów gdańskich drugiej połowy XVIII wieku, Gdańsk.
Google Scholar

Dumanowski Jarosław. 2006. Świat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Toruń.
Google Scholar

Gajewska Mirosława. 1975. Wyposażenie w sprzęty mieszczańskich gospodarstw domowych Poznania i Warszawy w XVIII wieku, [w:] M. Gajewska, W. Kalinowski, E. Kowecka, N. Miks-Rudkowska, Dom i mieszkanie w Polsce (druga połowa XVII–XIX w.), Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. L, Wrocław, s. 145–238.
Google Scholar

Główka Dariusz. 2004. Majątek osobisty duchowieństwa katolickiego w Koronie w XVII i XVIII wieku, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. LX, Warszawa.
Google Scholar

Główka Dariusz. 2018. Siedziby szlacheckie w ziemi zakroczymskiej w XVII i XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXVI, nr 4, s. 475–486.
Google Scholar

Kitowicz Jędrzej. 1985. Opis obyczajów za panowania Augusta III, Warszawa.
Google Scholar

Klonder Andrzej 2001. Mienie godne szlachcica i mieszczanina w krajach Europy Środkowej w XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XLXIX, nr 1–2, s. 81–94.
Google Scholar

Penkała Anna. 2016. Materia droższa od srebra, „farfurki” i „porcelanki” na szlacheckich stołach w świetle inwentarzy oblatowanych w krakowskich księgach grodzkich z XVIII w., [w:] Wiktuały, kuchnia, kultura jedzenia w perspektywie historycznej, red. P. Jędrzejewski, P. Magiera, K. Skrężyna, G. Szuster, Kraków, s. 160–170.
Google Scholar

Penkała-Jastrzębska Anna. 2020. Mit srebrnej łyżeczki? Przedmioty prestiżowe w szlacheckich inwentarzach majątkowych z ksiąg grodzkich województwa krakowskiego w czasach saskich, „Kwartalnik Historyczny”, R. CXXVII, nr 1, s. 33–62, https://doi.org/10.12775/KH.2020.127.1.02 (dostęp 02.09.2021).
Google Scholar

Pielas Jacek. 2018. Wyposażenie i wystrój wnętrz siedzib szlachty sandomierskiej w XVII i pierwszej połowie XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXVII, nr 1, s. 55–72.
Google Scholar

Pośpiech Andrzej. 1992a. Pułapka oczywistości. Pośmiertne spisy ruchomości szlachty wielkopolskiej z XVII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Pośpiech Andrzej. 1992b. Srebrna łyżka — probierz szlacheckiej zamożności? (Przykład Wielkopolski XVII wieku), [w:] Nędza i dostatek na ziemiach polskich od średniowiecza po wiek XX. Materiały z sesji zorganizowanej przez IHKM PAN 20–22 maja 1991 r. w Warszawie, red. J. Sztetyłło, Warszawa, s. 151–162.
Google Scholar

Roćko Agata. 2013, Porcelomania oświeconych, [w:] Codzienność i niecodzienność oświeconych, t. l: Przyjemności, pasje i upodobania, red. B. Mazurkowa, Katowice 2013, s. 127–145.
Google Scholar