Spis staropolskich ksiąg miejskich powiatu radom[szczań]skiego z 1855 roku

Piotr Szkutnik

doi:10.23858/KHKM71.2023.1.003

Opublikowane: 2023-05-29

Tom 71 Nr 1 (2023)

Spis staropolskich ksiąg miejskich powiatu radom[szczań]skiego z 1855 roku

Piotr Szkutnik

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM71.2023.1.003

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie losów staropolskich ksiąg miejskich powiatu radom[szczań]skiego w okresie zaborów, a przede wszystkim prezentacja ich dziewiętnastowiecznego wykazu. Akta powiatu radomszczańskiego w okresie Księstwa Warszawskiego z kancelarii miejskich przeniesiono do archiwum hipotecznego powiatu. Podczas ich przekazywania do Archiwum Akt Dawnych w Piotrkowie w 1855 r. powstał spis. Z Piotrkowa księgi zostały przewiezione w 1882 r. do Warszawy, gdzie w większości spłonęły w 1944 r. Spis opisuje 107 ksiąg pochodzących z sześciu miast powiatu. Analiza spisu, przy pomocy metody porównawczej i statystycznej, pozwoliła przyporządkować poszczególne zachowane księgi do widniejących w dziewiętnastowiecznym wykazie oraz umożliwiła ustalenie wielkości strat poniesionych w tym zasobie w czasie II wojny światowej. Porównanie stanu pierwotnego akt miejskich z obecnym ukazuje skalę zniszczeń. Zachowało się zaledwie 16% ksiąg, stanowiących akta jedynie dwóch z sześciu miast powiatu.

Słowa kluczowe:

archiwistyka, staropolskie księgi miejskie, Radomsko, XIX w., inwentarz

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Szkutnik, P. (2023). Spis staropolskich ksiąg miejskich powiatu radom[szczań]skiego z 1855 roku. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 71(1), 37–56. https://doi.org/10.23858/KHKM71.2023.1.003

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bartnik Bolesław. 2006. Monografia Pławna. Z dziejów zapomnianych miast, Pławno.
Google Scholar

Bartoszewicz Agnieszka. 2012. Piśmienność mieszczańska w późnośredniowiecznej Polsce, Warszawa.
Google Scholar

Bartoszewicz Agnieszka. 2014. Średniowieczne księgi sądowe polskich miast — dzieje powstania zespołów i kolekcji, [w:] Dziedzictwo utracone — dziedzictwo odzyskane, red. A. Kamler, D. Pietrzkiewicz, Warszawa, s. 159–174.
Google Scholar

Chojnacka Kazimiera, Radtke Irena. 2004. Opracowywanie materiałów archiwalnych z okresu staropolskiego, [w:] Metodyka pracy archiwalnej, red. S. Nawrocki, S. Sierpowski, Poznań, s. 70–113.
Google Scholar

Frąś Marcin. 2018. Kancelarie wielkopolskich miast prywatnych jako problem badawczy, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, 15, 3, s. 35–42, http://wrh.edu.pl/wp-content/uploads/2019/04/037_Marcin-Fr%C4%85%C5%9B_WRH_XV_no3.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Goldberg Jakub. 1961. Z dziejów Kamieńska do początków XIX wieku, „Rocznik Łódzki”, 5, s. 33–51.
Google Scholar

Górecki Jerzy. 1982. Z dziejów miasta Radomska, Radomsko.
Google Scholar

Górski Zbigniew. 1980. Materiał pisarski i oprawy ksiąg miejskich sądowych Starej Warszawy, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia”, 16, Nauki Humanistyczno-Społeczne, 114, s. 117–132, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Acta_Universitatis_Nicolai_Copernici_Nauki_Humanistyczno_Spoleczne_Historia/Acta_Universitatis_Nicolai_Copernici_Nauki_Humanistyczno_Spoleczne_Historia-r1980-t16_(114)/Acta_Universitatis_Nicolai_Copernici_Nauki_Humanistyczno_Spoleczne_Historia-r1980-t16_(114)-s117-132/Acta_Universitatis_Nicolai_Copernici_Nauki_Humanistyczno_Spoleczne_Historia-r1980-t16_(114)-s117-132.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Grulkowski Marcin. 2013. Definicja i klasyfikacje ksiąg miejskich. Księgi w kancelariach miast obszaru Hanzy, [w:] Nauki pomocnicze historii. Teoria, metody badań, dydaktyka, red. A. Jaworska, R. Jop, Warszawa, s. 119–148.
Google Scholar

Grulkowski Marcin. 2015. Najstarsze księgi miejskie Głównego Miasta Gdańska z XIV i początku XV wieku. Studium kodykologiczne, Warszawa.
Google Scholar

Historia. 1981. Historia państwa i prawa Polski, 3, Od rozbiorów do uwłaszczenia, red. J. Bardach, M. Senkowska-Gluck, Warszawa.
Google Scholar

Instrukcja. 1953. Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław.
Google Scholar

Jaroszek Kazimierz. 2004. Notariusze działający na terenie Królestwa Polskiego w latach 1808–1915. (Wykaz kancelarii notarialnych przechowywanych w archiwach państwowych), [w:] Notariat i akta notarialne na ziemiach polskich w XIX–XX wieku, red. S. Piątkowski, K. Skupieński, Radom, s. 177–201.
Google Scholar

Jaworski Rafał. 2016. Archiwum Akt Dawnych w Piotrkowie i archiwalia piotrkowskie w świetle korespondencj i Erazma R. Goldmana z Romualdem Hubem (1870–1876), „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne”, 17, 2, s. 92–113, https://www.pzh.edu.pl/zeszyty/pzh_17_2/Artykuly/pzh17_2_06.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Jaworski Rafał. 2017. Erazma Goldmana Spis Archiwów Akt Dawnych w Królestwie [Polskim], „Archiwa – Kancelarie – Zbiory”, 8 (10), s. 81–110, http://dx.doi.org/10.12775/AKZ.2017.003
Google Scholar

Księga. 1995. Księga ławnicza miasta Płocka 1489–1517, oprac. D. Poppe, Warszawa.
Google Scholar

Księga. 2009. Księga sądowa miasta Kamionki w ziemi lubelskiej 1481–1559, oprac. A. Sochacka, G. Jawor, Lublin.
Google Scholar

Księga. 2012. Księga ławnicza miasta Nowego nad Wisłą (1416–1527), wyd. K. Mikulski, W. Nowosad, Toruń.
Google Scholar

Księga. 2019. Księga miasta Firleja (Firlejowa). Wpisy wieczyste i wójtowsko-radzieckie (1690–1811), wyd. H. Seroka, Lublin.
Google Scholar

Księga. 2021. Księga ławnicza Starej Warszawy z lat 1453–1471 (1472), wyd. A. Bartoszewicz, K. Warda, U. Zachara-Związek, [w:] Księgi ławnicze Starej Warszawy z lat 1453–1535, red. A. Bartoszewicz, Warszawa, s. 7–276.
Google Scholar

Księgi. 1998. Księgi sądowe miasta Wąwolnicy z lat 1476–1500, oprac. G. Jawor, A. Sochacka, red. R. Szczygieł, Lublin.
Google Scholar

Kulecka Alicja. 2014. Archiwum Państwowe w Wilnie (1922–1939), „Archeion”, 115, s. 283–334,
Google Scholar

https://www.archiwa.gov.pl/wp-content/uploads/2022/02/Arch_CXV.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Kulecki Michał. 2008a. Księgi miejskie Brzeźnica, 1575–1808, [w:] Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Informator o zasobie archiwalnym, red. D. Lewandowska, Warszawa, s. 191.
Google Scholar

Kulecki Michał. 2008b. Księgi miejskie Kamieńsk, 1780–1797, [w:] Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Informator o zasobie archiwalnym, red. D. Lewandowska, Warszawa, s. 195.
Google Scholar

Kulecki Michał. 2008c. Księgi miejskie Pajęczno, 1533–1808, [w:] Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Informator o zasobie archiwalnym, red. D. Lewandowska, Warszawa, s. 201.
Google Scholar

Kulecki Michał. 2008d. Staropolskie księgi miejskie — wprowadzenie ogólne (dot. zespołów nr: 97–99, 101–103, 106–108, 110, 114–118, 120–121, 123–125, 127, 131–132, 134–136, 138–148, 150–152, 154, 157–162, 445–446), [w:] Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Informator o zasobie archiwalnym, red. D. Lewandowska, Warszawa, s. 180–183.
Google Scholar

Łosowski Janusz. 1989. Księgi miejskie Bełżyc (XVI–XVIII w.), „Archeion”, 86, s. 33–62.
Google Scholar

Łosowski Janusz. 1997. Kancelarie miast szlacheckich województwa lubelskiego od XV do XVIII wieku, Lublin.
Google Scholar

Malec Dorota. 2007. Dzieje notariatu polskiego, Kraków.
Google Scholar

Maleczyński Karol, Bielińska Maria, Gąsiorowski Antoni. 1971. Dyplomatyka wieków średnich, Warszawa.
Google Scholar

Matuszak Tomasz. 2012. Źródła do dziejów oświaty w zasobie Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim, „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne”, 13, s. 239–261, https://www.pzh.edu.pl/zeszyty/pzh_13/Miscelanea/14%20-%20Matuszak,%20Zrodla.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Matuszak Tomasz. 2019. Z dziejów Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim, [w:] W 100-lecie działalności Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim. Księga jubileuszowa, red. T. Matuszak, Piotrków Trybunalski, s. 13–33.
Google Scholar

Mencel Tadeusz. 1959. Losy staropolskich akt partykularnych w latach 1795–1815, „Archeion”, 31, s. 23–35, https://www.archiwa.gov.pl/wp-content/uploads/2022/02/archeion_tom_xxxi.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Mieczyński Grzegorz. 2017. Janiszewski Łukasz (1803–1889), [w:] Radomszczański słownik biograficzny, 1, red. G. Mieczyński, Radomsko, s. 69, http://pthrad.ayz.pl/wp-content/uploads/2017/10/S%C5%82ownik2017.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Nabiałek Karol. 2020. O potrzebie zinwentaryzowania i skatalogowania ksiąg miejskich. Na marginesie opracowania: Testamenty z ksiąg sądowych małych miast polskich do 1525 roku. Oprac. Agnieszka Bartoszewicz, Krzysztof Mrozowski, Maciej Radomski, Katarzyna Warda. Red. Agnieszka Bartoszewicz. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Semper, 2017, ss. 184, „Średniowiecze Polskie i Powszechne”, 12 (16), s. 343–359, https://doi.org/10.31261/SPiP.2020.16.15
Google Scholar

Nowak Tomasz Andrzej. 2012. Księgi metrykalne parafii św. Lamberta w Radomsku, 1, Księga zawartych małżeństw z lat 1735–1796, Radomsko, http://pthrad.ayz.pl/wp-content/uploads/2017/08/M1-calosc-do-druku-z-poprawkami.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Nowak Tomasz Andrzej. 2013. Częstochowa i jej mieszkańcy w świetle wypisów z najstarszej księgi wójtowskiej Częstochowy z lat 1582–1605, „Ziemia Częstochowska”, 39, s. 49–76.
Google Scholar

Ogórowski Henryk, Ogórowski Ireneusz. 2007. Brzeźnica wczoraj i dziś, Nowa Brzeźnica.
Google Scholar

Pach Jadwiga, Pach Krzysztof. 2002. Pajęczno poprzez wieki, Częstochowa.
Google Scholar

Robótka Halina, Ryszewski Bohdan, Tomczak Andrzej. 1989. Archiwistyka, Warszawa, https://kpbc.umk.pl/dlibra/doccontent?id=80071 (dostęp 11.02.2023).
Google Scholar

Samsonowicz Henryk. 1997. Średniowieczne księgi sądowe małych miast w Polsce, [w:] Homines et societas. Czasy Piastów i Jagiellonów. Studia historyczne ofiarowane Antoniemu Gąsiorowskiemu w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, red. T. Jasiński, T. Jurek, J.M. Piskorski, Poznań, s. 477–484.
Google Scholar

Sankowski Stanisław. 1995. Z dziejów miasta Radomska (do 1939 r.), Radomsko.
Google Scholar

Sędek Marek. 1992. Księgi miejskie, [w:] Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Informator o zasobie, red. T. Zielińska, Warszawa, s. 60.
Google Scholar

Sieradz. 2014. Sieradz, 1, Sieradz. Dzieje miasta do 1793 roku, red. Z. Anusik, Łódź–Sieradz.
Google Scholar

Słownik. 1894. Słownik wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia używanych w języku polskim, 1, Od A do E włącznie, oprac. J. Karłowicz, Kraków, https://polona.pl/item/slownik-wyrazow-obcego-a-mniej-jasnego-pochodzenia-uzywanych-w-jezyku-polskim-z-1-od,ODM1NTgyNTI/6/#info:metadata (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Słownik. 1974. Polski słownik archiwalny, red. W. Maciejewska, Warszawa.
Google Scholar

Stankowa Maria. 1968. Kancelaria miasta Lublina XIV–XVIII w., Warszawa.
Google Scholar

Staszewski Janusz. 1932. Losy ksiąg i dokumentów miejskich kaliskich w XIX wieku, „Archeion”, 10, s. 121–126, https://www.archiwa.gov.pl/wp-content/uploads/2022/02/ARCHEION_TOM_X.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Stefani Włodzimierz. 2017. Ziółkowski Marcin Andrzej (1790–1864), [w:] Radomszczański słownik biograficzny, 1, red. G. Mieczyński, Radomsko, s. 220–221, http://pthrad.ayz.pl/wp-content/uploads/2017/10/S%C5%82ownik2017.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Stolarczyk Tomasz. 2013. Księgi miejskie jako źródło do dziejów konwentów dominikańskich na przykładzie ksiąg miejskich Łęczycy, „Rocznik Łódzki”, 60, s. 205–211, http://roczniklodzki.pl/rocznik_60/Rocznik_Lodzki_60.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Superczyński Mateusz. 2021. Kancelaria i archiwum miasta Chełmna w okresie przedrozbiorowym (XIII w. — 1772 r.), Toruń.
Google Scholar

Szkutnik Piotr. 2011. Zespół akt dekanatu szadkowskiego w zasobie Archiwum Diecezjalnego we Włocławku. Część II, „Biuletyn Szadkowski”, 11, s. 37–52, https://repozytorium.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/3194/P.Szkutnik.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Sztachelska Alina. 1968. Trzy księgi miejskie białostockie, „Archeion”, 50, s. 121–142.
Google Scholar

Szwed Ryszard. 1982. Sześćdziesiąt lat Archiwum Państwowego w Piotrkowie Trybunalskim, „Rocznik Łódzki”, 32, s. 253–273.
Google Scholar

Tandecki Janusz. 2015. Dokumenty i kancelarie miejskie, [w:] Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa, s. 407–446.
Google Scholar

Tandecki Janusz, Kopiński Krzysztof. 2014. Edytorstwo źródeł historycznych, Warszawa.
Google Scholar

Testamenty. 2017. Testamenty z ksiąg sądowych małych miast polskich do 1525 roku, oprac. A. Bartoszewicz i in., Warszawa.
Google Scholar

Tomczak Andrzej. 1982. Zarys dziejów archiwów polskich, Toruń.
Google Scholar

Tomczak Andrzej. 1974. Zarys dziejów archiwów polskich, 1, Do wybuchu I wojny światowej, Toruń.
Google Scholar

Walawender Antoni. 1975. Księgi miejskie, [w:] Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie.
Google Scholar

Przewodnik po zespołach, 1, Archiwa dawnej Rzeczypospolitej, red. J. Karwasińska, Warszawa, s. 243–266.
Google Scholar

Włodarczyk Zdzisław. 2005. Wieluńskie w dobie Prus Południowych 1793–1806, Wieluń.
Google Scholar

Włodarczyk Zdzisław. 2015. Na przełomie epok. Radomsko pod panowaniem pruskim (1793–1806), Radomsko.
Google Scholar

Wolff Adam. 1957. Akta partykularne przedrozbiorowe Archiwum Głównego 1381–1835, [w:] Straty archiwów i bibliotek warszawskich w zakresie rękopiśmiennych źródeł historycznych, 1, Archiwum Główne Akt Dawnych, red. A. Stebelski, Warszawa, s. 175–221.
Google Scholar

Wróbel-Lipowa Krystyna. 1991/1992. Zniszczenia i straty polskich archiwów państwowych podczas II wojny światowej i okupacji niemieckiej w Polsce, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio F Historia, 46/47, 21, s. 485–497, https://www.bazhum.muzhp.pl/media//files/Annales_Universitatis_Mariae_Curie_Sklodowska_Sectio_F_Historia/Annales_Universitatis_Mariae_Curie_Sklodowska_Sectio_F_Historia-r1991_1992-t46_47/Annales_Universitatis_Mariae_Curie_Sklodowska_Sectio_F_Historia-r1991_1992-t46_47-s485-497/Annales_Universitatis_Mariae_Curie_Sklodowska_Sectio_F_Historia-r1991_1992-t46_47-s485-497.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar

Zachara-Związek Urszula. 2019. Łacina późnośredniowiecznych ksiąg ławniczych starej Warszawy, Warszawa.
Google Scholar

Zbiór. 2001. Zbiór przepisów archiwalnych wydanych przez naczelnego dyrektora archiwów państwowych w latach 1952–2000, oprac. M. Tarakanowska, E. Rosowska, Warszawa.
Google Scholar

Żurek Dorota. 2016. Najstarsza księga miejska Chrzanowa. Studium źródłoznawcze, „Archeion”, 117, s. 421–439, https://www.archiwa.gov.pl/wp-content/uploads/2022/02/Archeion_117_lekki-2.pdf (dostęp 01.09.2022).
Google Scholar