Wartość komemoratywna i emocjonalna „przedmiotów kunstkamerowych” Radziwiłłów birżańskich w XVII wieku
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM73.2025.2.002Słowa kluczowe:
Radziwiłłowie, upamiętnienie, emocje, skarbce, kunstkameraAbstrakt
Głównym celem tego artykułu jest odtworzenie motywacji, które stały za tym, że pewne kategorie przedmiotów trafiały do skarbców radziwiłłowskich i były przechowywane przez kilka pokoleń. Przyjęto założenie, że wynikało to nie tylko ze względu na ich wartość materialną, lecz z potrzeby upamiętnienia związanych z Radziwiłłami osób i wydarzeń oraz wartości emocjonalnej niektórych „donatywów” dla ofiarodawców i obdarowywanych. Podstawą źródłową analizy były rejestry ruchomości skarbców radziwiłłowskich z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie (Archiwum Warszawskiego Radziwiłłów), a w szczególności kunstkamery lubeckiej, w czasach Krzysztofa II Radziwiłła, jego syna Janusza, bratanka Bogusława oraz Ludwiki Karoliny, córki Bogusława.
Pobrania
Bibliografia
Anusik Zbigniew. 2010. Kasztelan krakowski Jerzy ks. Zbaraski (1574–1631). Szkic do portretu antyregalisty, „Przegląd Nauk Historycznych”, 9, 1, s. 55–145.
Augustyniak Urszula. 2001. Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640). Mechanizmy patronatu, Warszawa.
Augustyniak Urszula. 2003. Inwentarze mienia radziwiłłowskiego z XVI-XVII wieku jako źródło do historii mentalności i życia codziennego — możliwości badań, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 51, 2, s. 231–248.
Augustyniak Urszula. 2004. W służbie hetmana i Rzeczypospolitej, Warszawa.
Augustyniak Urszula. 2014. „Wolę mieć religionem frigidam niż nullam”. Jerzy i Krzysztof Zbarascy wobec rekatolicyzacji i zmiany systemu rządów w Rzeczypospolitej za Zygmunta III, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 58, s. 73–104.
Augustyniak Urszula. 2022. Kultura „staropolska” czy „kultura dawnej Rzeczypospolitej?”, [w:] Długie trwanie kultury staropolskiej. Ustanowienia, praktyki, rekonstrukcje. Szkice ofiarowane Profesorowi Markowi Prejsowi, red. A. Arendt, A. Jakóbczyk-Gola, P. Morawski, I. Piotrowski, Warszawa, s. 35–53.
Baranowski Jerzy. 1990. Kunstkamera w zamku Radziwiłłów w Lubczu, „Materiały Muzeum Wnętrz Zabytkowych w Pszczynie”, 6, s. 43–54.
Barański Janusz. 2007. Świat rzeczy. Zarys antropologiczny, Kraków.
Börner Lorne. 1981. Deutsche Medaillen Kleinode des 16. und 17. Jahrhunderts, Leipzig.
Chachaj Marian. 1995. Zagraniczna edukacja Radziwiłłów od początku XVI do połowy XVII wieku, Lublin.
Ciechanowiecki Andrzej. 1959. Z dziejów budowy zamku w Birżach, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, 4, 1–2, s. 43–66.
Chrościcki Juliusz. 1983. Sztuka i polityka 1587–1668, Warszawa.
Classen Constance. 2021. Podstawy antropologii zmysłów, „Konteksty”, 4, s. 67–74.
Gustaw. 2007. Gustaw Adolf, König von Schweden: die Kraft der Einnerzug 1632–2007, red. M. Reichel, I. Schuberth, Lützen.
Jankowski Rafał. 2008. Kunstkamera Ludwiki Karoliny Radziwiłlówny w Królewcu (1683), „Barok. Historia — Literatura — Sztuka”, 15, 1, s. 203–220.
Klonder Andrzej. 2021. Drogi równoległe. Refleksja historyka na marginesie pierwszego polskiego antropologicznego zarysu świata rzeczy, „Etnografia Polska”, 52, 1/2, s. 159–165.
Kriegseisen Wojciech. 2023. Dwa „pogrzeby” wojewody wileńskiego Janusza Radziwiłła. Przyczynek do stosunków politycznych i wyznaniowych w Wielkim Księstwie Litewskim w drugiej połowie XVII wieku, „Rocznik Lituanistyczny”, 9, s. 97–109.
Kryski Szczęsny. 1918. Pasya pana naszego, Zygmunta Trzeciego, [w:] Pisma polityczne z czasów rokoszu Zebrzydowskiego, oprac. J. Czubek, 2, Kraków, s. 51–56.
Laimer Karl Elmar. 2012. Der „Löwe von Mitternacht“ Gustav II. Adolf von Schweden und seine Darstellung in der proschwedischen Bildpublizistik des Dreißigjährigen Krieges, „historia.scribere”, 4, s. 299–320.
Łebkowska Anna. 2015. Zdarzenie — afekt — twórczość, [w:] Humanistyka po zwrocie afektywnym, red. R. Nycz, A. Łebkowska, A. Daugsza, Warszawa.
Mencfel Michał. 2008. Rariora naturae et artis. Gabinety osobliwości uczonych śląskich pierwszej połowy XVIII w., „Barok. Historia — Literatura — Sztuka”, 15, 1, s. 89–109.
Paliušytė Aistė. 1995. Jonušo Radvilos mecenatystė, mps. rozprawy doktorskiej, Vilniaus dailės akademijos leidykla.
Pomian Krzysztof. 1987. Zbieracze i osobliwości. Paryż–Wenecja XVI–XVIII wiek, Warszawa.
Pudlis Agnieszka. 2020. Kunstkamera. Gabinet osobliwości królewicza Władysława Zygmunta Wazy i jej antwerpskie konotacje, „Kronika Zamkowa”, 7, 3, s. 35–58.
Rottermund Andrzej. 2011. Kolekcjonerstwo w Polsce. Od średniowiecza do dzisiaj, [w:] Polonia. Tesoros y colecciones artísticas, red. B. Biedrońska-Słota, Madrid, s. 37–57.
Salwa Mateusz. 2008. „Trompe-l’oeil”. Usprawiedliwienie złudzenia, „Barok. Historia — Literatura — Sztuka”, 15, 1, s. 37–61.
Scheicher Eisabeth. 2008. ‘Kunstkammern’, [w:] Dictionary of art, 18, London–New York, s. 520.
Smirnov Âkov Ivanovič. 1908. Risunki Kieva 1651 goda po kopiâm ih konca XVIII veka, [w:] Trudy XIII Arheologičeskogo sʺezda v Ekaterinoslave, 2, Moskwa, s. 195–512.
Stoch Magdalena. 2016. Ekonomia wrażliwości a duch posthumanistyki, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura”, 8, 2, s. 130–140.
Sulerzyska Teresa. 1961a. Galerie obrazów i „gabinety sztuki” Radziwiłłów w XVII w., „Biuletyn Historii Sztuki”, 23, 2, s. 87–98.
Sulerzyska Teresa. 1961b. Inwentarz galerii obrazów Radziwiłłów z XVII w., „Biuletyn Historii Sztuki”, 23, 3, s. 267–284.
Tomkiewicz, Władysław. 1950. Malarstwo dworskie w dobie Władysława IV, „Biuletyn Historii Sztuki”, 12, 1–4, s. 145–200.
Topolska Maria Barbara. 1984. Czytelnik i książka w Wielkim Księstwie Litewskim w dobie Renesansu i Baroku, Wrocław.
Tyszkiewicz Eustachy. 1869. Birże: rzut oka na przeszłość, miasta, zamku i ordynacyi, Petersburg.
Wasilewski T. 1987a. Radziwiłł Bogusław, [w:] Polski słownik biograficzny, 30, s. 161–172.
Wasilewski Tadeusz. 1987b. Radziwiłł Janusz, [w:] Polski słownik biograficzny, 30, s. 208–215.
Wasilewski Tadeusz. 1988. Budowa zamku i rezydencji Radziwiłłów w Birżach w latach 1586–1654, [w:] Podług nieba i zwyczaju polskiego. Studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu, red. Z. Bania, Warszawa, s. 263–272.
Widacka Hanna. 2005. Zamach na Zygmunta III Wazę, „Spotkania z Zabytkami”, 29, 2, s. 17.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
