Cud przetrwania – etnograficzne studium tradycji święcenia zwierząt i kultu św. Rocha w Mikstacie

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest obrzęd święcenia zwierząt odbywający się co roku w mieście Mikstat w Wielkopolsce. Rozpowszechniony niegdyś, religijno-magiczny sposób zabezpieczania bydła przed zarazą, obecnie praktykowany jest już w niewielu miejscach w Polsce, lecz w tym maleńkim mieście, przeżywa obecnie swój renesans. W artykule próbuję odpowiedzieć na pytanie, co sprawia, że ten archaiczny zwyczaj nie tylko przetrwał, ale dalej się rozwija. W tym celu zestawiam dane zgromadzone podczas własnych zróżnicowanych metodologicznie badań terenowych z dostępnymi źródłami o charakterze historycznym, etnograficznym i literaturą wspomnieniową. W powstałej w ten sposób wieloperspektywicznej analizie antropologicznej próbuję zidentyfikować i skonceptualizować czynniki, które przyczyniły się do przetrwania zwyczaju. Okazuje się, że tworzą one niepowtarzalny splot zdarzeń, warunków i okoliczności, do których należą między innymi potrzeby duchowe i tożsamościowe lokalnej społeczności, specyfika czasu, charakter miejsc, mityczne i instytucjonalne narracje, konkretne postaci i ich działania. Okazuje się, że podążająca za zmianami społecznymi i kulturowymi dynamika obrzędowości uzupełnia tradycyjny rdzeń zwyczaju, lecz konieczne tu balansowanie między religijnością, świeckością i ludowością nie pozbawione jest swego rodzaju napięć.