Study of the origin of amber from the kolts discovered in the early medieval cemetery in Sypniewo using Raman spectroscopy
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM73.2025.1.003Keywords:
kolts, amber, Raman spectroscopy, Kurpie region, Kievan RusAbstract
The article presents the results of physicochemical tests of amber used to decorate kolts from a woman's grave in the cemetery in Sypniewo in north-eastern Mazovia. Kolts are women's head decorations typical of the goldsmithery of Kievan Rus in the period from the 11th to the 13th. They are rare finds in Poland; apart from the three kolts from Sypniewo, seven other pieces were discovered. Two of them from Sypniewo had amber discs decorating them. Amber accour within quaternary sediments in Sypniwo area (Kurpie region) and in Sypniewo itself, so it is probable that local raw material was used to decorate the Kolts. Comparative studies of amber from one disc with amber from Kurpie and other regions of Poland (Podlasie, Pomerania) using Raman spectroscopy showed a high similarity of their spectral features, which is characteristic of Baltic succinite. The manufacturer of the examined ornaments could have been a goldsmith who came from Kievan Rus and used local amber to decorate the ornaments.
Downloads
References
Armetta Francesco, Saladino Maria L., Łydżba‐Kopczyńska Barbara. 2022. Fourier Transform Infrared Spectroscopy (FTIR) reflectance spectroscopy combined with the chemometric approach in the study of amber, Book of abstracts: International Congress on chemistry for Cultural Heritage 6th ChemCH Congress, Ravenna, Italy 4–8 July 2022, s. 27.
Badea Georgiana I., Caggiani Maria C., Colomban Philippe, Mangone Annarosa, Teodor Eugenia D., Teodor Eugen S., Radau Gabriel L. 2015. Fourier transform Raman and statistical analysis of thermally altered samples of amber, „Applied Spectroscopy”, 69, 1, s. 1457–1463.
Beck Curt W., Wilbur Elizabeth, Meret Silja 1964. Infrared spectra and the origin of amber, „Nature” 201, s. 256–257.
Beck Curt W. 1986. Spectroscopic investigations of amber. „Applied Spectroscopy Reviews”, 22/1, s. 57–110, https://doi.org/10.1080/05704928608060438
Biermann Felix. 2006. Sypniewo. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy na północnym Mazowszu, Część 1. Obiekty, zabytki i ich interpretacja historyczna, Archeologia Mazowsza i Podlasia. Studia i Materiały, 4, Warszawa.
Brody Rachel H., Edwards Howell G.M., Pollard Mark A. 2001. A study of amber and copal samples using FT-Raman spectroscopy, „Spectrochim Acta Part A: Molecular and Biomolecular Spectroscopy”, 57, 6, s. 1325–1338.
Bukowska-Gedigowa Janina. 1984. Wyroby bursztynowe z Opola-Ostrówka, [w:] Studia nad kulturą wczesnopolskiego Opola. Militaria — Wyroby bursztynowe, red. B. Gediga, Wrocław, s. 113–148.
Chętnik Adam. 1952. Przemysł bursztyniarski nad Narwią, „Lud”, 39, s. 355–415.
Choińska-Bochdan Elżbieta. 2003. Bursztyn w kulturze, [w:] Z bursztynem przez tysiąclecia, red. H. Paner, B. Kosmowska-Ceranowicz, Gdańsk, s. 29–135.
Chudzińska Barbara, Wołoszyn Marcin. 2023. Metalowe ozdoby i części stroju / Metal ornaments and articles of clothing, [w:] The early medieval settlement complex at Czermno in the light of results from 2010–2011 research. Material evidence / Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Czermnie w świetle wyników badań z lat 2010–2011. Podstawy źródłowe, 2, Kraków–Leipzig–Rzeszów–Warszawa, s. 423–938.
Ciombor Krzyszof, Romanowicz Paulina. 2019. Artefacts made of amber, [w:] Wolin ‒ the Old Town, 2, Studies on finds, red. M. Rębkowski, Szczecin, s. 323–347.
Duczko Władysław. 2016. Złoty młot Thora? O fragmencie skandynawskiej ozdoby z Ostrowa Lednickiego, [w:] Ostów Lednicki. Rezydencjalno-stołeczny ośrodek pierwszych Piastów, red. M. Bis, Warszawa, s. 299–302.
Engel Marcin. 2015. Wczesnośredniowieczny trzewik pochwy miecza z miejscowości Stulichy, pow. węgorzewski, „Acta Militaria Mediaevalia”, 11, s. 173–179.
Ginalski Jerzy. 2001. Para srebrnych ozdób kobiecego nakrycia głowy, tzw. kołtów, z grodziska „Horodyszcze” w Trepczy, gmina Sanok, Stanowisko 2, ,,Acta Archaeologica Carpathica”, 36, s. 133–148.
Gołub Stanisław. 1997. Nadzór i badania ratownicze na stanowisku 99 w Chełmie, ul. Szkolna 8–10, Krzywa 41, Św. Mikołaja 7–9, ,,Informator o badaniach archeologicznych w województwie chełmskim w 1994 roku”, 8, s. 53–57.
Gołub Stanisław, Dzieńkowski Tomasz. 2002. Osada przygrodowa z czasów księcia Daniela Romanowicza w Chełmie, [w:] Badania archeologiczne o początkach i historii Chełma, red. A. Banasiewicz-Szykuła, Lublin, s. 57–71.
Górska Irena. 1962. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Sypniewie, pow. Maków Mazowiecki, „Wiadomości Archeologiczne”, 28, s. 90–91.
Górska Irena. 1963. Sprawozdanie z badań wykopaliskowych w miejscowości Sypniewo, pow. Maków Mazowiecki w 1961 roku, „Sprawozdania Archeologiczne”, 15, s. 261–263.
Górska Irena. 1968. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Sypniewie, pow. Maków Mazowiecki, [w:] Szkice z najdawniejszej przeszłości Mazowsza, red. W. Szymański, Wrocław, s. 171–183.
Haduch Agata, Liwoch Radosław. 2007. Kołtki z południowo-zachodniej Rusi, [w:] Seminarium Trepczańskie, red. W. Banach, E. Kasprzak, P.N. Kotowicz, Sanok, s. 43–50.
Hensel Witold. 1987. Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna. Zarys kultury materialnej, Warszawa.
Jastrzębski Jerzy. 2005. Bursztyn w dorzeczu Narwi, Łomża.
Kajkowski Kamil. 2016. Święty Wojciech, urbs Gyddaanyzc i problem chrystianizacji Pomorza Wschodniego. Kilka uwag na marginesie rozważań dotyczących kultury duchowej mieszkańców grodu w widłach Wisły i Motławy, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 3, 293, s. 431–455.
Kawałkowa Ewa. 2003. Pradzieje Równiny Kurpiowskiej, Nakły–Jaszczułty.
Kolčin Boris Aleksandrovič. 1985. Cteklo, ântar, [w:] Drevnij Novgorod. Prikladnoe iskusstvo i arheologiâ, oprac. B.A. Kolčin, V.L. Ânin, S.V. Âmŝikov, Mockva, s. 125.
Komar Oleksěj. 2016. Knâžì znaki z Desâtinnoї cerkvi. Kěїv.
Kordala Tomasz. 2006. Wczesnośredniowieczne cmentarzyska szkieletowe na północnym Mazowszu, Łódź.
Kosmowska-Ceranowicz Barbara. 1982. Bursztyn na złożach pierwotnych i wtórnych, [w:] Znaleziska i dawne kopalnie bursztynu w Polsce. Katalog, red. B. Kosmowska-Ceranowicz, Warszawa, s. 13–25.
Kosmowska-Ceranowicz Barbara. 2002. Nagromadzenia bursztynu na Kurpiowszczyźnie, [w:] Znaleziska i dawne kopalnie bursztynu w Polsce. Od Bałtyku przez Kurpie do Karpat, red. J. Popiołek, Łomża, s. 8–12.
Kosmowska-Ceranowicz Barbara. 2017. Bursztyn w Polsce i na świecie. Amber in Poland and in the World, Warszawa.
Kosmowska-Ceranowicz Barbara, Sachanbiński Michał, Łydżba-Kopczyńska Barbara. 2017.
Analytical characterization of “Indonesian amber” deposits: evidence of formation from volcanic activity, ,,Baltica”, 30, 1, s. 55–60.
Lisowska Ewa, Zamelska-Monczak Kinga, Kolenda Justyna, Gunia Piotr, Łydżba-Kopczyńska Barbara. 2017. Multidisciplinary approach to the provenance investigations of early medieval amber finds discovered in Santok and Milicz, „Fontes Archaeologici Posnanienses”, 53, s. 223–240.
Łojewski Tomasz, Łydżba-Kopczyńska Barbara. 2019. Spectroscopy in the Analysis of Artworks, [w:] From Molecules to Functional Materials in book: Molecular Spectroscopy ‒ Experiment and Theory, red. J. Leszczyński, A. Koleżyński, M. Król, s. 483–517.
Łydżba-Kopczyńska Barbara, Gediga Bogusław, Chojcan Jan, Sachanbiński Michał. 2012. Provenance investigations of amber jewelry excavated in Lower Silesia (Poland) and dated back to Early Iron Age, „Journal of Raman Spectroscopy”, 43, 11, s. 1839–1844.
Łydżba-Kopczyńska Barbara, Krzywiecka Martyna, Chojcan Jan, Madera Paweł, Sachanbiński Michał. 2015. Wrocław-Partynice amber depots — the application of the comprehensive spectral database of succinate and fossil and subfossil resins, [w:] 8th Congress on Application of Raman Spectroscopy in Art and Archaeology Wrocław, 1–5 September 2015: book of abstracts, red. M. Czarnecka,
B. Łydżba-Kopczyńska, Faculty of Chemistry University of Wrocław, s. 146–147.
Łydżba-Kopczyńska Barbara, Kruczała Krzysztof, Czaja Tomasz. 2023. Data fusion of Raman, ATR, and EPR spectroscopies applied to the study of provenance and geological age of the amber, [w:] Book of Abstracts of the 11th International Congress on the Application of Raman Spectroscopy in Art and Archaeology 6–9 September 2023, Athens.
Makarova Tatiana I. 1986. Černevoe delo drevnej Rusi, Moskva.
Mathur Ryan, Powell Wayne, Miśta-Jakubowska Ewelina, Duczko Władysław, Czech-Błońska Renata, Błoński Mariusz, Janowski Andrzej, Żołędziowski Karol, Gójska Aneta, Kamenov George. 2024. Isotopic metal compositions of Viking and medieval tin artifacts from Poland reveal expansive trade network, „Journal of Archaeological Science: Reports”, 54, s. 1–10, https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2023.104296
Marciniak Józef. 1960. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy z miejscowości Bazar Nowy, pow. Maków Mazowiecki, „Materiały Wczesnośredniowieczne”, 5, s. 99–140.
Pankiewicz Aleksandra. 2023. Wrocław. Gród na Ostrowie Tumskim we wczesnym średniowieczu. Warszawa–Wrocław.
Pastorelli Gianluca. 2009. „Archeological Baltic Amber: degradation mechanism and conservation measures”, Alma Mater Studiorum — Universitatŕ di Bologna. Dottorato Di Ricera, Science for Conservation, 22, https://amsdottorato.unibo.it/id/eprint/2259/1/Pastorelli_Gianluca_tesi.pdf
Pastorelli Gianluca, Richter Jane, Shashoua Yvonne. 2012. Evidence concerning oxidation as a surface reaction in Baltic amber, „Spectrochimica Acta — Part A: Molecular and Biomolecular Spectroscopy”, 89, s 268–269.
Pastorelli Gianluca, Shashoua Yvonne, Richter Jane. 2013. Surface yellowing and fragmentation as warning signs of depolymerisation in Baltic amber, „Polymer Degradation Stability”, 98, 11, s. 2317–2322.
Pastorelli Gianluca, Shashoua Yvonne, Richter Jane. 2013, Hydrolysis of Baltic amber during thermal ageing –An infrared spectroscopic approach, „Spectrochimica Acta — Part A: Molecular and Biomolecular Spectroscopy”, 106, s. 124–128.
Pekarska Ljudmila. 2011. Jewellery of Princely Kiev. The Kiev Hoards in the British Museum and The Metropolitan Museum of Art and Related Material, Mainz–London.
Peris-Díaz Manuel D., Łydżba-Kopczyńska Barbara, Sentandreu Enrique. 2018. Raman Spectroscopy coupled to Chemometrics to discriminate Provenance and Geological Age of Amber, „Journal of Raman Spectroscopy”, 49, 5, s. 842–851.
Perlikowska-Puszkarska Urszula. 1984. Sypniewo, [w:] Informator Archeologiczny. Badania 1983, s. 176–177.
Perlikowska-Puszkarska Urszula. 1988. Sypniewo, [w:] Informator Archeologiczny. Badania 1987, s. 176–177.
Perlikowska-Puszkarska Urszula. 2000. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Sypniewie w świetle najnowszych badań archeologicznych, [w:] Kurpiowszczyzna. Identyczność — Odmienność, red. W. Chmielewski, Ostrołęka, s. 95–106.
Pietrzak Teresa. 1982. Katalog znalezisk bursztynu w Polsce, [w:] Znaleziska i dawne kopalnie bursztynu w Polsce, red. B. Kosmowska-Ceranowicz, Warszawa, s. 45–120.
Pietrzak Teresa, Kosmowska-Ceranowicz Barbara, Popiołek Joanna. 2002. Katalog znalezisk bursztynu w Polsce, [w:] Znaleziska w dawne kopalnie bursztynu w Polsce. Od Bałtyku przez Kurpie do Karpat, red. J. Popiołek, Łomża, s. 27–140.
Piotrowski Marcin, Wołoszyn Marcin. 2012a. Czermno/Cherven — Archaeological Investigation of an early Rus’ Medieval town in Easter Polnand in 2010–2011. A preliminary report, [w:] Rome Constantinopole and Newly-Converted Europe. Archaeological and Historical Evidence. U źródeł Europy wschodniej/Fruhzeit Ostmitteleuropas, 2, red. M. Salamon, M. Wołoszyn, A. Musin, P. Špehar, Kraków–Leipzig–Rzeszów–Warszawa, s. 359–389.
Piotrowski Marcin, Wołoszyn Marcin. 2012b. Czermno (Czerwień) — badania w latach 2010–2011, [w:] Czerwień — gród między Wschodem a Zachodem. Katalog Wystawy, red. J. Bagińska, M. Piotrowski, M. Wołoszyn, Tomaszów Lubelski–Leipzig–Lublin–Rzeszów, s. 185–241.
PML. 1987. Powieść minionych lat, oprac. F. Sielicki. Warszawa.
Rauhut Lechosław. 1957. Sprawozdanie z badań wczesnośredniowiecznej osady produkcyjnej we wsi Kamionka Nadbużna, pow. Ostrów Mazowiecka, w 1956 r., „Wiadomości Archeologiczne”, 24, s. 324–336.
Rauhut Lechosław, Długopolska Ludgarda. 1971. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w obudowie kamiennej w Pokrzywnicy Wielkiej, pow. Nidzica, „Wiadomości Archeologiczne”, 36, 3, s. 292–353.
Rauhut Lechosław, Długopolska Ludgarda. 1972. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w obudowie kamiennej w Łączynie Starym, pow. Przasnysz, „Wiadomości Archeologiczne”, 37, 3, s. 320–393.
Rudyka Natalia. 2017. Kołty jako element jubilerski dawnej Rusi. Stan i pespektywy badań, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 65, 3, s. 353–370.
Savkevitch S.S., Saks I.A. 1964. Infrakrasnyje spektra pogłoszczenija baltijskogo jantaria sukcinita, „Zhurnal Pikladnoi Khimii”, 37, s. 930–931.
Schwochau Klaus, Haevernick Thea Elizabeh, Ankner D. 1963. Zur infrarotspektroskopischen Herkunftsbestimmung von Bernstein, ,,Verlag des Römisch-Germanischen Zentralmuseums”, 10, s. 171–176.
Shashoua Yvonne, Berthelsen Mai-Brit L. D., Nielsen Ole F. 2006. Raman and ATR-FTIR spectroscopies applied to the conservation of archaeological Baltic amber, ,,Journal of Raman Spectroscopy”, 37, 10, s. 1221–1227.
Shkolna Olga V., Sosik Olha D., Barbalat Oleksandra V., Sytnyk Iryna V., Kashshay Olena S. 2021.
Kyivan Rus Kolts with enamels and Niello: genesis, sources of inspiration, iconography, attribution issues, ,,Linguistics and Culture Review”, 5, S2, s. 645–677, https://doi.org/10.37028/lingcure.v5nS2.1409
Szczepaniak Małgorzata. 2019. Zróżnicowanie mineralogiczne i chemiczne paciorków z kamieni półszlachetnych i szkła z obszaru wczesnośredniowiecznej nekropolii w Dziekanowicach, [w:] Groby z biżuterią z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska w Dziekanowicach, Fontes: Biblioteka Studiów Lednickich, seria B1, 8, 1, red. J. Wrzesiński, Lednica, s. 195–235.
Urbańczyk Przemysław. 2020. Przejawy synkretyzmu w sztuce wczesnopiastowskiej, „Saeculum Christianum”, 27, 1, s. 31–40.
Vandenabeele Peter, Grimaldi Dulce Maria, Edwards G.M Howell, Moens Luc. 2003. Raman spectroscopy of different types of Mexican copal resins, „Spectrochimica Acta: Part A”, 59, s. 2221–2229.
Wagner-Wysiecka Ewa. 2018. Mid-infrared spectroscopy for characterization of Baltic amber (succinite), „Spectrochimica Acta Part A: Molecular and Biomolecular Spectroscopy”, 196, s. 418–431, https://doi.org/10.1016/j.saa.2018.02.053
Wapińska Anna. 1993. Ze studiów nad wczesnośredniowiecznym bursztyniarstwem gdańskim, „Pomorania Antiqua”, 15, s. 57–73.
Winkler Waltraud, Kirchner Elisabeth C., Asenbaum Augustinius, Musso Maurizio A. 2001. Raman spectroscopic approach to the maturation process of fossil resins, „Journal of Raman Spectroscopy”, 32, 1, s. 59–63.
Wołoszyn Marcin, Florkiewicz Iwona, Krąpiec Marek, Nosek Elżbieta M., Stępiński Janusz, Lityńska-Zając Maria. 2016. Czermno Site No 70. From the 2014 Rescue Excavation on the Huczwa River bank, [w:] Meetings at the borders. Studies dedicated to Professor Władysław Duczko, Acta Archaeologica Pultuskiensia, 5, red. J. Popielska-Grzybowska, J. Iwaszczuk, współprac. B. Józefów-Czerwińska, Pułtusk, s. 239–249.
Wołoszyn Marcin. 2022. The early medieval settlement complex at Czermno in the light of results from 2010–2011 research. Material evidence / Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Czermnie w świetle wyników badań z lat 2010–2011. Podstawy źródłowe, vol. 1 (Plates / Tablice), Kraków–Leipzig–Rzeszów–Warszawa.
Wojtasik Jerzy. 2013. Bursztyniarstwo wczesnośredniowiecznego Wolina, [w:] Wolin Wczesnośredniowieczny, 1, red. B. Stanisławski, W. Filipowiak, Origines Polonorum, 6, Warszawa, s. 235–249.
Zawadzka-Antosik Barbara. 1973. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w obudowie kamiennej w Grzebsku, pow. Mława, „Wiadomości Archeologiczne”, 38, 3–4, s. 365–371.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2025 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Publication co-financed by the Ministry of Science and Higher Education under the program "Support for scientific journals 2019-2020"
