The importance of material evidence and the role of archaeological research in the process of disproving the Katyn lie (1943–2023)
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM73.2025.1.005Słowa kluczowe:
zbrodnia katyńska, kłamstwo katyńskie, archeologia, historia, antropologia kulturowaAbstrakt
Głównym celem artykułu jest ukazanie znaczenia pozostałości materialnych oraz wkładu archeologii katyńskiej w upowszechnianie wiedzy o kłamstwie katyńskim i prawdy o zbrodni katyńskiej w latach 1943–2023. Autorzy przedstawiają: 1) charakter i uwarunkowania kłamstwa katyńskiego oraz znaczenie materialnych reliktów dla jego obalenia; 2) indywidualne i społeczne oczekiwania oraz reakcje wobec pozostałości materialnych i badań archeologicznych; 3) działania podjęte, aby miejsca pochówku i materiał z dołów śmierci stały się żywymi i sprawczymi dla rodzin ofiar, dla wspólnoty pamięci i ludzkiej wspólnoty cierpienia, a także dla szerokiej publiczności współczesnej i przyszłej. Artykuł opiera się na danych i analizach archeologicznych, historycznych i antropologiczno-kulturowych.
Pobrania
Bibliografia
Adamska Jolanta. 2021. Las katyński w latach 1940–1943, Warszawa.
Archeologia. 2015. Archeologia totalitaryzmu. Ślady represji 1939–1956, eds. O. Ławrynowicz, J. Żelazko, Łódź.
Assmann Jan. 2008. Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, Warszawa.
Blombergowa Maria Magdalena. 2016. Archeologowie a Zbrodnia Katyńska, [in:] Archeologia współczesności, ed. A.I. Zalewska, Warszawa, pp. 43–53.
Charmaz Kathy. 2009. Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, Warszawa.
Dąbrowska Anna. 2020. Żyłam w cieniu Katynia, https://pzevo.azurewebsites.net/home/articleshow/31045?t=Zylam-w-cieniu-Katynia
Ekshumacje. 2023. Ekshumacje polityczne. Teoria i praktyka, eds. A. Staniewska, E. Domańska, Gdańsk.
Gańczak Filip. 2017. Katyńskie piętno, „Biuletyn IPN”, 4, pp. 147–157.
Głosek Marian. 2016. Z problematyki badań cmentarzy polskich oficerów i służb państwowych zamordowanych w 1949 roku przez NKWD na terenie Rosji, [in:] Archeologia współczesności, ed. A.I. Zalewska, Warszawa, pp. 55–63.
Godziemba-Maliszewski Wacław. 1995. Interpretacja zdjęć lotniczych Katynia w świetle dokumentów i zeznań świadków, „Fotointerpretacja w geografii”, Polskie Towarzystwo Geograficzne, 25.
Grupa Małgorzata, Kaźmierczak Ryszard. 2001. Dowody wydobyte z ziemi. Nazwiska oficerów Wojska Polskiego odczytane na dokumentach i przedmiotach wydobytych podczas prac archeologicznoekshumacyjnych w Charkowie wiatach 1995–1996, Warszawa.
Jerzewski Leopold. 1989. Dzieje sprawy Katynia. Białystok.
Katyń Massacre. 2020. The Katyń Massacre. Current research, eds. D. Bębnowski, M. Musiał, Warsaw–Cracow.
Kaźmierska Kaja. 2004. Wywiad narracyjny jako jedna z metod w badaniach biograficznych, „Przegląd Socjologiczny”, 53, pp. 71–96.
Kola Andrzej. 1998. Uwagi o identyfikacji nazwisk polskich jeńców ze Starobielska odnotowanych na przedmiotach wydobytych podczas prac archeologiczno-ekshumacyjnych w Charkowie, „Zeszyty Katyńskie”, 9, pp. 34–56.
Kola Andrzej. 2005. Archeologia zbrodni. Oficerowie polscy na cmentarzu ofiar NKWD w Charkowie, Toruń.
Kola Andrzej. 2016. Archeologia cmentarzysk katyńskich w Charkowie (Piatichatki) i Kijowie (Bykownia), [in:] Archeologia współczesności, ed. A.I. Zalewska, Warszawa, pp. 65–90.
Kola Andrzej. 2023. Zbrodnia katyńska w świetle prac archeologiczno-ekshumacyjnych tajnych cmentarzysk NKWD w Charkowie (Piatichatki) i Kijowie (Bykownia), [in:] Ekshumacje polityczne. Teoria i praktyka, eds. A. Staniewska, E. Domańska, Warszawa, pp. 459–485.
Lofland John, Snow David, Anderson Leon, Lofland Lyn H. 2009. Analiza układów społecznych. Przewodnik metodologiczny po badaniach jakościowych, Warszawa.
Madajczyk Czesław. 1989. Dramat katyński, Warszawa.
Materiality. 2017. The Materiality of Troubled Pasts. Archaeologies of Conflicts and Wars, eds. A.I. Zalewska, J.M. Scott, G. Kiarszys, Warszawa–Szczecin, pp. 11–20.
Mądro Roman. 1995. Katyń 1940–1994, Kraków.
Persak Krzysztof. 2010. Ekshumacje katyńskie. Prace archeologiczno-ekshumacyjne w Charkowie, Katyniu i Miednoje w latach 1991–1996 i ich wyniki, „Biuletyn IPN”, 4 (111), pp. 32–51.
Rakowski Tomasz. 2015. Historia mówiona i źródła etnograficzne jako „wiedza pewna”. Przypadek potransformacyjnej historii Torgutów w zachodniej Mongolii oraz historii wsi Broniów w centralnej Polsce, „Rocznik Antropologii Historii”, 8, pp. 59–90.
Schütze Fritz. 2012. Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnyn. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne, [in:] Metoda biograficzna w socjologii, ed. K. Kaźmierska, Kraków, pp. 141–278.
Śnieżko Stefan. 1992. Zabiegi o wszczęcie śledztwa w sprawie katyńskiej oraz prac ekshumacyjnych w Charkowie i Miednoje, „Zeszyty Katyńskie”, 2, pp. 164–176.
Thompson Paul. 2000. The Voice of the Past. Oral History, Oxford.
Trzciński M. 2021. Kryminalistyka i archeologia sądowa w procesie poszukiwania ukrytych zwłok, Warszawa.
Tucholski Jędrzej. 1998. Diariusz ekshumacji w Charkowie i Miednoje, „Zeszyty Katyńskie”, 9, pp. 177–213.
Zalewska Anna Izabella. 2021a. Archeologie współczesnych konfliktów zbrojnych jako praktykowanie prospołecznej archeologii. Przykład wartości epistemologicznej i aksjologicznej, [in:] Archeologia współczesności, ed. A.I. Zalewska, Warszawa, pp. 125–140.
Zalewska Anna Izabella. 2021b. Pro-Social and Socialized Archaeology (PublicArchaeology) in Polish Style, [in:] Public History in Poland, ed. J. Wojdon, London, pp. 174–189.
Zawodny Janusz. 1989. Katyń. Lublin–Paryż.
Zbrodnia. 1982. Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów, Londyn.
Zbrodnia. 2010. Zbrodnia katyńska. Bibliografia 1940–2010, eds. I. Kowalska, E. Pawińska, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
