Słowa kluczowe
Breslau
pokazy etnograficzne
ludzkie zoo
Wrocław
Völkerschauen (pokazy ludów)
ogród zoologiczny
pokazy etnograficzne
ludzkie zoo
Wrocław
Völkerschauen (pokazy ludów)
ogród zoologiczny
Jak cytować
Czarnecka, D. (2018). „A W NIEDZIELĘ SZŁO SIĘ OGLĄDAĆ LUDZI”. POKAZY ETNOGRAFICZNE WE WROCŁAWSKIM OGRODZIE ZOOLOGICZNYM 1876–1930. Etnografia Polska, 62(1-2), 183–198. Pobrano z https://journals.iaepan.pl/ep/article/view/137
Abstrakt
This article analyzes shows of non-European peoples (German: Völkerschauen) which were performed at the premises of the Wrocław zoological garden (at that time Breslau zoological garden) between 1876 and 1930. Being the first in the series of articles analyzing ethnographic shows hosted at the territories of the present Polish state at the turn of the 19th and 20th centuries, the present text delineates the main framework within which further, thorough analyses will be conducted. The aim of this article is to outline the history of ethnographic shows at the premises of the Wrocław zoo, including the reconstruction of their timeline, overview of the context, forms and principles underlying the organization of similar events in Germany. The article is based on sources obtained from archives and press materials
Bibliografia
Ames Eric 2004, From the exotic to the everyday. The ethnographic exhibition in Germany, [w:] V.R. Schwartz, J.M. Przybylski (red.), The nineteenth-century visual culture reader, Routledge, New York–London, s. 313–327
Ames Eric 2009, Carl Hagenbeck’s empire of entertainments, University of Washington Press, Seatttle–London
Bertino Francesca 2013, The exhibition of otherness. The travels of an Eskimo and her impresario in France, Italy and the Habsburg Empire in the first half of the 19th century, Cromohs, vol. 18, s. 1–22
Blackbourn David 1998, The long nineteenth century, Oxford University Press, New York
Blanchard Pascal, Bancel Nicolas, Boëtsch Gilles, Deroo Éric, Lemaire Sandrine, Forsdick Charles (red.) 2008, Human zoos. Science and spectacle in the age of colonial empires, Liverpool University Press, Liverpool
Bruckner Sierra 2003, Spectacles of (human) nature: Commercial ethnography between leisure, learning, and Schaulust, [w:] M. Bunzl, H.G. Penny (red.), Worldy provincialism: German anthropology in the age of empire, University of Michigan Press, Ann Arbor, s. 127–155
Corbey Raymond 1993, Ethnographic showcases, 1870–1930, Cultural Anthropology, vol. 8, nr 3, s. 338–369
Danowicz Bogdan 1984, Był Cyrk Olimpijski..., Iskry, Warszawa
Demski Dagnosław 2018a, Azja w cudzych oczach. „Pokazy” ludów azjatyckich na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX wieku, [w:] K. Baraniecka-Olszewska, I. Kabzińska, O. Tangad (red.), Lokalne i globalne perspektywy azjanistyczne. Księga jubileuszowa dla Profesora Sławoja Szynkiewicza, Wydawnictwo IAE PAN, Warszawa, s. 295–308
Demski Dagnosław 2018b, „Spoglądając wstecz”. Wystawa szczepów z Doliny Nilu w Poznaniu, 1914, Etnografia Polska, t. 62, z. 1–2, s. 199–220
Dreesbach Anne, Zedelmaier Helmut (red.) 2003, ‘Gleich hinterm Hofbräuhaus waschechte Amazonen’. Exotik in München um 1900, Dölling and Galitz Verlag, Munich
Gleiss Horst G.W. 1967, Unter Robben, Gnus und Tigerschlangen. Chronik des Zoologischen Gartens Breslau 1865–1965, Wydawnictwo Natura et Patria Verlag, Wedel bei Hamburg
Kowner Rotem, Demel Walter (red.) 2014, Race and racism in modern Asia. Western and eastern constructions, Brill, Leiden–Boston
Kubica Grażyna 2015, Antropologiczny dyskurs rasowy: jego twórcy i dekonstruktorzy, [w:] J. Barański, M. Golonka-Czajkowska, A. Niedźwiedź (red.), W krainie metarefleksji. Księga poświęcona Profesorowi Czesławowi Robotyckiemu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 94–117
Oettermann Stephan 1992, Fremde. Der. Die. Das. Völkerschauen und ihre Vorläufer, [w:] L. Kosok, M. Jamin (red.), Viel Vergnügen. Öffentliche Lustbarkeiten im Ruhrgebiet der Jahrhundertwende, Peter Pomp, Essen, s. 81–105
Pawlik Jacek J. 2008, Egzotyzm – wątpliwy zachwyt odmiennością, [w:] P.A. Sokołowski (red.), Misja w XIX wieku. Wybrane zagadnienia, Misyjne Seminarium Duchowne Księży Werbistów, Pieniężno, s. 35–52
Reichardt Eike 2008, Health, ‘race’ and empire: Popular-scientific spectacles and national identity in imperial Germany, 1871–1914, Lulu.com, Milton Keynes
Rothfels Nigel 2002, Savages and beasts: The birth of the modern zoo, Johns Hopkins University Press, Baltimore
Sánchez-Gómez Luis A. 2013, Human zoos or ethnic shows? Essence and contingency in living ethnological exhibitions, Culture & History Digital Journal, vol. 2, nr 2, s. 1–25
Smith Woodruff D. 1978, The German colonial empire, University of North Carolina Press, Chapel Hill
Solski Leszek, Strehlow Harro 2015, 150 lat Zoo Wrocław, Zoo, Wrocław
Thode-Arora Hilke 1989, Für fünfzig Pfennig um die Welt. Die Hagenbeckschen Völkerschauen, Campus Verlag, Frankfurt–New York
Thode-Arora Hilke 2008, Hagenbeck’s European tours: the development of the human zoo,[w:] P. Blanchard, N. Bancel, G. Boëtsch, É. Deroo, S. Lemaire, Ch. Forsdick (red.), Humanzoos. Science and spectacle in the age of colonial empires, Liverpool University Press, Liverpool, s. 165–173
Thode-Arora Hilke 2014, The brothers Fritz and Carl Marquardt. Settlers in Samoa, ethnic show impresarios and traders in ethnographica, [w:] H. Thode-Arora (red.), From Samoa with love? Samoan travellers in Germany 1895–1911. Retracing the footsteps, Hirmer Verlag GmbH, Munich, s. 47–57
Wehler Hans U. 1997, The German empire, 1871–1918, Berg Publishers, Oxford–New York
Zawisza Alicja (oprac.) 1993, Do nich przyszła Polska... Wspomnienia Polaków mieszkających we Wrocławiu od końca XIX w. do 1939 r., Wratislavia, Wrocław
Und Sonntags ging’s zur Völkerschau, Der Schlesier, 14.06.1996, s. 8–9
Jaraczewska Małgorzata 2015, Cyrk we Wrocławiu, Skarby Kultury. Historia, kultura, sztuka, http://skarbykultury.pl/historia-kultura-sztuka/wroclaw/architektura-wroclawia/1824-cyrk-we¬-wroclawiu, dostęp 6.08.2018
Karpiński Kamil 2018, Ludzkie zoo w Breslau, portal internetowy Miejsca we Wrocławiu, http://miejscawewroclawiu.pl/ludzkie-zoo-w-breslau-miejscawewroclawiu-pl/, dostęp 30.08.2018
Robles Fanny 2017, Sprawozdanie z konferencji, http://www.achac.com/blogs/180, dostęp 30.08.2018
Wieczorek Hanna 2014, Ludzkie zoo we Wrocławiu, Gazeta Wrocławska. Dodatek Historia, 8.04.2014, s. 17; http://www.gazetawroclawska.pl/artykul/3394897,tlumy-w-zoo-na-pokazach-plemion-zobacz,2,id,t,sa.html, dostęp 8.08.2018
Ames Eric 2009, Carl Hagenbeck’s empire of entertainments, University of Washington Press, Seatttle–London
Bertino Francesca 2013, The exhibition of otherness. The travels of an Eskimo and her impresario in France, Italy and the Habsburg Empire in the first half of the 19th century, Cromohs, vol. 18, s. 1–22
Blackbourn David 1998, The long nineteenth century, Oxford University Press, New York
Blanchard Pascal, Bancel Nicolas, Boëtsch Gilles, Deroo Éric, Lemaire Sandrine, Forsdick Charles (red.) 2008, Human zoos. Science and spectacle in the age of colonial empires, Liverpool University Press, Liverpool
Bruckner Sierra 2003, Spectacles of (human) nature: Commercial ethnography between leisure, learning, and Schaulust, [w:] M. Bunzl, H.G. Penny (red.), Worldy provincialism: German anthropology in the age of empire, University of Michigan Press, Ann Arbor, s. 127–155
Corbey Raymond 1993, Ethnographic showcases, 1870–1930, Cultural Anthropology, vol. 8, nr 3, s. 338–369
Danowicz Bogdan 1984, Był Cyrk Olimpijski..., Iskry, Warszawa
Demski Dagnosław 2018a, Azja w cudzych oczach. „Pokazy” ludów azjatyckich na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX wieku, [w:] K. Baraniecka-Olszewska, I. Kabzińska, O. Tangad (red.), Lokalne i globalne perspektywy azjanistyczne. Księga jubileuszowa dla Profesora Sławoja Szynkiewicza, Wydawnictwo IAE PAN, Warszawa, s. 295–308
Demski Dagnosław 2018b, „Spoglądając wstecz”. Wystawa szczepów z Doliny Nilu w Poznaniu, 1914, Etnografia Polska, t. 62, z. 1–2, s. 199–220
Dreesbach Anne, Zedelmaier Helmut (red.) 2003, ‘Gleich hinterm Hofbräuhaus waschechte Amazonen’. Exotik in München um 1900, Dölling and Galitz Verlag, Munich
Gleiss Horst G.W. 1967, Unter Robben, Gnus und Tigerschlangen. Chronik des Zoologischen Gartens Breslau 1865–1965, Wydawnictwo Natura et Patria Verlag, Wedel bei Hamburg
Kowner Rotem, Demel Walter (red.) 2014, Race and racism in modern Asia. Western and eastern constructions, Brill, Leiden–Boston
Kubica Grażyna 2015, Antropologiczny dyskurs rasowy: jego twórcy i dekonstruktorzy, [w:] J. Barański, M. Golonka-Czajkowska, A. Niedźwiedź (red.), W krainie metarefleksji. Księga poświęcona Profesorowi Czesławowi Robotyckiemu, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 94–117
Oettermann Stephan 1992, Fremde. Der. Die. Das. Völkerschauen und ihre Vorläufer, [w:] L. Kosok, M. Jamin (red.), Viel Vergnügen. Öffentliche Lustbarkeiten im Ruhrgebiet der Jahrhundertwende, Peter Pomp, Essen, s. 81–105
Pawlik Jacek J. 2008, Egzotyzm – wątpliwy zachwyt odmiennością, [w:] P.A. Sokołowski (red.), Misja w XIX wieku. Wybrane zagadnienia, Misyjne Seminarium Duchowne Księży Werbistów, Pieniężno, s. 35–52
Reichardt Eike 2008, Health, ‘race’ and empire: Popular-scientific spectacles and national identity in imperial Germany, 1871–1914, Lulu.com, Milton Keynes
Rothfels Nigel 2002, Savages and beasts: The birth of the modern zoo, Johns Hopkins University Press, Baltimore
Sánchez-Gómez Luis A. 2013, Human zoos or ethnic shows? Essence and contingency in living ethnological exhibitions, Culture & History Digital Journal, vol. 2, nr 2, s. 1–25
Smith Woodruff D. 1978, The German colonial empire, University of North Carolina Press, Chapel Hill
Solski Leszek, Strehlow Harro 2015, 150 lat Zoo Wrocław, Zoo, Wrocław
Thode-Arora Hilke 1989, Für fünfzig Pfennig um die Welt. Die Hagenbeckschen Völkerschauen, Campus Verlag, Frankfurt–New York
Thode-Arora Hilke 2008, Hagenbeck’s European tours: the development of the human zoo,[w:] P. Blanchard, N. Bancel, G. Boëtsch, É. Deroo, S. Lemaire, Ch. Forsdick (red.), Humanzoos. Science and spectacle in the age of colonial empires, Liverpool University Press, Liverpool, s. 165–173
Thode-Arora Hilke 2014, The brothers Fritz and Carl Marquardt. Settlers in Samoa, ethnic show impresarios and traders in ethnographica, [w:] H. Thode-Arora (red.), From Samoa with love? Samoan travellers in Germany 1895–1911. Retracing the footsteps, Hirmer Verlag GmbH, Munich, s. 47–57
Wehler Hans U. 1997, The German empire, 1871–1918, Berg Publishers, Oxford–New York
Zawisza Alicja (oprac.) 1993, Do nich przyszła Polska... Wspomnienia Polaków mieszkających we Wrocławiu od końca XIX w. do 1939 r., Wratislavia, Wrocław
Und Sonntags ging’s zur Völkerschau, Der Schlesier, 14.06.1996, s. 8–9
Jaraczewska Małgorzata 2015, Cyrk we Wrocławiu, Skarby Kultury. Historia, kultura, sztuka, http://skarbykultury.pl/historia-kultura-sztuka/wroclaw/architektura-wroclawia/1824-cyrk-we¬-wroclawiu, dostęp 6.08.2018
Karpiński Kamil 2018, Ludzkie zoo w Breslau, portal internetowy Miejsca we Wrocławiu, http://miejscawewroclawiu.pl/ludzkie-zoo-w-breslau-miejscawewroclawiu-pl/, dostęp 30.08.2018
Robles Fanny 2017, Sprawozdanie z konferencji, http://www.achac.com/blogs/180, dostęp 30.08.2018
Wieczorek Hanna 2014, Ludzkie zoo we Wrocławiu, Gazeta Wrocławska. Dodatek Historia, 8.04.2014, s. 17; http://www.gazetawroclawska.pl/artykul/3394897,tlumy-w-zoo-na-pokazach-plemion-zobacz,2,id,t,sa.html, dostęp 8.08.2018