„Baranek pieczony nadziewany, buraki, po sztuce kołacza”. Świąteczne obiady bernardynek krakowskich w drugiej połowie XVIII wieku

Olga Przybyłowicz

doi:10.23858/KHKM69.2021.3.005

Published: 2021-12-16

Vol. 69 No. 3 (2021)

“Baked stuffed lamb, beetroot, and a piece of sweet bread.” Festive dinners of the Kraków Bernardine Nuns in the second half of the 18th century

Olga Przybyłowicz

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Section: Studies and Materials

https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.3.005

Abstract

This article is part of a research trend that is currently developing dynamically in Poland and abroad: studies on culinary culture. On the basis of the last part of the account book of the Kraków Bernardine Nuns from the second half of the 18th century, the author conducted a preliminary analysis of the nuns’ festive dinner (and more rarely supper) menus from November 1765 to November 1766. The menus differed from weekday meals in terms of the number of main courses and their variety. According to the lists, the nuns observed
church fasts before Easter and Christmas, and throughout the year on Wednesdays, Fridays, and Saturdays. The most popular meats were veal and beef, poultry, and fish (pike). As for flour-based products, groats were most frequently consumed, while the most popular soup was broth. The Bernardines also ate vegetables and domestic fruit. Among sweets, gingerbread is the most commonly mentioned in the discussed written record. Wine and vodka were served with festive dinners; there is no information about beer.

Keywords:

modernity, monasticism, culinary culture, nutrition, Bernardine nuns, Kraków

Most read articles by the same author(s)

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Przybyłowicz, O. (2021). “Baked stuffed lamb, beetroot, and a piece of sweet bread.” Festive dinners of the Kraków Bernardine Nuns in the second half of the 18th century. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 69(3), 361–372. https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.3.005

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Archiwum Bernardynek Krakowskich, Księga wydatków klasztoru św. Józefa w Krakowie 1762-1766, sygn. 99;
Google Scholar

Regestr fundacji, posagów i wyderkafów (1645 – 1773), sygn. 14.
Google Scholar

Bogucka Maria. 1977. Z badań nad konsumpcją żywnościową mieszczan warszawskich na przełomie szesnastego i siedemnastego wieku. „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXV, nr 1 s. 31-42.
Google Scholar

Borkowska Małgorzata. 1996. Panny siostry w roli instytucji usługowej. Czego oczekiwało społeczeństwo od klasztoru żeńskiego w XVII i XVIII wieku, [w:] Klasztor w społeczeństwie średniowiecznym i nowożytnym red. M. Derwich, A. Pobóg-Lenartowicz, Wrocław–Opole, s. 55-63.
Google Scholar

Borkowska Małgorzata. 1997. Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII-XVIII w. Warszawa.
Google Scholar

Borkowska Małgorzata 2004. Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, t. 1: Polska Zachodnia i Północna. Warszawa.
Google Scholar

Dembińska Maria. 1963a. Dzienne racje żywnościowe w Europie w IX-XVI wieku, „Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej”, t. 52, nr 1, s. 7-115.
Google Scholar

Dembińska Maria. 1963b. Konsumpcja żywnościowa w Polsce średniowiecznej, Wrocław.
Google Scholar

Dembińska Maria. 1973. Z badań nad dziennymi racjami żywnościowymi w XIII-XVI w., [w:] Pożywienie ludności wiejskiej, red. E. Waligóra, Kraków, s. 39-46.
Google Scholar

Dembińska Maria 1985. Pożywienie postne i pokutne mnichów we wczesnym średniowieczu (V-XI w.), "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XXXIII, nr 4, s. 367-381.
Google Scholar

Dochody i wydatki Konwentu Braci Eremitów św. Augustyna przy kościele św. Katarzyny w Kazimierzu. Ze zbiorów Archiwum Państwowego w Krakowie. 2002-2004. t. 1: 1502–1505, t. 2: 1506–1508, wyd. K. Jelonek-Litewka et al., Kraków.
Google Scholar

Dumanowski Jarosław. 2014. Wiedza narracja i smak. Staropolskie książki kucharskie i porady kulinarne jako źródło historyczne. „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXII, nr 4, s.527-540.
Google Scholar

Gąsiorowska Patrycja. 2010. Kuchnia i infirmeria w klasztorze klarysek krakowskich do końca XVIII wieku, [w:] Sanctimoniales. Zakony żeńskie w Polsce i Europie Środkowej (do przełomu XVIII i XIX wieku), red. D. Karczewski, A. Radzimiński, Z. Zyglewski, Bydgoszcz-Toruń, s. 394-406.
Google Scholar

Gąsiorowska Patrycja. 2013. Obrót gotówką w klasztorze żeńskim na przykładzie osiemnastowiecznych ksiąg rachunkowych wybranych klasztorów krakowskich i lwowskich, [w:] Klasztor w gospodarce średniowiecznej i nowożytnej, red. M. Derwich, Wrocław, s. 303-318.
Google Scholar

Gronowski Tomasz Michał. 2007. Zwyczajny klasztor, zwyczajni mnisi. Wspólnota tyniecka w średniowieczu, Kraków.
Google Scholar

Gustaw Romuald. Sitnik Aleksander Krzysztof. 2013. Kościół i klasztor św. Józefa SS. Bernardynek w Krakowie 1646-2009, wyd. II. Kalwaria Zebrzydowska.
Google Scholar

Klonder Andrzej. 1989. Napoje fermentacyjne w Prusach Królewskich w XVI-XVII wieku. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź.
Google Scholar

Klonder Andrzej. 1983. Browarnictwo w Prusach Królewskich (2 połowa XVI-XVII w.). Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź.
Google Scholar

Klonder Andrzej. 2018. Piwo, wódka i inni konkurencji wina w Polsce nowożytnej, [w:] Wino i historia. Studia z historii wina w Polsce, t. II, red. D. Dias-Lewandowska, G. Kurczewski, Warszawa: s. 20-40.
Google Scholar

Kracik Jan.1985. Post po staropolsku, „Nasza Przeszłość”, t. 75, s. 65-90.
Google Scholar

Kramarska-Anyszek Krystyna. 1977. Dzieje klasztoru PP. Norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu do roku 1840, „Nasza Przeszłość”, t. 47, s. 5-169.
Google Scholar

Księga szafarska dworu Jana III Sobieskiego 1695-1696. 2013. opr. J. Dumanowski, M. Próba, Ł. Truściński, Monumenta Poloniae Culinaria, t. IV, Warszawa.
Google Scholar

Kucharz doskonały pożyteczny dla zatrudniających się gospodarstwem. 2012. wyd. i opr. J. Dumanowski, współudział A. Kleśta-Nawrocka, Monumenta Poloniae Culinaria t. III, Warszawa.
Google Scholar

Przybyłowicz Miriam Olga. 2011. Rachunki klasztorne jako źródło do poznania realiów życia klasztornego. Najstarsza księga rachunkowa klarysek ze Starego Sącza, [w:]: Realia życia codziennego w Europie Środkowej ze szczególnym uwzględnieniem Śląska. Antoni Barciak (red.) Katowice – Zabrze, s. 107-130.
Google Scholar

Przybyłowicz Olga Miriam. 2013. Jak panny zakonne rozliczały się? Księgi rachunkowe jako źródło do badań nad polskimi klasztorami żeńskimi w XVI-XVIII w., [w:] Klasztor w gospodarce średniowiecznej i nowożytne, red. Marek Derwich. Wrocław, s. 101-114.
Google Scholar

Przybyłowicz Olga Miriam. 2019. Źródła rękopiśmienne z klasztoru klarysek gnieźnieńskich w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie. Stan wiedzy, prezentacja zachowanej spuścizny i możliwości badawcze, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, t. 112, s. 317–336, https://doi.org/10.31743/abmk.2019.112.16 (dostęp 30.05.2021).
Google Scholar

Rajman Jerzy. 2001. O źródłach do zagadnienia posiłków i napojów w klasztorze średniowiecznym, „Studia Historyczne”, t. 44, nr 2, s. 183–198.
Google Scholar

Rajman Jerzy. 2010. Jadłospis norbertanek zwierzynieckich z XVIII wieku, [w:] Sanctimoniales. Zakony żeńskie w Polsce i Europie Środkowej (do przełomu XVIII i XIX wieku), red. D. Karczewski, A. Radzimiński, Z. Zyglewski, Bydgoszcz–Toruń, s. 407–411.
Google Scholar

Staropolskie przepisy. 2017. Staropolskie przepisy kulinarne. Receptury rozproszone z XVI–XVIII w. Źródła rękopiśmienne, red. J. Dumanowski, t. VII, Warszawa.
Google Scholar

Szylar Anna. 2004. Kuchnia benedyktynek sandomierskich, „Zeszyty Sandomierskie”, nr 22, s. 32–38.
Google Scholar

Szylar Anna. 2005. Rzecz o tym, jak benedyktynki kuchnię prowadziły…, „Nasza Przeszłość”, t. 103, s. 189–224.
Google Scholar

Szylar Anna. 2013. „Sprawa o tym, jak benedyktynki gospodarstwo prowadziły”. Organizacja i funkcjonowanie gospodarki benedyktynek w Sandomierzu w XVII i XVIII w., [w:] Klasztor w gospodarce średniowiecznej i nowożytnej, red. M. Derwich, Wrocław, s. 447–460.
Google Scholar

Więcławski Bogusław. 1989. Zaopatrzenie i konsumpcja w Poznaniu w drugiej połowie XVIII wieku, Warszawa–Poznań.
Google Scholar

Wyrwa Andrzej Marek. 2004. W kuchni i przy stole „szarych mnichów”, czyli o wyżywieniu cystersów w świetle źródeł normatywnych zakonu oraz wybranych źródeł pisanych, archeologicznych i przyrodniczych, [w:] Materiały z VII Sesji Naukowej Uniwersyteckiego Centrum Archeologii Średniowiecza i Nowożytności „Wyposażenie wnętrz w średniowieczu”, Toruń, 21–22 listopada 2002 roku, red. J. Olczak, Archaelogia Historica Polona, t. 14, Toruń, s. 51–113.
Google Scholar