The importance of material evidence and the role of archaeological research in the process of disproving the Katyn lie (1943–2023)

Anna Zalewska; Joanna Żelazko; Aleksandra Krupa-Ławrynowicz; Sebastian Latocha

doi:10.23858/KHKM73.2025.1.005

Published: 2025-09-16

Vol. 73 No. 1 (2025)

The importance of material evidence and the role of archaeological research in the process of disproving the Katyn lie (1943–2023)

Anna I. Zalewska , Joanna Żelazko , Aleksandra Krupa-Ławrynowicz , Sebastian Latocha

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Section: Studies and Materials

https://doi.org/10.23858/KHKM73.2025.1.005

Abstract

The main aim of the article is to show the importance of material remains and the contribution of Katyn archaeology in disseminating knowledge about the Katyn lie and the truth about the Katyn massacre between 1943 and 2023. The authors present: 1) the nature and conditions of the Katyn lie and the significance of material evidence in
disproving it; 2) individual and public expectations and reactions to material remains and towards archaeological research; 3) the contribution to making the resting places
and the material evidence from the death pits vibrant and causative for the victims’ families, for the community of remembrance and the human community of suffering,
and for the broad public of today and the future. The paper is based on data and analyses rooted in archaeology, history and cultural anthropology.

Keywords:

Katyn Massacre, Katyn Lie, archaeology, history, cultural anthropology

Download files

pdf

Citation rules

Zalewska, A., Żelazko, J., Krupa-Ławrynowicz, A., & Latocha, S. (2025). The importance of material evidence and the role of archaeological research in the process of disproving the Katyn lie (1943–2023). Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 73(1), 111–128. https://doi.org/10.23858/KHKM73.2025.1.005

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Adamska Jolanta. 2021. Las katyński w latach 1940–1943, Warszawa.
Google Scholar

Archeologia. 2015. Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956, eds. O. Ławrynowicz, J. Żelazko, Łódź.
Google Scholar

Assmann Jan. 2008. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, Warszawa.
Google Scholar

Blombergowa Maria Magdalena. 2016. Archeologowie a Zbrodnia Katyńska, [in:] Archeologia współczesności, ed. A.I. Zalewska, Warszawa, pp. 43–53.
Google Scholar

Charmaz Kathy. 2009. Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, Warszawa.
Google Scholar

Dąbrowska Anna. 2020. Żyłam w cieniu Katynia, https://pzevo.azurewebsites.net/home/articleshow/31045?t=Zylam-w-cieniu-Katynia
Google Scholar

Ekshumacje. 2023. Ekshumacje polityczne. Teoria i praktyka, eds. A. Staniewska, E. Domańska, Gdańsk.
Google Scholar

Gańczak Filip. 2017. Katyńskie piętno, „Biuletyn IPN”, 4, pp. 147–157.
Google Scholar

Głosek Marian. 2016. Z problematyki badań cmentarzy polskich oficerów i służb państwowych zamordowanych w 1949 roku przez NKWD na terenie Rosji, [in:] Archeologia współczesności, ed. A.I. Zalewska, Warszawa, pp. 55–63.
Google Scholar

Godziemba-Maliszewski Wacław. 1995. Interpretacja zdjęć lotniczych Katynia w świetle dokumentów i zeznań świadków, „Fotointerpretacja w geografii”, Polskie Towarzystwo Geograficzne, 25.
Google Scholar

Grupa Małgorzata, Kaźmierczak Ryszard. 2001. Dowody wydobyte z ziemi. Nazwiska oficerów Wojska Polskiego odczytane na dokumentach i przedmiotach wydobytych podczas prac archeologicznoekshumacyjnych w Charkowie wiatach 1995–1996, Warszawa.
Google Scholar

Jerzewski Leopold. 1989. Dzieje sprawy Katynia. Białystok.
Google Scholar

Katyń Massacre. 2020. The Katyń Massacre. Current research, eds. D. Bębnowski, M. Musiał, Warsaw–Cracow.
Google Scholar

Kaźmierska Kaja. 2004. Wywiad narracyjny jako jedna z metod w badaniach biograficznych, „Przegląd Socjologiczny”, 53, pp. 71–96.
Google Scholar

Kola Andrzej. 1998. Uwagi o identyfikacji nazwisk polskich jeńców ze Starobielska odnotowanych na przedmiotach wydobytych podczas prac archeologiczno-ekshumacyjnych w Charkowie, „Zeszyty Katyńskie”, 9, pp. 34–56.
Google Scholar

Kola Andrzej. 2005. Archeologia zbrodni. Oficerowie polscy na cmentarzu ofiar NKWD w Charkowie, Toruń.
Google Scholar

Kola Andrzej. 2016. Archeologia cmentarzysk katyńskich w Charkowie (Piatichatki) i Kijowie (Bykownia), [in:] Archeologia współczesności, ed. A.I. Zalewska, Warszawa, pp. 65–90.
Google Scholar

Kola Andrzej. 2023. Zbrodnia katyńska w świetle prac archeologiczno-ekshumacyjnych tajnych cmentarzysk NKWD w Charkowie (Piatichatki) i Kijowie (Bykownia), [in:] Ekshumacje polityczne. Teoria i praktyka, eds. A. Staniewska, E. Domańska, Warszawa, pp. 459–485.
Google Scholar

Lofland John, Snow David, Anderson Leon, Lofland Lyn H. 2009. Analiza układów społecznych. Przewodnik metodologiczny po badaniach jakościowych, Warszawa.
Google Scholar

Madajczyk Czesław. 1989. Dramat katyński, Warszawa.
Google Scholar

Materiality. 2017. The Materiality of Troubled Pasts. Archaeologies of Conflicts and Wars, eds. A.I. Zalewska, J.M. Scott, G. Kiarszys, Warszawa–Szczecin, pp. 11–20.
Google Scholar

Mądro Roman. 1995. Katyń 1940–1994, Kraków.
Google Scholar

Persak Krzysztof. 2010. Ekshumacje katyńskie. Prace archeologiczno-ekshumacyjne w Charkowie, Katyniu i Miednoje w latach 1991–1996 i ich wyniki, „Biuletyn IPN”, 4 (111), pp. 32–51.
Google Scholar

Rakowski Tomasz. 2015. Historia mówiona i źródła etnograficzne jako „wiedza pewna”. Przypadek potransformacyjnej historii Torgutów w zachodniej Mongolii oraz historii wsi Broniów w centralnej Polsce, „Rocznik Antropologii Historii”, 8, pp. 59–90.
Google Scholar

Schütze Fritz. 2012. Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnyn. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne, [in:] Metoda biograficzna w socjologii, ed. K. Kaźmierska, Kraków, pp. 141–278.
Google Scholar

Śnieżko Stefan. 1992. Zabiegi o wszczęcie śledztwa w sprawie katyńskiej oraz prac ekshumacyjnych w Charkowie i Miednoje, „Zeszyty Katyńskie”, 2, pp. 164–176.
Google Scholar

Thompson Paul. 2000. The Voice of the Past. Oral History, Oxford.
Google Scholar

Trzciński M. 2021. Kryminalistyka i archeologia sądowa w procesie poszukiwania ukrytych zwłok, Warszawa.
Google Scholar

Tucholski Jędrzej. 1998. Diariusz ekshumacji w Charkowie i Miednoje, „Zeszyty Katyńskie”, 9, pp. 177–213.
Google Scholar

Zalewska Anna Izabella. 2021a. Archeologie współczesnych konfliktów zbrojnych jako praktykowanie prospołecznej archeologii. Przykład wartości epistemologicznej i aksjologicznej, [in:] Archeologia współczesności, ed. A.I. Zalewska, Warszawa, pp. 125–140.
Google Scholar

Zalewska Anna Izabella. 2021b. Pro-Social and Socialized Archaeology (PublicArchaeology) in Polish Style, [in:] Public History in Poland, ed. J. Wojdon, London, pp. 174–189.
Google Scholar

Zawodny Janusz. 1989. Katyń. Lublin–Paryż.
Google Scholar

Zbrodnia. 1982. Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów, Londyn.
Google Scholar

Zbrodnia. 2010. Zbrodnia katyńska. Bibliografia 1940–2010, eds. I. Kowalska, E. Pawińska, Warszawa.
Google Scholar