In the middle of nowhere. Unique sword scabbard chape from Niepołomice Forest
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/75.2023.2.3598Słowa kluczowe:
Lesser Poland, Niepołomice Forest, Early Middle Ages, trade routes, sword scabbard chapes, palmetteAbstrakt
Poszukiwania z uzyciem detektora metali prowadzone w Małopolsce w ostatnich latach dostarczyły wielu cennych zabytków archeologicznych. Jednym z nich jest trzewik pochwy miecza ze stopu miedzi znaleziony w środku Puszczy Niepołomickiej. Artykuł omawia ten zabytek w kontekście istniejących klasyfikacji i analizy porównawczej, opisuje datowanie i charakter etnokulturowy. Trzewiki pochew mieczy tego typu są znaleziskami rzadkimi a większość z nich odkryto w Europie południowej i wschodniej w Bułgarii, na Węgrzech i Ukrainie, i są datowane na 2. połowę X-XI wiek. Okaz z Puszczy Niepołomickiej powstał przypuszczalnie tam i trafił tu jednym ze szlaków handlowych krzyżujących się w Krakowie
Pobrania
Bibliografia
Bakay K. 1966. Gräberfelder aus den 10-11. Jahrhunderten in der Umgebung von Székesfehérvár und die Frage der Fürstlichen Residenz. Archäologische Studien zu der Frage der ungarischen Staatsgründung II. Alba Regia 6-7, 43-88.
Bérczi S. 1987. Szimmetriajegyek a honfoglaláskori palmettás és az avar kori griffes-indás díszítőművészetben. Cumania 10, 9-60.
Chudziak W., Kaźmierczak R. and Błędowski P. 2020. Bobięcino, gm. Miastko, pow. bytowski, stan. 1-3. Chronologia (podstawy datowania). In W. Chudziak and R. Kaźmierczak (eds), Człowiek na pograniczu. Na peryferiach Civitas Schinesghe 2/1, Pomorze Środkowe. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 88-95.
Chudziak W., Kaźmierczak R., Niegowski J. and Ważny T. 2009. Ze studiów nad geneza wczesnośredniowiecznych mostów na obszarze Pomorza. Przegląd Archeologiczny 57, 99-131.
Fodor I. 1996. Art and religion. In I. Fodor (ed.), The ancient Hungaraians. Echibition Catalogue. Budapest: Hungarian National Museum, 31-36.
Gan P. 2023. Raport wstępny z analiz trzewika miecza z Puszczy Niepołomickiej (manuscript).
Khalikov A. H. 1992. Torgovye puti Bulgarii v IX-XIII vekakh i ikh arkheologicheskoe izuchenie (na primere puti iz Bulgara v Kiev). In A. H. Khalikov (ed.), Put iz Bulgara v Kiev. Kazan: Kazanskiy Nauchnyi Tsentr RAN, 12-22.
Izmaylov I. L. 1997. Vooruzhenie i voennoe delo naseleniya Volzhskoy Bulgarii X-nachala XIII v. Kazan-Magadan: Rossiyskaya Akademiya Nauk.
Janowski A. 2006. Brązowe i srebrne trzewiki pochew mieczy z X-XIII w. z terenu Polski. Uwagi o proweniencji i datowaniu. Acta Militaria Mediaevalia 2, 23-50.
Janowski A. 2011. Elementy okuć pochew broni białej. In A. M. Wyrwa, P. Sankiewicz and P. Pudło (eds), Miecze średniowieczne z Ostrowa Lednickiego i Giecza (= Biblioteka Studiów Lednickich 22). Dziekanowice, Lednica: Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, 37-40 + Plates X-XI.
Janowski A., Zamelska-Monczak K. and Gan P. 2019. Sword chape found at Santok: technological, technical, formal and typological aspects. Sprawozdania Archeologiczne 71, 387-406. DOI: https://doi.org/10.23858/SA71.2019.015
Kazakevičius V. 1998. Iš vėlyvojo geležies amžiaus Baltų ginklų istorijos (kalavijų makštų galų apkalai). Lietuvos Archeologija 15, 287-332.
Khuzin F. S. 1985. Predmety vooruzheniya. In A. K. Khalikov (ed.), Kultura Biliara. Bulgarskie orudiya truda i oruzhie IX-XIII vv. Moskva: Izdatelstvo Nauka, 130-192.
Kodeks 1886. Kodeks dyplomatyczny Małopolski II. F. Piekosiński ed. Kraków: Akademia Umiejętności. Korzukhina G. F. 1950. Iz istorii drevnerusskogo oruzhiya XI veka. Sovetskaya Arkheologiya 13, 63-94.
Kowalski T. 1946. Relacja Ibrāhīma Ibn Jakūba z podróży do krajów słowiańskich w przekazie al-Bekrīego (= Pomniki dziejowe Polski Seria II/1). Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Kutrzeba S. 1902. Handel Krakowa w wiekach średnich na tle stosunków handlowych Polski. Kraków: Akademia Umiejętności.
Mesterházy K. 1997. Die Kunst der landnehmenden Ungarn und die abbasidisch-irakische Kunst. Acta archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae 49, 385-418.
Minaeva O. and Holmquist L. 2012. Bulgarian parallels to oriental finds of metalwork from Birka. Plovdiv: Letera.
Morawiec J. 2005. Szlak handlowy Kijów – Kraków – Praga a ziemie nad Przemszą i Brynicą w IX-XI wieku. In J. Sperka and S. Witkowski (eds), Osadnictwo nad Przemszą i Brynicą w średniowieczu. Sosnowiec, Cieszyn: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział Cieszyn, 89-100.
Naprawca D. 2014. Znaczenie szlaków handlowych z Krakowa na Węgry w późnym średniowieczu. Perspektywy kultury 11/2, 77-100.
Paulsen P. 1953. Schwertortbänder der Wikingerzeit. Ein Beitrag zur Frühgeschichte Osteuropas. Stuttgart: W. Kohlhammer Verlag.
Pletniov V. and Pavlova V. 2000. Rannosrednovekovni remchni aplikatsii vv Varnenskaya Arheologicheski Muzey. Izvestiya na Narodniya Muzey Varna 30-31(45-46), 24-239.
Poleski J. 2004. Wczesnośredniowieczne grody w dorzeczu Dunajca. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Sadzewicz M. 1952. Puszcza Niepołomicka. Monografia turystyczna. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „Kraj”.
Shpilev A. G. 2021. Nakonechnik nozhen mecha kontsa X-nachala XI vv. iz Kurskoy oblasti (Rossiya). Russkiy Sbornik 10, 179-180.
Sikora P. 2001. Dolne okucia pochew mieczy (tzw. trzewiki) z terenu północnej Słowiańszczyzny we wczesnym średniowieczu – katalog źródeł. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 22, 107-132.
Sikora P. 2003. Frühmittelalterliche Ortbänder bei West- und Ostslawen. Versuch einer typologischchronologischen Einordnung. Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters 31, 11-38.
Smólski S. 1981. Zarys przeszłości Puszczy Niepołomickiej. In A. S. Kleczkowski (ed.), Wartości środowiska przyrodniczego Puszczy Niepołomickiej i zagadnienia jej ochrony (= Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej 9). Kraków: Wydawnictwo PAN, 9-24.
Stanilov S. 2006. Die Metallkunst der Bulgarenkhanats an der Donau (7.-9. Jh.). Sofia: Klasika i Stil.
Tallgren A.M. 1910. Skandinaviska järnåldersföremål i östra Ryssland. Finskt Museum 17/3-4, 62-64.
Tallgren A.M. 1918. Collection Zaoussaïlov au Musée historique à Helsingfors 2 (= Monographie de la section de l‘âge du fer et l‘époque dite de Bolgary). Helsingfors: La Commission des Collections Antell.
Vizantiyskiy 1991. Vizantiyskiy Kherson. Katalog vystavki. Ed. I. S. Chichurov. Moskva: Izdatelstvo Nauka.
Weyman S. 1938. Cła i drogi handlowe w Polsce piastowskiej (= Prace Komisji Historycznej 13/1). Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Yotov V. 2004. Vrzhenieto i snaryazhenieto ot blgarskoto srednovekovie (VII-XI vek). Varna: Knigoizdatelstvo ZOGRAF.
Yotov V., Valeriev I. and Totev B. 2016. Traces of Scandinavian warriors’ presence on the Balkans. In V. Yotov (ed.), Military campaigns, weaponry and military equipment (Antiquity and Middle Ages) (= Acta Musei Varnaensis X-1). Varna: Izdatelstvo ONG’L, 103-122.
Zahra F. and Sharif S. 2022. Development and Evolution of Palmette Ornament: An Influence on Islamic Architecture. Landscape Architecture and Art 21, 124-130. DOI: https://doi.org/10.22616/j.landarchart.2022.21.13
Żak J. 1954. Review: Andrzej Nadolski, Studia nad uzbrojeniem polskim w X, XI i XII wieku, Acta Archaeologica Universitatis Lodziensis nr 3, Łódź 1954, str. 239 + XVII tablic + 8 map. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 2/4, 725-730.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Sprawozdania Archeologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
