"A glorious death" in the patriotic propaganda of the times of king Stanislaus Augustus Poniatowski

Authors

  • Andrzej Stroynowski Jan Dlugosz Academy in Czestochowa

Keywords:

eighteenth century, propaganda, soldier’s death

Abstract

The article discusses the renewal of the tradition of “a glorious death” understood as the most noble sacrifi ce made on the battlefield to prove one’s patriotism and love of freedom, observed in the years 1764–95. Assuming that the change in the attitude of the nobility to sac-rifi ce in battle was a fact, the author explores the role of propaganda in promoting patriotic conduct, forgotten in the time of the Saxon kings of Poland. He highlights the impact of the royal court, which had long abstained from patriotic propaganda, focusing instead on propagating Enlightenment civic ideals, especially models of husbandry. The court had to engage in patriotic propaganda and a war with Turkey as a result of the fi rst partition. Part of this action was a celebration of the centenary of the battle of Vienna, which, however, did not bring the intended effects and was even mocked at. Earlier, patriotic propaganda had been applied by the opposition led by the hetmans, which used the slogans of fi ghting for liberty as a tool against the King, criticizing him for his subservience to Russia. On the other hand, the opposition group centred around Puławy promoted the ideology of enlightened Sarmatism, which invoked Polish and ancient Spartan traditions, propagating a   glorious death as worthy of a true citizen. Thanks to applying many propaganda instruments this ideology gained a wide recognition and infl uenced the attitudes of society (at least the overly declared ones) after 1785 and especially in the last years of the Commonwealth.The article also surveys various forms of propaganda applied in the era — from Seym  speeches through fi ction, journalism and theatre, organizing spectacular events (e.g. the unveil-ing of a monument to King John III Sobieski, the ritual fi rst haircut of young magnates at the beginning of the Four Years’ Seym, the staging of Matka Spartanka [The Spartan Mother] at an opposition convention in Puławy) to the foundation of the Corps of Cadets. One of the problems for the propagandists of the time was the lack of contemporary national heroes, instead of whom they had to invoke the heroic military leaders of the 17th c. (Żółkiewski, Chodkiewicz, King John III Sobieski) and vague ancient Greek and Roman models. The article postulates further research on the true role of propaganda in the time of fast political and social changes culminating at the fall of the Commonwealth and resulting in radical changes in the attitudes of the society.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Ariès P. 1989. Człowiek i śmierć. Warszawa.

Butterwick R. 1999. Stanisław August Poniatowski – patriota oświecony i kosmopolityczny. Wiek Oświecenia 15, s. 41-55.

Bystroń J. S. 1976. Dzieje obyczajów dawnej Polsce. Wiek XVI – XVIII. Warszawa, t. I.

Chrościcki J. A. 1974. Pompa funebriès. Z dziejów kultury staropolskiej. Warszawa.

Czubaty J. 1993. Wodzowie i politycy. Generalicja polska lat 1806 – 1815. Warszawa.

Dihm J. 1969. Jak to było naprawdę z Kościuszką pod Dubienką, In: Dihm J. (ed.), Kościuszko nieznany. Wydanie pośmiertne. Wrocław – Warszawa – Kraków. s. 40-191.

Janeczek Z. 1994. Oświecenie chrześcijańskie z dziejów polskiej kultury filozoficznej. Lublin.

Janion M., Żmigrodzka M. 1978. Romantyzm i historia. Warszawa.

Judkowiak B. 2009. Klasycyzm w dramacie polskim XVI – XVIII wieku. In: Meller K. (ed.) Klasycyzm. Estetyka – doktryna literacka –antropologia. Warszawa, s. 127-143.

Kaleta R. 1971. Oświeceni i sentymentalni. Studia nad literaturą i życiem w Polsce w okresie trzech rozbiorów. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.

Kądziela Ł. 1995. Franciszek Ksawery Branicki, In: Hetmani Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Warszawa, 353-360.

Kitowicz J. 1971. Pamiętniki, czyli historia polski. In: P. Matuszewska, Z. Lewinówna (eds.) Warszawa.

Klimowicz M. 1978. Cudzoziemszczyzna i swojskość. Elementy kultury polskiej czasów Oświecenia. In: Z. Stefaniuk (ed.) Swojskość i cudzoziemszczyzna w dziejach kultury polskiej. Warszawa, s. 169-185.

Klimowicz M. 1972. Oświecenie. Warszawa.

Klimowicz M. 1965. Początki teatru stanisławowskiego (1765-1773). Warszawa.

Klimowicz M. 1971. Problemy literatury In: B. Leśnodorski (ed.) Polska w epoce Oświecenia. Państwo, społeczeństwo, kultura. Warszawa, s. 280-288.

Krzywy R. 2009. Klasycyzm polskiej epiki bohaterskiej od czasów renesansu po oświecenie In: K. Meller (ed.) Klasycyzm. Estetyka – doktryna literacka –antropologia. Warszawa, s. 101-126.

Le Goff J. 2007. Historia i pamięć. Warszawa.

Lévi-Strauss J. 1969. Myśl nieoswojona. Warszawa.

Libera Z. 1983. Poezja polska XVIII wieku. Warszawa.

Libera Z. 1986. Wiek Oświecony. Studia i szkice z dziejów literatury i kultury polskiej XVIII i początków XIX wieku. Warszawa.

Łossowska I. 2002. Tradycja i nowoczesność dydaktycznej powieści oświecenia w Polsce. Studia i szkice. Warszawa.

Maciejewski J. 1976. Wstęp In: J. Maciejewski (ed.) Literatura barska (Antologia). Wrocław, s. 3-99.

Maciejewski J. 1971. Geneza i charakter ideologii republikanów 1767-1775. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 17, s. 45-82.

Maciejewski J. 1975. Idea narodu i myśli republikanów lat 1767-75. Człowiek i Światopogląd 1, s. 6-7.

Maciejewski J. 1977. Oświecenie polskie. Początek formacji, jej stratyfikacja i przebieg procesu historycznoliterackiego In: Z. Goliński (ed.) Problemy literatury polskiej okresu oświecenia. Wrocław, s. 5-128.

Maciejewski J. 1998. Początki legendy. Kazimierz Pułaski w okolicznościowej literaturze konfederacji barskiej In: J. Maciejewski, E. Bem-Wiśniewska, J. Wójcicki (eds.) Kazimierz Pułaski w polskiej i amerykańskiej świadomości. Materiały z polsko-amerykańskiej konferencji naukowej w Warszawie-Winiarach 8-10 października 1997 roku. Warszawa, s. 13-28.

Maksimowicz K. 2000. Poezja polityczna a Sejm Czteroletni. Gdańsk.

Monitor 1765-1785 In: E. Aleksandrowska (ed.) Wrocław 1976.

Mrozowska K. 1961. Szkoła Rycerska Stanisława Augusta Poniatowskiego (1765 – 1794). Wrocław-Warszawa-Kraków.

Nowicka-Jeżowa A. 1992. Sarmaci i śmierć. Warszawa.

Ossowska M. 1971. Ethos rycerski i jego odmiany. Warszawa.

Pauszer-Klonowska G. 1988. Pani na Puławach. Opowieść o Izabeli z Flemingów Czartoryskiej. Warszawa.

Przybylski R. 1974. Zmierzch rozumnego heroizmu, czyli prolegomena do romantycznego bohaterstwa In: M. Żmigrodzka (ed.) Problemy polskiego romantyzmu. Wrocław, s. 157-192.

Puchowski K. 2004. Collegium Nobilium Stanisława Konarskiego a elitarne instytucje wychowawcze zakonów nauczających w Europie. Wiek Oświecenia Stanisław Konarski (170-1773. 20, s. 11-70.

Rok B. 1995. Człowiek wobec śmierci w kulturze staropolskiej. Wrocław.

Rostworowski E. 1966. Ostatni król Rzeczypospolitej. Geneza i upadek Konstytucji 3 maja. Warszawa.

Roszak S. 1997. Środowisko intelektualne i artystyczne Warszawy w połowie XVIII w. Między kulturą sarmatyzmu i oświecenia. Toruń.

Sławińska I. 1996. Antropologia teatru In: M. Gawrychowskiej-Sowul (ed.) Teatr i antropologia. Materiały sesji „Antropologia teatru jako wydarzenia na pograniczu kultur” (Białystok, 20 XI 1993). Białystok.

Stasiak A. 2008. Legenda bitwy lanckorońskiej. Zeszyty Sądecko-Spiskie 3.

Stasiak A. 2007. Mit wojownika, czyli Kajetan Sapieha pod Lanckoroną In: K. Stępnika (ed.) Sapiehowie epoki Kodnia i Krasiczyna. Obrazy kultury Polski. Lublin, s. 439-450.

Stasiak A. 2005. Patriotyzm w myśli konfederatów barskich. Lublin.

Stasiak A. 2005. Przedmonarchistyczna idea oświeceniowego patriotyzmu. Roczniki Humanistyczne 53(2), s. 73-89.

Staszewski J. 1997. O apogeach kultury sarmackiej i periodyzacji XVIII stulecia. In: K. Stasiewicz, S. Achremczyk (eds.) Między barokiem a oświeceniem. Apogeum sarmatyzmu. Kultura polska drugiej połowy XVII wieku. Olsztyn, s. 7-12.

Staszewski J. 1992. Sarmatyzm a oświecenie (uwagi historyka). In: T. Kostkiewiczowa (ed.) Kultura literacka połowy XVIII wieku w Polsce. Studia i szkice. Wrocław, s. 16-23.

Stomma L. 2008. A jeśli było inaczej… Antropologia historii. Poznań.

Stroynowski A. 2010. Bitwa pod Kąpielą. Z królewskich poszukiwań tradycji wojennej. In: S. Achremczyk (ed.) Między barokiem a oświeceniem. Wielkie bitwy. Olsztyn, s. 103-116.

Stroynowski A. 2009. Hetmani koronni na sejmach stanisławowskich In: R. Szwed (ed.) Silva rerum antiquarum. Księga pamiątkowa dedykowana prof. zw. dr hab. Bartłomiejowi Szyndlerowi. Częstochowa, s. 109-124.

Stroynowski A. 2005. Opozycja sejmowa w dobie rządów Rady Nieustającej. Studium z dziejów kultury politycznej. Łódź.

Stroynowski A. 1984. Patriotyczne wystąpienia opozycji na sejmie 1778 r.. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 19, s. 173-180.

Stroynowski A. 2013. Polityczne cele oświeconego sarmatyzmu In: G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska (eds.) Język. Religia. Tożsamość, t. X Znamiona tożsamości. Gorzów Wielkopolski, s. 123-138.

Stroynowski A. 2014. Szczęsny Stanisław Potocki – the activity parliamentary. Гілея. Науковий вісник, Випуск 89 (10). Київ, s. 129-134.

Stroynowski A. 2009. Wołyń w epoce stanisławowskiej – pogranicze w centrum Rzeczypospolitej In: W. Brenda i J. Kiełbik (eds.) Pogranicza. Ludzie pogranicza. Olsztyn, s. 7-27.

Szczygielski W. 1970. Konfederacja barska w Wielkopolsce 1768-1770. Warszawa.

Szczygielski W. 1985. Przełomy oświeceniowe w polskiej kulturze politycznej w drugiej połowie XVIII w.. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Historica 22, s. 21-43.

Szyndler B. 1991. Tadeusz Kościuszko 1746 – 1817. Warszawa.

Zając G. 2002. Fabuła powieści polskiego oświecenia. Kraków.

Published

2016-01-01

How to Cite

Stroynowski, A. (2016). "A glorious death" in the patriotic propaganda of the times of king Stanislaus Augustus Poniatowski. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 64(2), 239–249. Retrieved from https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/904

Issue

Section

Studies and Materials