Przestrzeń i zabudowa lokacyjnego Wolina
DOI:
https://doi.org/10.23858/KHKM72.2024.4.003Słowa kluczowe:
Wolin, Pomorze, lokacje miast, archeologia, średniowieczeAbstrakt
Wolin został lokowany na prawie niemieckim w szóstej lub siódmej dekadzie XIII w., w miejscu starszego zespołu osadniczego o charakterze wczesnomiejskim. Na podstawie dostępnych źródeł pisanych i wyników wykopalisk w artykule przedstawiono zmiany przestrzenne zachodzące w związku z lokacją nowego miasta, jego topografię i zabudowę.
Pobrania
Bibliografia
Balcerzak Tatiana, Gibczyński Maciej, Słowiński Sławomir. 2010. Wyniki badań architektonicznoarcheologicznych przeprowadzonych w obrębie założenia dworu w Wolinie, „Zachodniopomorskie Wiadomości Konserwatorskie”, 4, s. 85–98.
Balcerzak Tatiana, Gibczyński Maciej, Słowiński Sławomir. 2011. Woliński zamek — odkrycie zapoznanej siedziby książąt pomorskich, [w:] Ekskluzywne życie — dostojny pochówek. W kręgu kultury elitarnej wieków średnich, red. M. Rębkowski, Wolińskie Spotkania Mediewistyczne 1, Wolin, s. 53–65.
Biermann Felix. 2020. Wollin — Bilder und Dokumente der Vorkriegsgrabungen in der Sammlung vorgeschichtlicher Altertümer der Universität Greifswald, [w:] Burg, Herrschaft und Zentralörtlichkeit im nördlichen westslawischen Raum: Beiträge der Sektion zur slawischen Frühgeschichte der 23. Jahrestagung des Mittel- und Ostdeutschen Verbandes für Altertumsforschung in Halle (Saale), 19.–21. März 2018, red. F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt, Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mittelaeuropas, Langenweiβbach, s. 51–83.
Bollnow Hermann. 1964. Studien zur Geschichte der pommerschen Burgen und Städte im 12. und 13. Jahrhundert, Köln–Graz.
Bülow Gottfried von. 1885. Beiträge zur Geschichte des Schlosses in Wollin, „Baltische Studien”, 35, s. 154–185.
Caune Andris. 2001. Typen der Wohnhäuser Rigas im 12. bis 14. Jahrhundert aufgrund der archäologischen Ausgrabungen, [w:] Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäologie im Hanseraum, 3, Der Hausbau, red. M. Gläser, Lübeck, s. 551–568.
Cnotliwy Eugeniusz. 2004. Relikty późnośredniowiecznej zabudowy Wolina w wykopie 5 na stanowisku 1, [w:] Archaeologia et historia urbana, red. R. Czaja i in., Elbląg, s. 149–154.
Cnotliwy Eugeniusz. 2007/2008, Archeologiczny przyczynek do dziejów późnośredniowiecznego Wolina, „Materiały Zachodniopomorskie Nowa Seria”, 4–5, 1, s. 230–324.
Cnotliwy Eugeniusz. 2014. Umocnienia obronne wczesnośredniowiecznego Wolina, [w:] Wolin wczesnośredniowieczny, 2, red. B. Stanisławski, W. Filipowiak, Warszawa, s. 197–277.
Ebo. 1969. Ebonis Vita S. Ottonis episcopi Babenbergensis, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, Monumenta Poloniae Historica, series nova, 7/2, Warszawa.
Eggert Oskar. 1927. Die Wendenzüge Waldemars I. und Knuts VI. von Dänemark nach Pommern und Mecklenburg, „Baltische Studien. Neue Folge”, 29, s. 1–149.
Enzenberger Peter. 2000. Die Ausgrabungen im Greifswalder Handwerkerviertel, [w:] Handwerk — Stadt — Hanse. Ergebnisse der Archäologie zum mittelalterlichen Handwerk im südlichen Ostseeraum, red. U. Müller, Greifswalder Mitteilungen. Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte und Mittelalterarchäologie, 4, Frankfurt am Main, s. 99–114.
Erdmann Wolfgang. 1983. Entwicklungstendenzen des Lübecker Hausbaus 1100 bis um 1340 — eine Ideenskizze, „Lübecker Schriften zur Archäologie und Kulturgeschichte”, 7, s. 19–38.
Fehring Günther. 1986. Städtischer Hausbau in Norddeutschland von 1150 bis 1250, „Zeitschrift für Archäologie des Mittalalters”, Beiheft 4, s. 43–61.
Filipowiak Władysław. 1962. Wolinianie. Studium osadnicze, 1, Materiały, Szczecin.
Filipowiak Władysław. 1997. Wollin (Wolin) und Kammin (Kamień Pomorski) im frühen Mittelalter, [w:] Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäologie im Hanseraum, 1, Der Hausbau, red. M. Gläser, Lübeck, s. 253–265.
Gaziński Radosław. 2006. Świna jako droga wodna w średniowieczu, „Przegląd Zachodniopomorski”, 21/4, s. 139–146.
Guzikowski Krzysztof. 2012. Wollin als Bischofs- und Kastellansitz. Ende der Glanzperiode des mächtigen Hendelsemporium an de Ostsee, „Studia Maritima”, 25, s. 9–23.
Herbord. 1974. Herbordi Dialogus de Vita S. Ottonis episcopi Bebenbergensis, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, Monumenta Poloniae Historica, series nova, 7/3,Warszawa.
Holsten Robert. 1931. Die älteste Befestigung der pommerschen Städte nach ältesten Urkunden, „Monatsblätter der Gesellschaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde”, 45/6, s. 82–88.
Holtz Adalbert. 1938. Über den Standort der Michaelis-Kirche in Wollin, „Monatsblätter der Gesellschaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde”, 52/1, s. 238–242.
Holtz Adalbert. 1939. Silberberg, Burgwall und Mühlenberg bei Wollin in der Überlieferung, „Monats blätter der Gesellschaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde”, 53/10–12, s. 188–192.
Holtz Adalbert. 1940. Die Wolliner Missions- und Stadtkirchen und das dortige vordeutsche Heiligtum, „Monatsblätter der Gesellschaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde”, 54/10–12, s. 92–97.
Hoogeweg Hermann. 1925. Die Stifter und Klöster der Provinz Pommern, 2, Stettin.
Kalita Kazimiera. 1973. Historia i budowa kościoła św. Mikołaja w Wolinie, „Materiały Zachodniopomorskie”, 19, s. 445–477.
Kalita-Skwirzyńska Kazimiera. 2010. Zamek książęcy i klasztor cysterek w Wolinie, [w:] Trzebiatów — spotkania pomorskie 2009, red. J. Kochanowska, Trzebiatów, s. 139–149.
Kowalenko Władysław. 1954. Piana, Świna i Dziwna jako szlaki osadniczo-komunikacyjne Słowiańszczyzny bałtyckiej VIII–XIII w., „Przegląd Zachodni”, 1–2, s. 1–90.
Kratz Gutstav. 1865. Die Städte der Provinz Pommern. Umriß ihrer Geschichte, zumeist nach Urkunden, Berlin, s. 548–550.
Kuhn Walter. 1974. Die deutsche Stadtgründungen des 13. Jahrhunderts im westlichen Pommern, „Zeitschrift für Ostforschung”, 23, s. 1–58.
Leciejewicz Lech. 1962. Początki nadmorskich miast na Pomorzu Zachodnim, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Leciejewicz Lech. 1983. O rozwoju miast w księstwie zachodniopomorskim na przełomie XII/XIII wieku, [w:] Studia z dziejów i kultury zachodniej Słowiańszczyzny, red. J. Żak, J. Ostoja-Zagórski, Poznań, s. 121–153.
Legant-Karau Gabriele. 1994. Mittelalterlicher Holzbau in Lübeck an der Schwelle vom ländlichen zum städtischen Siedlungsgefüge, „Archäologisches Korrespondenzblatt”, 24, s. 333–345.
Lemcke Hugo. 1900. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, 4, Der Kreis Usedom-Wollin, Stettin.
Lesiński Henryk, Fenrych Wiktor. 1961. Najstarszy fragment Księgi Miejskiej Wolina z lat 1367–1379, „Materiały Zachodniopomorskie”, 7, s. 577–605.
Lübecker Kolloquium. 2001. Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäologie im Hanseraum, 3, Der Hausbau, red. M. Gläser, Lübeck.
Lucht Dietmar. 1965. Die Städtepolitik Herzog Barnims I. von Pommern 1220–1278, Köln–Graz.
Nawrolski Tadeusz. 1990. Gebäude und topographische Strukturen des 13. und 14. Jahrhunderts in Elbing, „Lübecker Schriften zur Archäologie und Kulturgeschichte”, 20, s. 157–172.
Petersohn Jürgen. 1979. Der südliche Ostseeraum im kirchlich-politischen Kräftespiel des Reichs, Polens und Dänemarks vom 10. bis 13. Jahrhundert. Mission — Kirchenorganisation — Kultpolitik, Köln–Wien.
Piekalski Jerzy. 2004. Wczesne domy mieszczan w Europie Środkowej. Geneza — funkcja — forma, Wrocław.
Piętkowski Piotr. 2015. Biskupstwo pomorskie jako początek biskupstwa kamieńskiego, Wrocław.
Piskorski Jan M. 1987. Miasta Księstwa Szczecińskiego do połowy XIV wieku, Warszawa–Poznań.
Polak Zbigniew. 2000. Zabudowa lokacyjnego Kołobrzegu, [w:] Salsa Cholbergiensis. Kołobrzeg w średniowieczu, red. L. Leciejewicz, M. Rębkowski, Kołobrzeg, s. 161–170.
Polak Zbigniew. 2005. Uwagi archeologa do historii kamienicy gdańskiej, [w:] Stan badań archeologicznych miast w Polsce, red. H. Paner, M. Fudziński, Z. Borcowski, Gdańsk, s. 245–255.
Polak Zbigniew, Rębkowski Marian. 2019a. Stratigraphic structures, [w:] Wolin — the Old Town, 1, Settlement structure, stratigraphy and chronology, red. M. Rębkowski, Szczecin, s. 15–94.
Polak Zbigniew, Rębkowski Marian. 2019b. Building structures and spatial organization, [w:] Wolin — the Old Town, 1, Settlement structure, stratigraphy and chronology, red. M. Rębkowski, Szczecin, s. 115–132.
Popielas-Szultka Barbara. 2006. Klasztory cysterek na Pomorzu Zachodnim w średniowieczu, Słupsk.
PUB I. 1970. Pommersches Urkundenbuch, 1, wyd. K. Conrad, Köln–Wien.
PUB II. 1881–1885. Pommersches Urkundenbuch, 2, wyd. R. Prümers, Stettin.
PUB III. 1888–1891. Pommersches Urkundenbuch, 3, wyd. R. Prümers, Stettin.
PUB IV. 1903. Pommersches Urkundenbuch, 4, wyd. G. Winter, Stettin 1903.
Rębkowski Marian. 2001. Pierwsze lokacje miast w księstwie zachodniopomorskim. Przemiany przestrzenne i kulturowe, Kołobrzeg.
Rębkowski Marian. 2006. Technologietransfer als ein Faktor der Kulturwandlungen im pommerschen Raum im 13. Jahrhundert, „Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters”, 34, s. 63–69.
Rębkowski Marian. 2008. Greifswald–Stettin–Kolberg. Drei Modelle räumlicher Anknüpfungen in der Stadtgründungszeit in Pommern, [w:] Zentrum und Peripherie in der Germania-Slavica. Beiträge zu Ehren von Winfried Schich, red. D. Bulach, M. Hardt, Forschungen zur Geschichte und Kultur des östlichen Mitteleuropa, 34, Stuttgart, s. 235–246.
Rębkowski Marian. 2011. Boundary of a town and boundaries in a town. Spatial divisions of chartered towns in thirteenth-century Pomerania in the light of archaeological sources, „Questiones Medii Aevi Novae”, 16, Frontiers and Borderlands, s. 149–170.
Rębkowski Marian. 2019. Central settlement of medieval Wolin, [w:] Wolin — the Old Town, 1, Settlement Structure, stratigraphy and chronology, red. M. Rębkowski, Szczecin, s. 133–150.
Rębkowski Marian. 2023. Chrystianizacja Pomorza Zachodniego. Studium archeologiczne, Warszawa.
Saxo. 1931. Saxonis Gesta Danorum, wyd. J. Olrik, H. Raeder, Haunia.
Stanisławski Błażej. 2013. Wstęp do archeologii wczesnośredniowiecznego Wolina, [w:] Wolin wczesnośredniowieczny, 1, red. B. Stanisławski, Wł. Filipowiak, Warszawa, s. 13–44.
Ślaski Kazimierz. 1960. Podziały terytorialne Pomorza w XII–XIII wieku, Poznań.
Wachowski Kazimierz. 1950. Słowiańszczyzna Zachodnia, Poznań.
Wojtasik Jerzy. 1999. Srebrne Wzgórze w Wolinie — wstępne wyniki badań z lat 1961–1969, „Materiały Zachodniopomorskie”, 45, s. 321–384.
Wolin. 2019. Wolin — the Old Town, 1, Settlement Structure, Stratigraphy and Chronology, red. M. Rębkowski, Szczecin.
Zagrodzki Tadeusz. 1962. Regularny plan miasta średniowiecznego a limitacja miernicza, Studia Wczesnośredniowieczne, 5/1, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Zientara Benedykt. 1976. Przemiany społeczno-gospodarcze i przestrzenne miast w dobie lokacji, [w:] Miasta doby feudalnej w Europie środkowo-wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne, red. A. Gieysztor, T. Rosłanowski, Wrocław–Poznań–Toruń, s. 83–87.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Kwartalnik Historii Kultury Materialnej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
