Choroby w świetle księgi cudów i łask Matki Bożej Świętogórskiej (XVI–XVIII w.)

Małgorzata Delimata-Proch

Opublikowane: 2018-01-01

Tom 66 Nr 3 (2018)

Choroby w świetle księgi cudów i łask Matki Bożej Świętogórskiej (XVI–XVIII w.)

Małgorzata Delimata-Proch

Abstrakt

Prospekt Wesoły, Miłosiernych Oczu, Przenayświętszey Maryi, [...] z Gory S. Gostynskiey, czyli księga cudów i łask Matki Bożej Świętogórskiej, stanowił podstawę analizy problematyki stanu zdrowia mieszkańców Wielkopolski w okresie od XVI do XVIII w. Ten przedział czasowy uzależniony był od zakresu chronologicznego omawianego źródła, które zawiera świadectwa stanowiące podstawę prac komisji z roku 1726. Spisane relacje umożliwiły w niewielkim stopniu diagnozę chorób. Autor księgi niekiedy definiował schorzenie, dzięki temu wiadomo, że pielgrzymi doświadczali np. napadów epileptycznych, cierpieli na „chorobę kołtunową”.
W Prospekcie wspomniano o interwencji cyrulików. Specyfika omawianego dokumentu miała wpływ na ogólnikowy charakter zapisów, lecz zawiera informacje o ich bezradności, niekiedy o zastosowanych kuracjach oraz lekach. Ważna była wartość Prospektu w odniesieniu do analizy relacji rodzinnych i społecznych. Osoby najbliższe – matka, ojciec, mąż, żona angażowały się w praktyki wotywne oraz dawały wsparcie potrzebującym podczas choroby. Gesty proszalne i dziękczynne obejmowały m.in. pielgrzymkę, mszę świętą, modlitwę. Z tą pierwszą była związana konieczność ogłoszenia zdarzenia mirakularnego. Poza tym ofiarowywano wota, w tym dziękczynne (tabliczki srebrne i srebrne wota-organy), które na ogół symbolizowały uzdrowienie konkretnej części ciała. Ich ofiarodawcami były przeważnie osoby zamożne i szlachetnie urodzone.

Słowa kluczowe:

Prospekt Wesoły, choroby, zdarzenie mirakularne, cyrulicy, księgi cudów i łask

Inne teksty tego samego autora

Małgorzata Delimata-Proch, Ciąża, poród oraz połóg w świetle polskich ksiąg cudów i łask (od średniowiecza do XVIII w.) , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 63 Nr 3 (2015)
Małgorzata Delimata-Proch, Wypadki losowe oraz inne „wielkie niebeśpieczeństwa" w świetle księgi cudów i łask Matki Bożej Świętogórskiej (XVI-XVIII w.) , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 65 Nr 1 (2017)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Delimata-Proch, M. (2018). Choroby w świetle księgi cudów i łask Matki Bożej Świętogórskiej (XVI–XVIII w.). Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 66(3), 271–287. Pobrano z https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/1016

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Biegeleisen Henryk. 1929. Lecznictwo ludu polskiego, Kraków
Google Scholar

Bystroń Jan Stanisław. 1976. Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, t. I, Warszawa
Google Scholar

Cukierska Agata. 2014. Powiadają, że w Buczkowie, zwił się dziewczynie kołtun na głowie..., [w:] Plica Polonica, red. S. Ruksza, A. Cukierska, Bytom, s. 17–26
Google Scholar

Delimata-Proch Małgorzata. 2017. Wypadki losowe oraz inne „wielkie niebeśpieczeństwa” w świetle księgi cudów i łask Matki Bożej Świętogórskiej (XVI–XVIII w.), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXV, nr 1, s. 3–18
Google Scholar

Estreicher Karol. 1977. Bibliografia Polska 3. Obejmująca druki stuleci XV–XVIII w układzie alfabetycznym, t. XIX, Warszawa
Google Scholar

Forstner Dorothea OSB. 1990. Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa
Google Scholar

Fridrich Alojzy. 1903. Historye cudownych obrazów Najświętszej Maryi Panny w Polsce, t. I, Kraków
Google Scholar

Gieysztor Aleksander. 2006. Mitologia Słowian, wstęp K. Modzelewski, posł. L. P. Słupecki, oprac. A. Pieniądz, Warszawa
Google Scholar

Jackowski Antoni. 1995. Rozwój pielgrzymek w Polsce, [w:] Przestrzeń i sacrum. Geografia kultury religijnej w Polsce i jej przemiany w okresie od XVII do XX w. na przykładzie ośrodków kultu i migracji pielgrzymkowych, red. A. Jackowski, Kraków, s. 13–44
Google Scholar

Jagla Jowita. 2004. Boska Medycyna i Niebiescy Uzdrowiciele wobec kalectwa i chorób człowieka, Warszawa
Google Scholar

Jagla Jowita. 2009. Wieczna prośba i dziękczynienie. O symbolicznych relacjach między „sacrum” i „profanum” w przedstawieniach wotywnych z obszaru Polski Centralnej, Warszawa
Google Scholar

Jagla Jowita. 2011. Gest wotywny. Ze starożytnych sanktuariów do chrześcijańskich świątyń i średniowiecznej ikonografii, [w:] Antyk, prawda i fałsz w średniowieczu, red. J. Kowalski, T. Ratajczak, Poznań, s. 259–270
Google Scholar

Jaromin Henryk. 1970. Zarys historii Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri w Polsce (1668–1968), „Nasza Przeszłość”, t. XXXII, s. 5–143
Google Scholar

Klonder Andrzej. 1989. Napoje fermentacyjne w Prusach Królewskich w XVI–XVII wieku, Wrocław
Google Scholar

Kowalski Piotr. 1994. Prośba do Pana Boga. Rzecz o gestach wotywnych, Wrocław
Google Scholar

Lachs Jan. 1936. Krakowski cech chirurgów (cyrulików) r. 1477–1874, Lwów
Google Scholar

Łempicki Stanisław. 1952. Renesans i humanizm w Polsce. Materiały do studiów, Warszawa
Google Scholar

Łukasiewicz Dariusz. 1996. Warkocz znad Wisły. Pruski stereotyp brudnej Polski czy prawda historyczna?, „Medycyna Nowożytna. Studia nad Historią Medycyny”, t. II, nr 2, s. 83–104
Google Scholar

Łukaszewicz Józef. 1858. Opis historyczny kościołów parochialnych w dawnej dyecezyi poznańskiej, t. II, Poznań
Google Scholar

Magowska Anita. 2011. Życie codzienne poznańskich lekarzy i chirurgów na przełomie XVI i XVII w. w świetle pośmiertnych spisów ruchomości, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XLIX, nr 2, s. 139–148
Google Scholar

Moszyński Kazimierz. 1967. Kultura ludowa Słowian, t. II, cz. 1, Warszawa
Google Scholar

Nowakowski (z Sulgostowa) Wacław. 1902. O cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki Bożej. Wiadomości historyczne, bibliograficzne i ikonograficzne, Kraków
Google Scholar

Nowosielska Elżbieta. 2015. Epilepsja w Rzeczypospolitej w XVII–XVIII w., [w:] Wśród córek Eskulapa. Szkice z dziejów medycyny i higieny w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, red. A. Karpiński, cz. 2, Warszawa, s. 219–257
Google Scholar

Olędzki Jacek. 1960. Wota woskowe ze wsi Brodowe Łąki i Krzynowłoga Wielka, „Polska Sztuka Ludowa”, R. XIV, nr 1, s. 3–22
Google Scholar

Olędzki Jacek. 1967. Wota srebrne, „Polska Sztuka Ludowa”, R. XXI, nr 2, s. 67–92
Google Scholar

Olędzki Jacek. 1973. Wota lwowskie, „Polska Sztuka Ludowa”, R. XXVII, nr 1, s. 5–29
Google Scholar

Olędzki Jacek. 1989. Świadomość mirakularna, „Polska Sztuka Ludowa”, R. XLIII, nr 3, s. 147–157
Google Scholar

Piotrowski Wiktor. 1996. Medycyna polska epoki kontrreformacji (1600–1764), Jawor
Google Scholar

Piotrowski Wiktor. 1997. Polska medycyna oświeceniowa, Jawor
Google Scholar

Sokół Stanisław. 1957. Historia gdańskiego cechu chirurgów 1454–1820, Wrocław
Google Scholar

Szumowski Władysław. 1961. Historia medycyny, Warszawa
Google Scholar

Tyszkiewicz Jan. 1981. Człowiek w środowisku geograficznym średniowiecznej Polski, Warszawa
Google Scholar

Tyszkiewicz Jan. 1983. Ludzie i przyroda w Polsce średniowiecznej, Warszawa
Google Scholar

Völker Arina, Skrobacki Andrzej. 1980. Lekarz olsztyński Joachim Kornalewski i jego rozprawa o kołtunie z 1897 roku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 2, s. 155–167
Google Scholar

Witkowska Aleksandra. 1984a. Kulty pątnicze piętnastowiecznego Krakowa. Z badań nad miejską kulturą religijną, Lublin
Google Scholar

Witkowska Aleksandra. 1984b. Kult jasnogórski w formach pątniczych do połowy XVII wieku, „Studia Claromontana”, t. V, s. 148–165
Google Scholar

Witkowska Aleksandra. 1995. „Peregrinatio religiosa” w średniowiecznej Europie, [w:] Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy, red. H. Manikowska, H. Zaremska, Warszawa, s. 9–16
Google Scholar

Zakrzewski Andrzej. 1995. Pielgrzymka i folklor pątniczy w świetle siedemnastowiecznych „przewodników” do Jasnej Góry Częstochowskiej, [w:] Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy, red. H. Manikowska, H. Zaremska, Warszawa, s. 210–220
Google Scholar