Przestrzeń i zabudowa lokacyjnego Wolina

Marian Rębkowski

doi:10.23858/KHKM72.2024.4.003

Opublikowane: 2024-12-30

Tom 72 Nr 4 (2024)

Przestrzeń i zabudowa lokacyjnego Wolina

Marian Rębkowski

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM72.2024.4.003

Abstrakt

Wolin został lokowany na prawie niemieckim w szóstej lub siódmej dekadzie XIII w., w miejscu starszego zespołu osadniczego o charakterze wczesnomiejskim. Na podstawie dostępnych źródeł pisanych i wyników wykopalisk w artykule przedstawiono zmiany przestrzenne zachodzące w związku z lokacją nowego miasta, jego topografię i zabudowę.

Słowa kluczowe:

Wolin, Pomorze, lokacje miast, archeologia, średniowiecze

Inne teksty tego samego autora

Marian Rębkowski, Paulina Romanowicz, Siedziba prepozyta kapituły kamieńskiej w Lubinie na wyspie Wolin , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 63 Nr 3 (2015)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Rębkowski, M. (2024). Przestrzeń i zabudowa lokacyjnego Wolina. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 72(4), 415–431. https://doi.org/10.23858/KHKM72.2024.4.003

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Balcerzak Tatiana, Gibczyński Maciej, Słowiński Sławomir. 2010. Wyniki badań architektonicznoarcheologicznych przeprowadzonych w obrębie założenia dworu w Wolinie, „Zachodniopomorskie Wiadomości Konserwatorskie”, 4, s. 85–98.
Google Scholar

Balcerzak Tatiana, Gibczyński Maciej, Słowiński Sławomir. 2011. Woliński zamek — odkrycie zapoznanej siedziby książąt pomorskich, [w:] Ekskluzywne życie — dostojny pochówek. W kręgu kultury elitarnej wieków średnich, red. M. Rębkowski, Wolińskie Spotkania Mediewistyczne 1, Wolin, s. 53–65.
Google Scholar

Biermann Felix. 2020. Wollin — Bilder und Dokumente der Vorkriegsgrabungen in der Sammlung vorgeschichtlicher Altertümer der Universität Greifswald, [w:] Burg, Herrschaft und Zentralörtlichkeit im nördlichen westslawischen Raum: Beiträge der Sektion zur slawischen Frühgeschichte der 23. Jahrestagung des Mittel- und Ostdeutschen Verbandes für Altertumsforschung in Halle (Saale), 19.–21. März 2018, red. F. Biermann, T. Kersting, A. Klammt, Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte Mittelaeuropas, Langenweiβbach, s. 51–83.
Google Scholar

Bollnow Hermann. 1964. Studien zur Geschichte der pommerschen Burgen und Städte im 12. und 13. Jahrhundert, Köln–Graz.
Google Scholar

Bülow Gottfried von. 1885. Beiträge zur Geschichte des Schlosses in Wollin, „Baltische Studien”, 35, s. 154–185.
Google Scholar

Caune Andris. 2001. Typen der Wohnhäuser Rigas im 12. bis 14. Jahrhundert aufgrund der archäologischen Ausgrabungen, [w:] Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäologie im Hanseraum, 3, Der Hausbau, red. M. Gläser, Lübeck, s. 551–568.
Google Scholar

Cnotliwy Eugeniusz. 2004. Relikty późnośredniowiecznej zabudowy Wolina w wykopie 5 na stanowisku 1, [w:] Archaeologia et historia urbana, red. R. Czaja i in., Elbląg, s. 149–154.
Google Scholar

Cnotliwy Eugeniusz. 2007/2008, Archeologiczny przyczynek do dziejów późnośredniowiecznego Wolina, „Materiały Zachodniopomorskie Nowa Seria”, 4–5, 1, s. 230–324.
Google Scholar

Cnotliwy Eugeniusz. 2014. Umocnienia obronne wczesnośredniowiecznego Wolina, [w:] Wolin wczesnośredniowieczny, 2, red. B. Stanisławski, W. Filipowiak, Warszawa, s. 197–277.
Google Scholar

Ebo. 1969. Ebonis Vita S. Ottonis episcopi Babenbergensis, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, Monumenta Poloniae Historica, series nova, 7/2, Warszawa.
Google Scholar

Eggert Oskar. 1927. Die Wendenzüge Waldemars I. und Knuts VI. von Dänemark nach Pommern und Mecklenburg, „Baltische Studien. Neue Folge”, 29, s. 1–149.
Google Scholar

Enzenberger Peter. 2000. Die Ausgrabungen im Greifswalder Handwerkerviertel, [w:] Handwerk — Stadt — Hanse. Ergebnisse der Archäologie zum mittelalterlichen Handwerk im südlichen Ostseeraum, red. U. Müller, Greifswalder Mitteilungen. Beiträge zur Ur- und Frühgeschichte und Mittelalterarchäologie, 4, Frankfurt am Main, s. 99–114.
Google Scholar

Erdmann Wolfgang. 1983. Entwicklungstendenzen des Lübecker Hausbaus 1100 bis um 1340 — eine Ideenskizze, „Lübecker Schriften zur Archäologie und Kulturgeschichte”, 7, s. 19–38.
Google Scholar

Fehring Günther. 1986. Städtischer Hausbau in Norddeutschland von 1150 bis 1250, „Zeitschrift für Archäologie des Mittalalters”, Beiheft 4, s. 43–61.
Google Scholar

Filipowiak Władysław. 1962. Wolinianie. Studium osadnicze, 1, Materiały, Szczecin.
Google Scholar

Filipowiak Władysław. 1997. Wollin (Wolin) und Kammin (Kamień Pomorski) im frühen Mittelalter, [w:] Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäologie im Hanseraum, 1, Der Hausbau, red. M. Gläser, Lübeck, s. 253–265.
Google Scholar

Gaziński Radosław. 2006. Świna jako droga wodna w średniowieczu, „Przegląd Zachodniopomorski”, 21/4, s. 139–146.
Google Scholar

Guzikowski Krzysztof. 2012. Wollin als Bischofs- und Kastellansitz. Ende der Glanzperiode des mächtigen Hendelsemporium an de Ostsee, „Studia Maritima”, 25, s. 9–23.
Google Scholar

Herbord. 1974. Herbordi Dialogus de Vita S. Ottonis episcopi Bebenbergensis, wyd. J. Wikarjak, K. Liman, Monumenta Poloniae Historica, series nova, 7/3,Warszawa.
Google Scholar

Holsten Robert. 1931. Die älteste Befestigung der pommerschen Städte nach ältesten Urkunden, „Monatsblätter der Gesellschaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde”, 45/6, s. 82–88.
Google Scholar

Holtz Adalbert. 1938. Über den Standort der Michaelis-Kirche in Wollin, „Monatsblätter der Gesellschaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde”, 52/1, s. 238–242.
Google Scholar

Holtz Adalbert. 1939. Silberberg, Burgwall und Mühlenberg bei Wollin in der Überlieferung, „Monats blätter der Gesellschaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde”, 53/10–12, s. 188–192.
Google Scholar

Holtz Adalbert. 1940. Die Wolliner Missions- und Stadtkirchen und das dortige vordeutsche Heiligtum, „Monatsblätter der Gesellschaft für pommersche Geschichte und Altertumskunde”, 54/10–12, s. 92–97.
Google Scholar

Hoogeweg Hermann. 1925. Die Stifter und Klöster der Provinz Pommern, 2, Stettin.
Google Scholar

Kalita Kazimiera. 1973. Historia i budowa kościoła św. Mikołaja w Wolinie, „Materiały Zachodniopomorskie”, 19, s. 445–477.
Google Scholar

Kalita-Skwirzyńska Kazimiera. 2010. Zamek książęcy i klasztor cysterek w Wolinie, [w:] Trzebiatów — spotkania pomorskie 2009, red. J. Kochanowska, Trzebiatów, s. 139–149.
Google Scholar

Kowalenko Władysław. 1954. Piana, Świna i Dziwna jako szlaki osadniczo-komunikacyjne Słowiańszczyzny bałtyckiej VIII–XIII w., „Przegląd Zachodni”, 1–2, s. 1–90.
Google Scholar

Kratz Gutstav. 1865. Die Städte der Provinz Pommern. Umriß ihrer Geschichte, zumeist nach Urkunden, Berlin, s. 548–550.
Google Scholar

Kuhn Walter. 1974. Die deutsche Stadtgründungen des 13. Jahrhunderts im westlichen Pommern, „Zeitschrift für Ostforschung”, 23, s. 1–58.
Google Scholar

Leciejewicz Lech. 1962. Początki nadmorskich miast na Pomorzu Zachodnim, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Leciejewicz Lech. 1983. O rozwoju miast w księstwie zachodniopomorskim na przełomie XII/XIII wieku, [w:] Studia z dziejów i kultury zachodniej Słowiańszczyzny, red. J. Żak, J. Ostoja-Zagórski, Poznań, s. 121–153.
Google Scholar

Legant-Karau Gabriele. 1994. Mittelalterlicher Holzbau in Lübeck an der Schwelle vom ländlichen zum städtischen Siedlungsgefüge, „Archäologisches Korrespondenzblatt”, 24, s. 333–345.
Google Scholar

Lemcke Hugo. 1900. Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, 4, Der Kreis Usedom-Wollin, Stettin.
Google Scholar

Lesiński Henryk, Fenrych Wiktor. 1961. Najstarszy fragment Księgi Miejskiej Wolina z lat 1367–1379, „Materiały Zachodniopomorskie”, 7, s. 577–605.
Google Scholar

Lübecker Kolloquium. 2001. Lübecker Kolloquium zur Stadtarchäologie im Hanseraum, 3, Der Hausbau, red. M. Gläser, Lübeck.
Google Scholar

Lucht Dietmar. 1965. Die Städtepolitik Herzog Barnims I. von Pommern 1220–1278, Köln–Graz.
Google Scholar

Nawrolski Tadeusz. 1990. Gebäude und topographische Strukturen des 13. und 14. Jahrhunderts in Elbing, „Lübecker Schriften zur Archäologie und Kulturgeschichte”, 20, s. 157–172.
Google Scholar

Petersohn Jürgen. 1979. Der südliche Ostseeraum im kirchlich-politischen Kräftespiel des Reichs, Polens und Dänemarks vom 10. bis 13. Jahrhundert. Mission — Kirchenorganisation — Kultpolitik, Köln–Wien.
Google Scholar

Piekalski Jerzy. 2004. Wczesne domy mieszczan w Europie Środkowej. Geneza — funkcja — forma, Wrocław.
Google Scholar

Piętkowski Piotr. 2015. Biskupstwo pomorskie jako początek biskupstwa kamieńskiego, Wrocław.
Google Scholar

Piskorski Jan M. 1987. Miasta Księstwa Szczecińskiego do połowy XIV wieku, Warszawa–Poznań.
Google Scholar

Polak Zbigniew. 2000. Zabudowa lokacyjnego Kołobrzegu, [w:] Salsa Cholbergiensis. Kołobrzeg w średniowieczu, red. L. Leciejewicz, M. Rębkowski, Kołobrzeg, s. 161–170.
Google Scholar

Polak Zbigniew. 2005. Uwagi archeologa do historii kamienicy gdańskiej, [w:] Stan badań archeologicznych miast w Polsce, red. H. Paner, M. Fudziński, Z. Borcowski, Gdańsk, s. 245–255.
Google Scholar

Polak Zbigniew, Rębkowski Marian. 2019a. Stratigraphic structures, [w:] Wolin — the Old Town, 1, Settlement structure, stratigraphy and chronology, red. M. Rębkowski, Szczecin, s. 15–94.
Google Scholar

Polak Zbigniew, Rębkowski Marian. 2019b. Building structures and spatial organization, [w:] Wolin — the Old Town, 1, Settlement structure, stratigraphy and chronology, red. M. Rębkowski, Szczecin, s. 115–132.
Google Scholar

Popielas-Szultka Barbara. 2006. Klasztory cysterek na Pomorzu Zachodnim w średniowieczu, Słupsk.
Google Scholar

PUB I. 1970. Pommersches Urkundenbuch, 1, wyd. K. Conrad, Köln–Wien.
Google Scholar

PUB II. 1881–1885. Pommersches Urkundenbuch, 2, wyd. R. Prümers, Stettin.
Google Scholar

PUB III. 1888–1891. Pommersches Urkundenbuch, 3, wyd. R. Prümers, Stettin.
Google Scholar

PUB IV. 1903. Pommersches Urkundenbuch, 4, wyd. G. Winter, Stettin 1903.
Google Scholar

Rębkowski Marian. 2001. Pierwsze lokacje miast w księstwie zachodniopomorskim. Przemiany przestrzenne i kulturowe, Kołobrzeg.
Google Scholar

Rębkowski Marian. 2006. Technologietransfer als ein Faktor der Kulturwandlungen im pommerschen Raum im 13. Jahrhundert, „Zeitschrift für Archäologie des Mittelalters”, 34, s. 63–69.
Google Scholar

Rębkowski Marian. 2008. Greifswald–Stettin–Kolberg. Drei Modelle räumlicher Anknüpfungen in der Stadtgründungszeit in Pommern, [w:] Zentrum und Peripherie in der Germania-Slavica. Beiträge zu Ehren von Winfried Schich, red. D. Bulach, M. Hardt, Forschungen zur Geschichte und Kultur des östlichen Mitteleuropa, 34, Stuttgart, s. 235–246.
Google Scholar

Rębkowski Marian. 2011. Boundary of a town and boundaries in a town. Spatial divisions of chartered towns in thirteenth-century Pomerania in the light of archaeological sources, „Questiones Medii Aevi Novae”, 16, Frontiers and Borderlands, s. 149–170.
Google Scholar

Rębkowski Marian. 2019. Central settlement of medieval Wolin, [w:] Wolin — the Old Town, 1, Settlement Structure, stratigraphy and chronology, red. M. Rębkowski, Szczecin, s. 133–150.
Google Scholar

Rębkowski Marian. 2023. Chrystianizacja Pomorza Zachodniego. Studium archeologiczne, Warszawa.
Google Scholar

Saxo. 1931. Saxonis Gesta Danorum, wyd. J. Olrik, H. Raeder, Haunia.
Google Scholar

Stanisławski Błażej. 2013. Wstęp do archeologii wczesnośredniowiecznego Wolina, [w:] Wolin wczesnośredniowieczny, 1, red. B. Stanisławski, Wł. Filipowiak, Warszawa, s. 13–44.
Google Scholar

Ślaski Kazimierz. 1960. Podziały terytorialne Pomorza w XII–XIII wieku, Poznań.
Google Scholar

Wachowski Kazimierz. 1950. Słowiańszczyzna Zachodnia, Poznań.
Google Scholar

Wojtasik Jerzy. 1999. Srebrne Wzgórze w Wolinie — wstępne wyniki badań z lat 1961–1969, „Materiały Zachodniopomorskie”, 45, s. 321–384.
Google Scholar

Wolin. 2019. Wolin — the Old Town, 1, Settlement Structure, Stratigraphy and Chronology, red. M. Rębkowski, Szczecin.
Google Scholar

Zagrodzki Tadeusz. 1962. Regularny plan miasta średniowiecznego a limitacja miernicza, Studia Wczesnośredniowieczne, 5/1, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Google Scholar

Zientara Benedykt. 1976. Przemiany społeczno-gospodarcze i przestrzenne miast w dobie lokacji, [w:] Miasta doby feudalnej w Europie środkowo-wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne, red. A. Gieysztor, T. Rosłanowski, Wrocław–Poznań–Toruń, s. 83–87.
Google Scholar