Słowa kluczowe
consumer society
domestication of technology
modernity
Peoples Republic of Poland
social practices
progress
Jak cytować
Abstrakt
The domestication of technology in People’s Republic of Poland was the key factor in the shift towards consumer society. Drawing upon ethnographic data, this article discusses the meanings of the social practices of domestication of technologies in the second half of the twentieth century in Poland. The practices of domestication of technologies were organized around the meanings of progress and comfort. The discourse of progress was legitimized and propagated by the socialist state. The narratives of comfort were rooted in everyday experience of the interlocutors. The meanings of the practices of domestication of technology differed among historical generations.
Bibliografia
Appadurai Arjun 1996, Modernity at Large: Cultural Dimensions of Globalization, University of Minnesota Press, Minneapolis, MN.
Bauman Zygmunt 1991, Modernity and Ambivalence, Cornell University Press, Ithaca, N.Y.
Bourdieu Pierre 1986, “The Forms of Capital,” [in:] Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, ed. J. Richardson. Greenwood, Westport, CT, pp. 241–258.
Bourdieu Pierre 2007, Szkic teorii praktyki poprzedzony trzema studiami na temat etnologii Kabylów, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty.
Brodala Marta 2001, “Propaganda dla najmłodszych w latach 1948-1956. Instrument stalinowskiego wychowania” [in:] Przebudować człowieka. Komunistyczne wysiłki zmiany mentalności, ed. M. Kula. Wydawnictwo Trio, Warsaw, pp. 15–202.
Central Statistical Office 1956, Statistical Yearbook 1955 [Rocznik Statystyczny 1955], Warsaw.
Cohen Anthony P. and Rapport Nigel 1995, “Introduction: Consciousness in anthropology,” [in:] Questions of Consciousness, Routledge, London and New York, pp. 1–18.
Csordas Thomas J. 1994, Introduction: “The Body as Representation of Being-in-the-World,” [in:] Embodiment and Experience: The Existential Ground of Culture and Self, Cambridge University Press, Cambridge, pp. 1–24.
Cowan Ruth S. 1976, “The ‘Industrial Revolution’ in the Home: Household Technology and Social Change in the 20th Century,” Technology and Culture, Vol. 17, No. 1, pp. 1–23.
De Grazia Victoria 2005, Irresistible Empire: America’s Advance Through Twentieth-century Europe, Harvard University Press, Cambridge, MA.
Dominiak Łukasz (2004), Dyskurs Michela Foucault. Centrum i tajemnica, Dialogi Polityczne, No. 3, pp. 43–49.
Elias Norbert 2011 [1939], O procesie cywilizacji. Analizy socjo- i psychogenetyczne, Wydawnictwo WAB, Warsaw.
Filiciak Mirosław, Danielewicz Michał, Halawa Mateusz, Mazurek Paweł and Nowotny Agata 2010, Młodzi i media. Nowe media a uczestnictwo w kulturze, SWPS, Warszawa.
Foucault Michel 1972, The Archaeology of Knowledge and the Discourse on Language, Pantheon Books, New York.
Halawa Mateusz 2006, Życie codzienne z telewizorem: z badań terenowych, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warsaw.
Hand Martin and Shove Elizabeth 2004, “Orchestrating Concepts: Kitchen Dynamics and Regime Change in Good Housekeeping and Ideal Home,” 1922-2002, Home Cultures, Vol. 1, No. 3, pp. 235–256.
Hand Martin and Shove Elizabeth 2007, “Condensing Practices: Ways of Living with a Freezer,” Journal of Consumer Culture, Vol. 7, No. 1, pp. 79–104.
Inkeles Alex 1976, “A Model of the Modern Man: Theoretical and Methodological Issues, [in:] Comparative Modernization: A Reader, ed. C.E. Black, The Free Press, New York.
Jaworska Justyna 2008, Cywilizacja “Przekroju”. Misja obyczajowa w magazynie ilustrowanym [“Przekrój” Civilisation: Moral Mission in an Illustrated Magazine], Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warsaw.
Jewdokimow Marcin i Łukasiuk Magdalena (eds) 2016, Socjologia zamieszkiwania. Narracje, dyfuzje, interwencje, Wyd. UKSW, Warsaw.
Kaufmann Jean-Claude 2004, Ego. Socjologia jednostki, Oficyna Naukowa, Warsaw.
Krajewski Marek. 2009, “Dzisiaj jak wczoraj, jutro jak dziś. Codzienność, przedmioty i reżimy podtrzymujące,” [in:] Barwy codzienności. Analiza socjologiczna, ed. M. Bogunia-Borowska, Scholar, Warsaw, pp. 178–200.
Kurz Iwona 2008, “Konsumpcja: ‘Coca-cola to jest to!’ [Consumption: Coca-Cola, It’s the Real Thing!], [in:] Obyczaje polskie. Wiek XX w krótkich hasłach (Polish Customs: The 20th Century in Slogans), ed. M. Szpakowska. Wydawnictwo W.A.B., Warsaw.
Lévi-Strauss Claude 1955, Tristes Tropiques, Pion, Paris.
Lewicki Mikołaj 2018, Przyszłość nie może się zacząć. Polski dyskurs transformacyjny w perspektywie teorii modernizacji i teorii czasu, Scholar, Warsaw.
Lipovetsky Gilles 1987, L’Empire de l'éphémère: la mode et son destin dans les sociétés modernes, Gallimard, Paris.
Maldonado Tómas 1996, “The Idea of Comfort,” [in:] The Idea of Design, eds. V. Margolin, R. Buchanan, MIT Press, Cambridge.
Marody Mirosława 2014, Jednostka po nowoczesności. Perspektywa socjologiczna, Scholar, Warsaw.
Nisbet Robert 1980, History and Idea of Progress, Basic Books, New York.
Perkowski Piotr 2008, “Dom jako schronienie w Polsce Ludowej. Przypadek mieszkańców Gdańska (1945 – 1970)” [in:] Dom – spotkanie przestrzeni prywatnej i publicznej na tle przemian cywilizacyjnych XIX i XX w. Zbiór studiów, ed. Z. Opacki, D. Płaza-Opacka, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Piasny Janusz 1993, “Poziom i jakość życia ludności oraz źródła i mierniki ich określania,” Ruch prawniczy, ekonomiczny i socjologiczny, Vol. LV, No. 2, pp. 73–92.
Rapport Nigel 2000, “The Narrative as Fieldwork Technique: Processual Ethnography for a World in Motion,” [in:] Constructing the Field: Ethnographic Fieldwork in the Contemporary World, ed. V. Amit, Routledge, London.
Reid Susan and Crowley David, eds. 2000, Style and Socialism: Modernity and Material Culture in Post-War Eastern Europe, Berg, Oxford.
Rogers Everett 1962, Diffusion of Innovations, Free Press of Glencoe, New York.
Schatzki Theodore 2001, “Introduction: Practice Theory” [in:] The Practice Turn in Contemporary Theory, eds. T. Schatzki, K. Knorr-Cetina, E. von Savigny, Routledge, London, pp.10–23.
Schmidt Filip 2010, “Teorie kuchenne. Dialektyka przyzwyczajeń i refleksyjności w koncepcji Jeana-Claude’a Kaufmanna,” Kultura i Społeczeństwo, Vol. LIV, No. 1, pp. 49–85.
Schmidt Filip i Skowrońska Marta 2008, Człowiek w sieci przedmiotów. Socjologiczna analiza roli i znaczenia przedmiotów w przestrzeni domowej, Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, eds. J. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa, Colloquia Humaniorum, Olsztyn.
Schmidt Filip, Skowrońska Marta 2016, Wyposażenie gospodarstw domowych, mieszkań i budynków w instalacje techniczne oraz przedmioty codziennego użytku w XX I XXI wieku (report within the framework of the NSC grant “The Consuemer Revolution in Poland”).
Shove Elizabeth 2003, Comfort, Cleanliness, and Convenience: the Social Organization of Normality, Berg, Oxford.
Silverstone Roger 1993, Time, “Information and Communication Technologies and the Household,” Time & Society, Vol. 2, No. 3, pp. 283–311.
Silverstone Roger, Hirsch Eric, Morley David 1992, Information and Communication Technologies and the Moral Economy of the Household. [in:] Consuming Technologies: Media and Information in Domestic Spaces, eds. R. Silverstone, E. Hirsch. Routledge, London and New York, pp 15–31.
Skowrońska Marta 2015, Jak u siebie. Zamieszkiwanie i komfort, NOMOS, Kraków.
Szpakowska Małgorzata 2008, Pralka frania [The Frania Washing Machine], Obyczaje polskie. Wiek XX w krótkich hasłach (Polish Customs: The 20th Century in Slogans). Wydawnictwo W.A.B., Warsaw.
Sztompka Piotr 2010, Socjologia zmian społecznych, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Świda-Ziemba Hanna 1998, “My nowe życie tworzymy i nowy ład” [We Are Creating a New Life and New Order], [in:] Do i od socjalizmu (Towards and Away from Socialism), ed. A. Siciński, PWN, Warsaw, pp.91–109.
Wasiak Patryk 2016, “Dropping Out of Socialism with the Commodore 64: Polish Youth, Home Computers, and Social Identities,” [in:] Dropping Out of Socialism. The Creation of the Alternative Spheres in the Soviet Bloc, eds. J. Fürst, J. McLellan, Lexington Books, Lanham.
Wasiak Patryk 2020, VCRs, Modernity, and Consumer Culture in Late State Socialist Poland, [in:] The Socialist Good Life: Desire, Development, and Standards of Living in Eastern Europe, eds. C. Scarboro, D. Mincyte, Z. Gille, Indiana University Press, Bloomington, pp. 132–161.
Zalewska Joanna 2011, “Nowe przedmioty a przemiany praktyk społecznych w doświadczeniu ludzi starych,” [in:] Ku socjologii starości. Starzenie się w biegu życia jednostki, red. J. Mucha, Ł. Krzyżowski, Wyd. AGH, Kraków, pp. 201–226.
Zalewska Joanna 2015a, “Między obyczajem a modą: wykluczenie cyfrowe osób starszych w perspektywie przemian praktyk społecznych,” Studia Socjologiczne, Socjologia starzenia, Vol. 217, No. 2, pp. 241–263.
Zalewska Joanna 2015b, “Rewolucja konsumpcyjna i kształtowanie się podmiotu emocjonalnego w perspektywie Norberta Eliasa,” Kultura i Społeczeństwo, vol. 1, pp. 115–136.
Zalewska Joanna 2017, “The Consumer Revolution in the People’s Poland: Technologies in Everyday Life and the Negotiation between Custom and Fashion (1945-1980),” Journal of Consumer Culture, Vol. 17, No. 2, pp. 321–339.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.