Adaptacje dawnych cerkwi na świątynie rzymskokatolickie w międzywojennym Lublinie

Abstrakt

Niewystarczająca liczba świątyń, którymi dysponowali lubelscy katolicy powodowała, że w okresie międzywojennym zajmowali oni dla potrzeb swojego kultu religijnego opustoszałe od początku I wojny światowej budynki cerkwi prawosławnych. Chronologicznie pierwszą z nich był sobór znajdujący się na głównym placu Lublina. Wojsko Polskie użytkowało go do roku 1923, potem został rozebrany, ponieważ powszechnie uznawano go jedynie za symbol rosyjskiego panowania i triumfalizmu. W 1921 r. katolicy przejęli też dawną cerkiew pułkową, usytuowaną w tzw. Obozie Zachodnim. Po przebudowie, której celem było przede wszystkim zatarcie w niej wszelkich cech cerkiewnej architektury, przeznaczono ją na świątynię lubelskiego garnizonu oraz ludności zamieszkującej zachodnie dzielnice miasta. Od początku 1923 r. do Kościoła rzymskokatolickiego należały również pocerkiewne nieruchomości przy ul. Zielonej. Tamtejszą cerkiew zbudowali pod koniec XVIII w. greccy kupcy, dyzunici podporządkowani patriarchatowi w Konstantynopolu. W XIX w. przejęła ją rosyjska Cerkiew prawosławna. Została wtedy gruntownie przebudowana. W latach 1924-1934 świątynia ta oraz stojące obok gmachy użytkowane były przez Instytut Misyjny – seminarium duchowne kształcące kadry przeznaczone do prowadzenia chrześcijańskich misji na terenie Rosji. W kolejnych latach przeznaczenie kościelnych budynków przy ul. Zielonej uległo zmianie, ale tamtejsza świątynia, nosząca wezwanie św. Jozafata BM, użytkowana była zgodnie ze swym przeznaczeniem.
Z dawnego soboru pozostały jedynie resztki fundamentów pod powierzchnią placu Litewskiego. W dzisiejszej świątyni garnizonowej poza trudnodostępnymi reliktami dawnych polichromii na strychu kościoła, nie są widoczne ślady jej pocerkiewnego pochodzenia. W architekturze kościoła św. Jozafata cechy pierwotnej prawosławnej architektury są słabo widoczne. Równie niewiele zachowało się z pierwotnego wyposażenia tej świątyni.