Patografie empatyczne: O chorobie i umieraniu zwierząt towarzyszących w perspektywie etnografii wielogatunkowej
mosiężna rzeźba głowy byka na tle wieżowca
PDF

Słowa kluczowe

patografie
relacja człowiek-zwierzę
antropologia
śmierć
zwierzęta towarzyszące

Jak cytować

Roeske, M. (2022). Patografie empatyczne: O chorobie i umieraniu zwierząt towarzyszących w perspektywie etnografii wielogatunkowej. Etnografia Polska, 66(1-2), 73–92. https://doi.org/10.23858/EP66.2022.3069

Abstrakt

Konfrontacja z chorobą, starością, związanymi z nimi cierpieniem i wreszcie umieraniem to naturalne elementy życia, wspólne zarówno ludziom, jak i zwierzętom pozaludzkim. Jednocześnie umieranie zwierzęcia stanowi rodzaj doświadczenia, do którego człowiek, ze względu na ograniczone możliwości komunikacji ze zwierzęciem, ma utrudniony dostęp. Niniejszy artykuł, oparty na badaniach etnograficznych wśród piekunów zwierząt towarzyszących, analizuje kulturowe aspekty paliatywnej opieki nad zwierzęciem, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu okoliczności terminalnej choroby na specyfikę relacji człowiek-zwierzę oraz potencjalnych analogii i różnic pomiędzy doświadczeniem choroby i umierania bliskiego zwierzęcia oraz człowieka. Refleksja
usytuowana jest w obrębie nurtu etnografii wielogatunkowej, postulującej poszerzenie pola zainteresowań antropologii o zwierzęta, pojmowane jako aktorzy społeczni, oraz włączenia ich do procesu badawczego, przy jednoczesnym dążeniu do zachowania ich podmiotowości.
W artykule podejmę próbę rekonstrukcji procesu zachodzącego pomiędzy opiekunem a zwierzęciem towarzyszącym od momentu diagnozy: interpretacji i „odczytywania” sposobów doświadczania choroby przez zwierzę, a także społecznych wyobrażeń na temat dynamiki choroby zwierzęcia i jej indykatorów. Przedstawię następnie reakcje i postawy emocjonalne opiekunów skonfrontowanych z informacją o terminalnym stanie zwierzęcia oraz zanalizuję wpływ choroby i związanej z nią terapii na relację między zwierzęciem i opiekunem. Ramą teoretyczną
dla powyższej analizy będzie zaproponowana przeze mnie kategoria patografii empatycznych, rozumianych jako narracje spełniające zbliżone funkcje do tych, jakie odnaleźć można w pierwszoosobowych opowieściach o przeżywanym przez człowieka doświadczeniu choroby.

https://doi.org/10.23858/EP66.2022.3069
PDF

Bibliografia

Bielecka, Urszula, Mirucka, Beata 2014, Psychologiczna analiza przeżyć osób po stracie zwierzęcia towarzyszącego, Czasopismo Psychologiczne – Psychological Journal, nr. 20 (2), s. 273–279.

Casarett David, Kutner Jean S., Abrahm Janet 2001, Life after Death: A Practical Approach to Grief and Bereavement, Annals of Internal Medicine, nr 134 (3), s. 208–215.

Cieślik Barbara, Podbielska Halina 2015, Przegląd wybranych kwestionariuszy oceny jakości życia, Acta Bio-Optica Et Informatica Medica Inżynieria Biomedyczna, vol. 21, nr 2, s. 102–135.

Close Bryony i in. 1986, Zalecenia dotyczące eutanazji zwierząt doświadczalnych: część 1, https://www.umb.edu.pl/photo/pliki/lokalna_komisja_etyczna/podstawy_prawne/podstawy_praw7.pdf (dostęp: 28.06.2022).

Coetzee John Maxwell 2004, Żywoty Zwierząt, tłum. A. Dobrzańska-Gadowska, Świat Książki, Warszawa.

Drewnowska Olga, Stefanik Elżbieta, Samsel Aleksandra, Turek Bernard 2021, Skale oceny bólu u koni, Magazyn Weterynaryjny, nr 2, https://magwet.pl/35853,skale-oceny-bolu-u-koni (dostęp: 22.06.2022).

Frank Arthur W. 1985, The Wounded Storyteller. Body, Illness and Ethics, University of Chicago Press, Chicago–London.

Furedi Frank 2004, Therapy Culture. Cultivating Vulnerability in an Uncertain Age, Routledge, London–New York.

Gadamer Hans-Georg 2011, O skrytości zdrowia, tłum. A. Przyłębski, Media Rodzina, Poznań.

Gaumnitz Jennifer 2019, Choroba zwyrodnieniowa stawów u kotów – rozpoznaj i zmniejsz cierpienie pacjenta, Weterynaria po Dyplomie, nr 3, https://magwet.pl/wpd/32750,choroba-zwyrodnieniowa-stawow-u-kotow-rozpoznaj-i-zmniejsz-cierpienie-pacjenta (dostęp: 22.06.2022).

Hermanns Harry 1987, Narrative Interview – a New Tool for Sociological Field Research, [w:] Approaches to the study of face to face interaction (Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica, nr 13), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 43–56.

Hewson Catherine 2014, Grief for Pets. Part 1: Overview and Update on the Literature, Veterinary Ireland Journal, nr 7, s. 380–385.

Iracka Joanna 2014, Różnicowanie podłoża zmian w zachowaniu psów i kotów – behawioralne czy somatyczne?, Magazyn Weterynaryjny, nr 5, https://magwet.pl/25705,roznicowanie-podloza-zmian-w-zachowaniu-psow-i-kotow-behawioralne-czy-somatyczne (dostęp: 27.06.2022).

Kaczmarek Agnieszka 2016, Od milczenia do opowieści. Kulturowe dyskursy o umieraniu i śmierci, Wydawnictwo Nauk Społecznych i Humanistycznych Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.

Kaźmierska Kaja 1997, Wywiad narracyjny, [w:] M. Czyżewski, A. Piotrowski, A. Rokuszewska-Pawełek (red.), Biografia a tożsamość narodowa, Katedra Socjologii Kultury Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 35–44.

King Barbara 2018, Jak zwierzęta przeżywają żałobę, tłum. K. Kozłowski, Purana, Lutynia.

Kluszczyńska Marta 2013, Psa pogrzebiemy, a kotleta zjemy – śmierć zwierząt nie-ludzkich w kulturze współczesnej, [w:] Śmierć w zwierciadle humanistyki, D. Gapska (red.), Stowarzyszenie „Nowa Humanistyka”, Poznań, s. 59–70.

Koch Coleen 2016, Algorytm ograniczania stresu w postępowaniu z pacjentem weterynaryjnym, Weterynaria po Dyplomie, nr 1, https://magwet.pl/wpd/20703,algorytm-ograniczania-stresu-w-postepowaniu-z-pacjentem-weterynaryjnym (dostęp: 28.06.2022).

Kołakowski Leszek 2021, Śmierć jako własność prywatna, Znak, Kraków.

Kotyczka Marzena (red.) 2014, Śmierć zwierzęcia. Współczesne zootanatologie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Kuszlewicz Karolina 2020, Żałoba po śmierci zwierzęcia, SprawyOstateczne.pl - Blog na śmierć i życie, https://sprawyostateczne.pl/2020/10/05/zaloba-po-smierci-zwierzecia/(dostęp: 29.06.2022).

Kübler-Ross Elisabeth 1998, Rozmowy o śmierci i umieraniu, tłum. I. Doleżał-Nowicka, Media Rodzina, Poznań.

Marciniak Marta 2017, Znieczulenie małych ssaków, Magazyn Weterynaryjny, nr 5, https://magwet.pl/26720,znieczulenie-malych-ssakow (dostęp: 24.06.2022).

Mościcki Paweł 2009, Zwierzę, które umieram. Heidegger, Derrida, Agamben, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr. 4, s. 61–68.

Pierce Jessica 2012, The Last Walk. Reflections on Our Pets at the End of Their Lives, University of Chicago Press, Chicago.

Pręgowski Michał Piotr 2014, Największy, najukochańszy. Ostatnie pożegnanie opiekunów z psami, [w:] M. P. Pręgowski, J. Włodarczyk (red.) Pies też człowiek? Relacje psów i ludzi we współczesnej Polsce, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk, s. 301–326.

Pręgowski Michał Piotr 2016, All the World and a Little Bit More Pet Cemetery Practices and Contemporary Relations between Humans and Their Companion Animals, [w:] M. DeMello (red.). Mourning Animals. East Lansing, Michigan State University Press, s. 47–54.

Reid J., Nolan A.M., Scott E.M. 2018, Pomiary bólu u psów i kotów za pomocą ustrukturyzowanej obserwacji zachowań, The Veterinary Journal, https://www.zoetis.com.pl/bol-zwiazany-z-oa/img/pdf/pomiary-bolu-u-psow-i-kotow-za-pomoca-ustrukturyzowanej-obserwacji-zachowan.pdf (dostęp: 28.06.2022).

Roeske Małgorzata 2022, Wspólnota śmietelnych. Tanatologia zwierząt towarzyszących w perspektywie etnografii wielogatunkowej (praca doktorska obroniona w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UJ).

Sobstyl Katarzyna 2020, Semantyka grzebowisk dla zwierząt na tle miejsc pochówków ludzi. Analiza porównawcza makroznaków, Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury, nr 32, s. 157–171.

Szabat Marta 2019, Fałszywa nadzieja w sytuacjach granicznych końca życia, [w:] A. Kaczmarek, M. Kamińska (red.), Śmierć. Figury obecności – figury zapomnienia (Studia Kulturoznawcze, nr 1), Wydawnictwo Nauk Społecznych i Humanistycznych UAM, Wydawnictwo Fundacji Humaniora Poznań, s. 107–116.

Tymieniecka-Suchanek Justyna 2018, Anastasija Cwietajewa o śmierci zwierząt (na przykładzie utworu Моя Сибирь), [w:] tejże, Wielkie tematy kultury w literaturach słowiańskich (Slavica Wratislaviensia, nr 167), Ossolineum, Wrocław, s. 411–426.

Weil Kari 2012, Thinking Animals. Why Animal Studies Now?, Columbia University Press, New York.

Ziemiński Ireneusz 2015, Śmierć człowieka a śmierć zwierząt – stanowisko Montaigne’a, [w:] A. Gut, Z. Wróblewski (red.), W poszukiwaniu osobliwości natury ludzkiej, Wydawnictwo KUL, Lublin.

Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies: Tanatos 2019, nr 5.

Żukowska Aneta 2019, Mięcho, Karakter, Kraków.

Żychliński Arkadiusz 2009, Zwierzę, którego nie ma. Experimentum de hominis natura, Konteksty. Polska Sztuka Ludowa, nr 4, s. 51–60.

https://vetkompleksowo.pl/kategorie-tematyczne/wywiady/dr-n-wet-tomasz-piasecki-%e2%80%92-medycyna-zwierzat-egzotycznych-jest-dla-osob-chcacych-odkrywac-to-co-jeszcze-nie-odkryte/ (dostęp: 24.06.2022).

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Prawa autorskie (c) 2022 Etnografia Polska