Architekci, budowniczowie i rzemieślnicy budowlani w powiecie lubartowskim w II Rzeczypospolitej. Z badań nad środowiskiem architektoniczno-budowlanym województwa lubelskiego
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM71.2023.3.003Słowa kluczowe:
Lubartów, powiat lubartowski, architekci, budowniczowie, rzemieślnicy budowlaniAbstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie środowiska architektoniczno-budowlanego w powiecie lubartowskim w okresie II Rzeczypospolitej. Analiza materiałów źródłowych pozwoliła połączyć z nim ponad trzydziestu architektów i budowniczych oraz o wiele liczniejszą grupę rzemieślników budowlanych, przede wszystkim murarzy i cieśli. Powiat lubartowski miał zdecydowanie rolniczy charakter, a ruch budowlany nie był w nim dobrze rozwinięty. Nie sprzyjało to wykształceniu się lokalnego środowiska architektonicznego, powodowało iż najważniejsze przedsięwzięcia budowlane realizowane na jego terenie były efektem pracy osób, dla których związek z nim był krótkotrwały, a ponadto zmuszało tamtejszych rzemieślników budowlanych do szukania zatrudnienia w innych, lepiej rozwiniętych regionach.
Pobrania
Bibliografia
Absolwenci. 1935. Absolwenci Szkoły Budownictwa, „Głos Lubelski”, 174 (28 czerwca), s. 5–6.
Acedański Michał. 1936. Budowa szkoły w Brzeźnicy Bychawskiej, „Lubartowiak”, 23 (1 grudnia), s. 3–4.
Błotnicka-Mazur Elżbieta. 2010. Między profesją a pasją. Życie i twórczość Bohdana Kelles-Krauzego zapomnianego lubelskiego architekta i malarza, Lublin.
Błotnicka-Mazur Elżbieta. 2011. Projekty architektoniczne Bohdana Kelles-Krauzego w zasobie Archiwum Państwowego w Lublinie i innych zbiorach archiwalnych, Lublin.
Błotnicka-Mazur Elżbieta. 2014. Problemy drewnianej architektury sakralnej na Lubelszczyźnie z okresu dwudziestolecia międzywojennego, „Roczniki Humanistyczne”, 62, 4, s. 111–129.
Bracia. 1933. Bracia Misjonarze św. Franciszka, [w:] Kalendarz Braci Misjonarzy Św. Franciszka w Lubartowie na Rok Pański 1933, Lubartów, s. 17–21.
Breitmeier Mieczysław. 1939. Szkolnictwo Powszechne Powiatu Lubartowskiego w latach 1918–1938 pod względem ilościowym, [w:] M. Breitmeier, H. Dobrowolski, M. Łosiowa, Samorząd szkolny i szkolnictwo powiatu lubartowskiego w latach 1918–1938, Lubartów, s. 21–40.
Cech. 1924. Cech murarski w Lubartowie, „Lewart”, 4–5 (26 sierpnia), s. 8.
D. 1926. Szkoła Rolnicza w Kijanach spłonęła, „Głos Lubelski”, 81 (22 marca), s. 2.
Danczowska Halina. 2009. Architekt Tadeusz Witkowski (1904–1986) kalendarium życia i twórczości, Lublin.
Derecki Mirosław. 2008. Mój Lubartów, Lubartów.
Dni. 1939. Dni. Skróty: W Skrobowie…, „W służbie penitencjarnej. Dwutygodnik straży więziennej”, 6 (70), 15 marca, s. 13.
Dobrowolski Henryk. 1938. O garncarzach w Firleju, „Lubartowiak”, 15 (1 sierpnia), s. 3–4.
II Sprawozdanie. 1932. II Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Lublinie za Rok 1931, Lublin.
Dumało Ryszard Jacek. 2001. Wojna, okupacja, wyzwolenie. Lubartów 1939–1949, Lublin.
Horoch Emil. 2017. Łęczna w okresie międzywojennym (1918–1939), [w:] Studia z dziejów Łęcznej, red. A. Sochacka, Łęczna, s. 443–481.
Jadczak Stanisław. [1988]. Czemierniki i okolice, Lublin.
Jagienka z pod Lublina. 1924a. Otwarcie cechu murarskiego w Lubartowie, „Głos Lubelski”, 128 (11 maja), s. 8.
Jagienka z pod Lublina. 1924b. Ś. p. Jan Junczys. Weteran 63-ciego roku, „Głos Lubelski”, 75 (16 marca), s. 5.
Jastrzębski Jarosław. 2009. Rzemiosło II Rzeczypospolitej w latach 1927–1939. Uwarunkowania formalno-prawne, Kraków.
Kiernikowski Paweł. 2007. Miasto Chełm w okresie międzywojennym (1918–1939), Chełm.
Kłapeć Janusz. 2019. Czemierniki w latach 1918–1956, [w:] Czemierniki. Dzieje wsi, miasta, osady, red. G. Figiel, P. Jusiak, Czemierniki, s. 205–262.
Kociuba Ludwik. 1964. Z dziejów Lubartowa, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. J. Lulek i in., Lublin, s. 92–101.
(kor.). 1939. Uroczysta konsekracja kościoła w Starościnie, „ Głos Lubelski”, 118 (2 maja), s. 6.
Księga. 1927. Księga Adresowa Polski (Wraz z W. M. Gdańskiem) Dla Handlu, Przemysłu, Rzemiosł i Rolnictwa, 1926/27, Warszawa.
Księga. 1930. Księga Adresowa Polski (Wraz z W. M. Gdańskiem) Dla Handlu, Przemysłu, Rzemiosł i Rolnictwa, 1930, Warszawa.
Kto jest kim. 1993. Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny, red. L. Mackiewicz, A. Żołna, Warszawa.
Leśniewska Ewa J. 2016. „Cudzych chwalicie, swoich nie znacie…”, czyli o „naszym” Bohdanie Kazimierzu Lachercie — czołowym architekcie polskiej awangardy, projektancie dworu w Ciechankach, „Merkuriusz Łęczyński. Rocznik Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Łęczyńskiej”, 29, s. 21–29.
Lista. [b.r.]. Lista Mistrzów murarskich, ciesielskich i zduńskich uprawnionych do wykonywania robót budowlanych, http://cyfrowa.chbpchelm.pl/dlibra/doccontent?id=67&dirids=1 (dostęp 16.01.2023).
Łosiowa Marta. 1939. Sprawozdanie z działalności Rady Szkolnej Powiatowej 1918–1938, [w:] M. Breitmeier, H. Dobrowolski, M. Łosiowa, Samorząd szkolny i szkolnictwo powiatu lubartowskiego w latach 1918–1938, Lubartów, s. 5–21.
Mir. 1926. Odbudowa gmachu Szkoły Rolniczej w Kijanach ma się ku końcowi, „Głos Lubelski”, 284 (15 października), s. 3.
N. 1926. Szkoła w Kijanach odbudowuje się szybko, „Głos Lubelski”, 213 (5 sierpnia), s. 3.
Obwieszczenie. 1921. Obwieszczenie […], „Ziemia Lubelska”, 182 (29 maja), s. 9–10.
Odrestaurowanie. 1928. Odrestaurowanie pałacu ks. ks. Sanguszków w Lubartowie, „Głos Lubelski”, 280 (8 października), s. 4.
Ostrołęcki Stanisław, Gepner Zygmunt. 1884. Lubartów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, 5, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa, s. 376–381.
Otwarcie. 1938a. Otwarcie parku miejskiego, „Lubartowiak”, 12 (15 czerwca), s. 9–10.
Otwarcie. 1938b. Otwarcie parku miejskiego w Lubartowie, „Głos Lubelski”, 162 (15 czerwca), s. 5.
Pachulski Maciej. 1993. Z dziejów miasta Lubartowa i kościoła parafialnego pw. św. Anny, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior, Lubartów, s. 51–73.
Pałac. 1938a. Pałac ks. Sanguszków przeszedł na własność Lubartowa, „Głos Lubelski”, 78 (20 marca), s. 7.
Pałac. 1938b. Piękny pałac książąt Sanguszków przechodzi na własność Lubartowa, „Głos Lubelski”, 61, 3 marca, s. 5.
Parafianie. 1937. Parafianie myślą o swoim Kościele, „Lubartowiak”, 24 (24 grudnia), s. 4.
Podleśna Henryka. 1993. Z dziejów huty szkła w Lubartowie, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior, Lubartów, s. 87–92.
Prace. 1938. Prace nad wykończeniem „Domu Społecznego”, „Lubartowiak”, 17 (1 września), s. 9.
Prawa. 1936. Prawa nabyte, „Biuletyn Izby Rzemieślniczej w Lublinie”, 4, s. 5.
Prawa. 1937a. Prawa nabyte, „Biuletyn Izby Rzemieślniczej w Lublinie”, 1, s. 10–11.
Prawa. 1937b. Prawa nabyte, „Biuletyn Izby Rzemieślniczej w Lublinie”, 4, s. 7–9.
Prawa. 1937c. Prawa nabyte, „Biuletyn Izby Rzemieślniczej w Lublinie”, 5, s. 5–6.
Prawa. 1937d. Prawa nabyte, „Biuletyn Izby Rzemieślniczej w Lublinie”, 9, s. 8–9.
Prawa. 1937e. Prawa nabyte, „Biuletyn Izby Rzemieślniczej w Lublinie”, 10, s. 10.
Pszczółkowski Michał. 2013. Bydgoszcz między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918–1939, Łódź.
Pszczółkowski Michał. 2017. Architektura szkolna II Rzeczypospolitej, Łódź.
Pszczółkowski Michał. 2019. Architektura Włocławka w latach 1918–1939, Włocławek–Łódź.
Ptasiński Cecylian. 1934. Rzemiosło w Polsce współczesnej, Lublin.
Rozbicka Małgorzata. 2004. Dwór w Ciechankach czyli o modernizmie „w rzeczywistym zastosowaniu”, [w:] Dwór polski. Zjawisko historyczne i kulturowe. Materiały VII Seminarium zorganizowanego przez Oddział Kielecki Stowarzyszenia Historyków Sztuki i Dom Środowisk Twórczych w Kielcach, Kielce, 16–18 października 2003, red. A. Sieradzka, Warszawa, s. 473–490.
Rozporządzenie. 1927. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowym, [w:] Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej z 1927 r. Nr 53, poz. 468, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19270530468 (dostęp 10.03.2022).
Ruszczyk Grażyna. 2001. Drewniane kościoły w Polsce 1918–1939. Tradycja i nowoczesność, Warszawa.
Rzeczkowska Bogumiła. 2022. W archiwum słupskiego szpitala IPN szuka śladów bohatera walki o niepodległość, https://slupsk.naszemiasto.pl/w-archiwum-slupskiego-szpitala-ipn-szuka-sladow-bohatera/ar/c1-8723271 (dostęp 15.03.2022).
Sędzimierz Ewa. 2010. Lubartowska szkoła powszechna w czasach II Rzeczypospolitej, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior, M. Kozioł, Lubartów, s. 111–129.
Skawińska-Maj Irena. 1993. Mój Lubartów, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior, Lubartów, s. 181–191.
Skorowidz. 1924. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, 4, Województwo lubelskie, Warszawa.
Słupsk. [b.r.]. Słupsk: Odnaleziono szczątki w miejscu domniemanego pochówku, https://ipn.gov.pl/pl/dla-mediow/komunikaty/79881,Slupsk-Odnaleziono-szczatki-w-miejscu-domniemanegopochowku.html (dostęp 18.02.2023).
Sprawozdanie. 1931. Sprawozdanie z działalności Izby Rzemieślniczej w Lublinie, „Dziennik Izby Rzemieślniczej w Lublinie”, 3–4, s. 37.
Szwabe Andrzej. 1993. Lubartów i okolice, Lublin.
Śliwina Wanda Jagienka, Tracz Ferdynand. 1928. Ziemia Lubartowska. Szkic monograficzny, ilustrowany, Lubartów.
Targońska Edyta. 2010. „Smutna pamiątka ucisku i niewoli”. Przyczynek do dziejów cerkwi prawosławnej w Lubartowie, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior, M. Kozioł, Lubartów, s. 53–60.
Tokarzewski Andrzej. 1993. Kościoły miasta Lubartowa w roku 1992, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, B. Gąsior, Lubartów, s. 75–85.
Uchowicz Katarzyna. 2017. Ariergarda modernizmu. Katalog projektów i realizacji Bohdana Lacherta i Józefa Szanajcy, Warszawa.
Uczestnik. 1939. Uroczysta konsekracja kościoła w Starościnie, „Głos Lubelski”, 143 (27 maja), s. 5.
Ustawa. 1927. Polska ustawa przemysłowa z objaśnieniami, oprac. A Dobiecki, Poznań.
W zawodzie. 1931. W zawodzie blacharskim, „Dziennik Izby Rzemieślniczej w Lublinie”, 5, s. 5.
Wis. 1926. Szczegóły pożaru Szkoły Rolniczej w Kijanach i tragicznego zgonu dwóch ratowników, „Głos Lubelski”, 83 (24 marca), s. 4.
WSB. 1928. Warszawska Spółka Budowlana [ogłoszenie reklamowe], „Architektura i Budownictwo”, 9, inserat.
Wykaz. 1932. Wykaz cegielni polowych i Hoffmanowskich na terenie województwa lubelskiego według stanu na 1 lipca 1931 r., „Lubelski Dziennik Wojewódzki”, 1 (2 stycznia), s. 3–16.
X. 1875/1876. Rys historyczno-statystyczny miasta Lubartowa, „Gazeta Lubelska”, 2 (26 grudnia/7 stycznia), s. 2–3.
Zabytki. 1995. Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, 22, Województwo lubelskie, red. I. Kochanowska, Warszawa.
Zahajkiewicz Marek T. 1985. Diecezja lubelska. Informator historyczny i administracyjny, Lublin.
Zaporowski Zbigniew. 2018. Lubartów w okresie Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, [w:] Lubartów w dziejach. Od czasów najdawniejszych do współczesności, red. R. Szczygieł, Lubartów, s. 399–434.
Zarząd. 1925. Zarząd Cechu Murarzy w Lubartowie zawiadamia […], „Podlasiak”, 44 (1 listopada), s. 10.
Zebranie. 1937. Walne zebranie właścicieli nieruchomości, „Lubartowiak”, 3 (1 lutego), s. 9.
Żywicki Jerzy. 1998. Architektura neogotycka na Lubelszczyźnie, Lublin.
Żywicki Jerzy. 2010. Urzędnicy: architekci, budowniczowie, inżynierowie cywilni... Ludzie architektury i budownictwa w województwie lubelskim oraz guberni lubelskiej w Królestwie Polskim w latach 1815–1915, Lublin.
Żywicki Jerzy. 2018. Architekci międzywojennego Lublina. Przyczynek do charakterystyki środowiska w pierwszym pięcioleciu niepodległości (1918–1923), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio L, Artes”, 16, 1–2, s. 43–62.
Żywicki Jerzy. 2021. Architekci powiatowi w powiecie bialskim (1918–1939). Przyczynek do badań nad dziejami architektury województwa lubelskiego, „Roczniki Humanistyczne”, 69, 4, s. 305–324.
Żywicki Jerzy. 2022. Architekci i budowniczowie działający w Lublinie oraz województwie lubelskim w latach II Rzeczypospolitej. Leksykon, Lublin.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
