Christian textual amulet on a lead sheet from Rękawczyn in Greater Poland Province
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/73.2021.2.2498Słowa kluczowe:
Christian amulet, lead amulet, protective magic, Gospel of John, Gothic minuscule, medieval archaeologyAbstrakt
The subject of this article is the discovery of a lead amulet with an engraved Latin inscription. It was found in Rękawczyn (the eastern part of Greater Poland) in 2018 during research conducted by the District Museum in Konin. This artefact is the first and so far only find of its kind in a Polish context. It was identified by comparing it to similar finds from Germany and Bohemia from the 11th-13th centuries that bear apotropaic Latin inscriptions. The text on the amulet consists of 24 lines, which are barely legible and which contain a long quotation from the Gospel of John followed by an apotropaic formula with magical words. The reconstruction of the text is accompanied by a tentative interpretation and commentary. The palaeographical analysis of the script (Gothic minuscule) dates the amulet to the second half of the 14th century. The study presents the amulet in the wider context of similar inscriptions of European origin.
Pobrania
Bibliografia
Blänsdorf J. 2019. Fränkisches Bleiamulett aus Mörstadt. Zeitschrift für Papyrologie und Epigrafik 210, 277-286.
Blažková K., Šámal Z., Urbanová D., Knauber K. and Havel D. 2017. Středověký olověný amulet z hradiště Dřevíč (k.ú. Kozojedy, o. Rakovník). Archeologické rozhledy 69/1, 121-142.
Bozóky E. 2003. Charmes et prières apotropaïques. Turnout-Belgium: Brepols.
Bracha K. 1991. Magia słowa. Świadectwa teologów i wierzenia popularne w XV wieku. Kwartalnik Historyczny 98/3, 17-32.
Brückner A. 1902. Literatura religijna w Polsce średniowieczne 1, Kazania i pieśni. Szkice literackie i obyczajowe. Warszawa: Druk Piotra Laskauera i S-ki.
Daniel R. W. and Maltomini F. 1990. Supplementum magicum Vol. 1. Papyrologia Coloniensia, Köln: Westdeutscher Verlag.
Düwel K. 2001. Mittelalterliche Amulette aus Holz und Blei mit lateinischen und runischen Inschriften. In V. Vogel (ed.), Ausgrabungen in Schleswig (= Berichte und Studien 15). Neumünster: Wachholtz, 227-302.
Düwel K. 2015. Runica minora. Ausgewählte kleine Schriften zur Runenkunde (= Studia Mediaevalia Spetentrionalia 25). Wien: Fassbaender.
Epigraphic conventions 2015. In Ch. Bruun and J. Edmondson (eds), The Oxford Handbook of Roman Epigraphy. Oxford: Oxford University Press, 785-786.
Fernández Nieto F. J. 2010. A Visigothic Charm from Asturias and the Classical Tradition of Phylacteries against Hail. In R. Gordon and Marco Simón F. (eds), Magical Practice in the Latin West. Leiden, Boston, 551-599.
Franklin S. 2002. Writing, Society and Culture in Early Rus, c. 950–1300. Cambridge: Cambridge University Press.
Fuhrmann H. 2014. Die Inschriften der Stadt Halberstadt. Die deutschen Inschriften 86. Leipziger Reihe 5. Wiesbaden: Reichert Verlag.
Gastgeber Ch. and Harrauer H. 2001. Ein christliches Bleiamulett aus Schleswig. In V. Vogel (ed.), Ausgrabungen in Schleswig. Berichte und Studien 15, Neumünster, 207-226.
Gorczyca K. and Schellner K. and Wielgus B. 2018. Wstępne wyniki badań wykopaliskowych wielokulturowego stanowiska Słowikowo 17, gm. Orchowo, woj. wielkopolskie (sezony 2016-2017). In Wierzbicki J. (ed.), Badania archeologiczne na Nizinie Wielkopolsko-Kujawskiej w latach 2013-2017, Poznań: Instytut Archeologii UAM, 159-166.
Gordon R. 2002. Shaping the Text, Innovation and Authority in Graeeco-Egyptian Malign Magic. In F. Herman, H. W. Horstmannshof, F. T. Singor, J. van Straten and J. H. M. Strubbe (eds), Kykeon: Studies in Honour of H. S. Versnel. Leiden, Boston, Köln: Brill, 69-111.
Guazzo F. M. 1992. Compendium maleficarum, 1608. L. Tamburini ed. Torino: Einaudi: 1992.
Heim R. 1892. Incantamenta magica Graeca Latina. Leipzig: Teubner.
Ianin V. L. and Zalizniak A. A. (eds) 2000. Novgorodsky Gramoty na Bereste X, (iz raskopok 1990-1996 godov). Paleografiia berestianykh gramot i ikh vnestratigraficheskoe datirovane. Moskva.
Karczewska J. 2010. Własność szlachecka na pograniczu wielkopolsko-kujawskim w pierwszej połowie XV wieku. Kraków: Avalon.
Kieckhefer R. 1997. Forbidden Rites. A Necromancer’ Manual of the Fifteenth Century. University Park, Pennsylvania: Penn State University Press.
Kieckhefer R. 2014. Magic in the Middle Ages. Cambridge: Cambridge University Press.
Koch W. 1991. Bearbeitungs- und Editionsgrundsätze für die “Wiener Reihe” des deutschen Inschriftenwerkes. Wien: ÖAW.
Kondracki T. 2000. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kotansky R. D. 2019. Textual Amulets and Writing Traditions in the Ancient World. In D. Frankfurter (ed.), Guide to the Study of Ancient Magic. Leiden, Boston: Brill, 507-554.
Kozierowski S. 1914. Badania nazw topograficznych dzisiejszej archidyecezyi gnieźnieńskiej. Poznań: Drukarnia Dziennika Poznańskiego.
Láng B. 2005. Researche Problems of Magical Texts in central Europe. In B. Seghyová (ed.), The Role of Magic in the Past. Learned and Popular Magic Beliefs and Diversity of Attitudes. Bratislava: Pro Historia: Society and Historical Institute of Slovak Academy of Sciences, 11-18.
Lecouteux C. 2015. Dictionary of Ancient Magic Words and Spells. Rochester: Toronto.
Lekszycki J. 1889. Ältesten grosspolnischen Grodbücher 2. Leipzig: S. Hirzel.
Librowski S. 1978. Repertorium akt wizytacji kanonicznych dawnej Archidiecezji Gnieźnieńskiej: część 4: indeks geograficzno-historyczny: zeszyt 1: indeks do części 1: (zasób włocławski). Archiwa, biblioteki i muzea kościelne 37, 53-174.
Łaski J. 1881. Jana Łaskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego, prymasa, legata urodzonego Liber beneficiorum archidyecezyi gnieźnieńskiej: z poręki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego podług kodeksów rękopiśmiennych archiwum gnieźnieńskiego i kaliskiego 1, Gniezno: Nakładem i drukiem J. B. Langiego.
Mach F. and Šittler E. 1910. Oprava chrámu svatojiřského na hradě pražském. Památky archeologické 24, 65-114, 329-362, 401-450.
Muhl A. and Gutjahr M. 2013. Magische Beschwörungen in Blei – Inschriftentäfelchen des Mittelalters aus Sachsen-Anhalt (= Kleine Hefte zur Archäologie in Sachsen-Anhalt 10). Halle (Saale): Verlag Beier & Beran.
Nováček V. J. 1901. Amulet ze XIV. století, nalezený v chrámu sv. Jiří na hradě Pražském, Český lid 10, 353-354.
Petkov K. 2008. The Voices of Medieval Bulgaria, Seventh-Fifteenth Century. The Records of a Bygone Culture (= East Central and Eastern Europe in the Middle Ages, 450-1450 5). Leiden/Boston: Brill.
Sanzo J. E. 2019. Early Christianity. In D. Frankfurter (ed.), In Guide to the Study of Ancient Magic. Leiden/Boston: Brill, 198-239.
Schellner K. and Gorczyca K. 2018. Wstępne wyniki badań wykopaliskowych wielokulturowego stanowiska Słowikowo 17, gm. Orchowo, woj. wielkopolskie w sezonach 2016-2017. Konińskie Zeszyty Muzealne 13, 21-32.
Schellner K. and Gorczyca K. 2019. Badania archeologiczne na stanowisku 17 w Słowikowie (Rękawczynie), gm. Orchowo, powiat Słupca, w sezonach 2018-2019. Konińskie Zeszyty Muzealne 14, 6-19.
Semkowicz W. 2011. Paleografia łacińska. Kraków: Towarzystwo Wydawców i Autorów Prac Naukowych Universitas.
Schulz M. 2003. Beschwörungen im Mittelalter. Heidelberg: C. Winter.
Sikora M. 2019. Monety ze stanowiska Słowikowo 17 (Rękawczyn), gm. Orchowo, woj. wielkopolskie. Konińskie Zeszyty Muzealne 14, 22-50.
Simek R. 2011. Elves and Exorcism. Runic and other Lead Amulets in Medieval Popular Religion. In D. Anlezark (ed.), Myths, legends and heroes: essays on Old Norse and Old English Literature in honour of John McKinnell. Toronto, Buffalo, London: University of Toronto Press, 25-52.
Skemer D. 2006. Binding words, Textual Amulets in the Middle Ages. University Park, Pennsylvania: The Pennsylvania State University Press.
Skemer D. 2015. Magic Writ: Textual Amulets Worn on the Body for Protection, In A. Kehnel and S. Panagiotopoulos (eds), Schriftträger – Textträger. Zur materialen Präsenz des Geschriebenen in frühen Gesellschaften. Berlin, München, Boston: De Gruyter, 127-150.
Tomlin R. S. O. 1997. Sede in tuo loco: A fourth-Century Uterine Phylactery in Latin from Roman Britain. Zeitschrift für Papyrologie und Epigrafik 115, 291-294.
Urbanová D. 2019. [Bestiam] stantem, sedentem, volantem, serpentem... Einige Bemerkungen zur Inschrift auf Blei aus Karthago. In N. Kazanskyi (ed.), Indo-European Linguistics and Classical Philology XXIII: Proceedings of the 23th Conference in Memory of Professor Joseph M. Tronsky June 24-26, 2019. Sankt Peterburg: Nauka, 1038-1050.
Vavřík D., Knauber K., Urbanová D., Kumpová I., Blažková K. and Šámal Z. 2020. Unveiling magic from the middle ages: tomographic reading of a folded lead amulet from Dřevíč fortress (Czech Republic). Archaeological and Anthropological Sciences 12, 1-12.
Willer L. and Knauber K. 2016. Amulette – Verborgene Beschützer. Spektrum der Wissenschaft Spezial Archäologie – Geschichte – Kultur 3.16, 47-51.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Sprawozdania Archeologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
