Abstract
The subject of the article is the animal blessing ritual that takes place every year in the town of Mikstat in Greater Poland. The once common religious and magical method of protecting cattle against plague is now practiced in only a few places in Poland, but in this tiny city it is currently experiencing a renaissance. In the article I try to answer the question of what makes this archaic custom not only survive, but continue to develop. For this purpose, I combine data collected during my own methodologically diversified field research with available historical, ethnographic and memoir literature sources. In the resulting multi-perspective anthropological analysis, I attempt to identify and conceptualize the factors that contributed to the survival of the custom. It turns out that they create a unique set of events, conditions and circumstances, which include, among others, the spiritual and identity needs of the local community, the specificity of time, the nature of places, mythical and institutional narratives, particular people and their actions. It turns out that the dynamics of rites that follow social and cultural changes complement the traditional core of the custom, but the necessary balancing between religiosity, secularity and folklore is not without its own tensions.
References
Bystroń Jan Stanisław 1976, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Wiek XVII–XVIII, t. 2, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Callier Edmund 1888, Powiat Ostrzeszowski w XVI stuleciu. Szkic etnograficzno – historyczny, Poznań (Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa), https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/2130/edition/3634 (dostęp: 17.11.2023).
Czerwińska Kinga 2018, Przepakować dziedzictwo. Przeszłość jako projekcja rzeczywistości – przypadki śląskie, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
da Vicenza Domenico1478/1480, Istoria di San Rocho,https://www.sanroccodimontpellier.it/wp-content/uploads/2018/11/1-Domenico-da-Vicenza-1478-80-c.pdf (dostęp: 14.07.2024).
Diedo Francesco 1479, Vita Sancti Rochi, https://www.sanroccodimontpellier.it/wp-content/uploads/2018/11/2-Francesco-Diedo-latino-1479-c.pdf(dostęp: 14.07.2024).
Dyrektorium pobożności ludowej i liturgii. Zasady i wskazania2003, Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, tłum. z włoskiego J. Sroka, Pallottinum, Poznań.
Faron Barbara 2021, Jak przetrwać zarazy w dawnej Polsce, Astra, Kraków.
Giddens Anthony2005, Życie w społeczeństwie posttradycyjnym, Krytyka Polityczna, nr 9/10, s. 348–389.
Hobsbawm Eric, Ranger Terence (red.) 2008, Tradycja wynaleziona, tłum. M. Godyń, F. Godyń, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Januszkiewicz Bolesław 1971, Żywa tradycja święcenia zwierząt gospodarczych w południowej Wielkopolsce, Lud, t. 55, s. 173–180.
Karwicka Teresa 1979, Kultura ludowa Ziemi Dobrzyńskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań–Toruń.
Karwowski Stefan 1890, Grabów w dawnej ziemi wieluńskiej, Poznań, (Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa) https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/10295/edition/17217 (dostęp: 17.11.2023).
Kolberg Oskar 1982, Dzieła wszystkie, t. 10:W. Ks. Poznańskie, cz. II,Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław–Poznań.
Konwencja UNESCO,
https://www.unesco.pl/fileadmin/user_upload/pdf/Konwencja_o_ochronie_dz._niemater_2003.pdf (dostęp: 17.12.2022).
Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego, Narodowy Instytut Dziedzictwa,
https://niematerialne.nid.pl/niematerialne-dziedzictwo-kulturowe/krajowa-lista-niematerialnego-dziedzictwa-kulturowego/ (dostęp: 17.12.2022).
Moszyński Kazimierz 1967, Kultura ludowa Słowian, Książka i Wiedza, Warszawa.
Niedzielne uroczystości mikstackie 1936, Orędownik Ostrowski, nr 55, 10 lipca, s. 1.
Olędzki Jacek 1960, Wota woskowe ze wsi Brodowe Łąki i Krzynowłoga Wielka, Polska
Sztuka Ludowa, r. 14 nr 1, s. 3–22.
Olędzki Jacek 1961, Niekonieczny ten święty Roch, Argumenty, R.5, nr 13, s. 6–7.
Olędzki Jacek 1962, Symboliczne ofiary woskowe ze wsi Kadzidło, Polska Sztuka Ludowa,R. 16, nr 2, s. 92–97.
Ordziniak Krzysztof, Strzelec Małgorzata 2021, Odpust ku czci św. Rocha w Mikstacie – między tradycją a współczesnością, Twórczość Ludowa, R.36, nr 1–2, s. 6–11.
Pilot Marian 2012, Nowy matecznik, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Ruszczyński Franciszek 1919, Historja miasta Mikstata w zarysie i „Towarzystwa Pożyczkowego Mikstat” zapisanej Spółki z nieograniczoną poręką z okazji 50-letniego jubileuszu bankowego 1869–1919, Poznań (Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa), https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/166136/edition/165440 (dostęp: 14.11.2023).
SaniogórskiMirosław1960, W Borowem krowy chrzczą, Trybuna Mazowiecka, nr 241, s. 1,3.
Splitt Jerzy Aleksander 2016, Mikstat. Opowieść o mieście białej lilii i świętego Rocha. Dzieje miasta do 1945 roku, b.w., Mikstat.
Strzelec Małgorzata 2010, Kult świętego Rocha jako czynnik integrujący rodzinę i społeczność lokalną (na przykładzie parafii Mikstat w Południowej Wielkopolsce), Ecclesia. Studia z dziejów Wielkopolski, t. 5, s. 261–297.
Strzelec Małgorzata 2011, Uroczystości odpustowe ku czci świętego Rocha w parafii mikstackiej, [w:]J. Adamowski, M. Wójcicka(red.), Tradycja w kontekstach kulturowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej,Lublin, s. 215–229.
Strzelec Małgorzata2019, Funkcje kultu świętego Rocha w społeczności mikstackiej, Twórczość Ludowa, R.34, nr 3–4, s. 5–9.
Szyfer Anna2014, Sacrum czy profanum. Elementy obrzędowości ludowej dzisiaj, [w:] J. Hajduk-Nijakowska (red.), Praktykowanie tradycji w społeczeństwach posttradycyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław, s. 241–248.
Święty Rochu nasz niebieski patronie wspieraj nas. Modlitwy i pieśni2010 (wstęp i opracowanie K. Ordziniak), b.w. Mikstat.
Tomicki Ryszard 1981, Religijność ludowa, [w:] M. Biernacka et. al. (red.), Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, Wydawnictwo PAN, Wrocław, s. 29–70.
Wspaniałe uroczystości kościelne w Mikstacie 1936, Orędownik Ostrowski, nr 56, 14 lipca, s. 1.
Zieliński Henryk 2010, Mikstacki rynek i jego dawni mieszkańcy, Miasto i Gminna Mikstat, Mikstat,https://www.yumpu.com/xx/document/read/7849098/mikstacki-rynek-i-jego-dawni-mieszkancy-gniazdo (dostęp: 08.08.2023).
Żurawski Maciej 2022, Mikstat, czyli moje Macondo, rozmowa Przemysława Klimka z Maciejem Żurawskim, Gazeta Mikstacka, sierpień, s. 7.
Żurawski Zygmunt 1982, Odpust w Mikstacie, Literatura Ludowa, nr 3, s. 45–50.
Dokumenty archiwalne
Wykaz akt zgonów parafii Mikstat z 1852 r. (Archiwum Państwowe w Poznaniu, akta stanu
cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Mikstat, sygn. 53/3402/0/3/42, zdalny dostęp 01.01.2023,
https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/1482121.
Źródła internetowe
https://ostroleka.naszemiasto.pl/swiecenie-zwierzat-na-sw-rocha-w-kadzidle-16082022-zdjecia/ar/c1-8953943 (Ossowski Piotr, Święcenie zwierząt na św. Rocha w Kadzidle, 16.08.2022. Zdjęcia, NAM! Ostrołęka Nasze miasto) (dostęp:17.12.2022).
https://ostroleka.naszemiasto.pl/swiecenie-zwierzat-na-sw-rocha-w-kadzidle-16-08-2022/ga/c1-8953943/zd/74405689 (dostęp: 17.12.2022).
https://www.polskawliczbach.pl/gmina_Mikstat (Polska w liczbach) (dostęp: 17.12.2022).
https://www.ostrow24.tv/news/187732-swiecenie-zwierzat-w-mikstacie-zdjecia-i-wideo.html/comment-page-1#comments (Ostrow24tv, Święcenie zwierząt w Mikstacie, zdjęcia i wideo, 16.08.2023) (dostęp:20.08.2023).
https://mikstat.pl/mikstat-w-czerwonej-strefie/ (Miasto i gmina Mikstat, Mikstat w czerwonej strefie, 07.08.2020) (dostęp:17.12.2022).
https://www.sanroccodimontpellier.it/2024/08/17/agiografie/ (dostęp: 17.07.2024).
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
Copyright (c) 2024 Etnografia Polska