Choroby w świetle księgi cudów i łask Matki Bożej Świętogórskiej (XVI–XVIII w.)
Słowa kluczowe:
Prospekt Wesoły, choroby, zdarzenie mirakularne, cyrulicy, księgi cudów i łaskAbstrakt
Prospekt Wesoły, Miłosiernych Oczu, Przenayświętszey Maryi, [...] z Gory S. Gostynskiey, czyli księga cudów i łask Matki Bożej Świętogórskiej, stanowił podstawę analizy problematyki stanu zdrowia mieszkańców Wielkopolski w okresie od XVI do XVIII w. Ten przedział czasowy uzależniony był od zakresu chronologicznego omawianego źródła, które zawiera świadectwa stanowiące podstawę prac komisji z roku 1726. Spisane relacje umożliwiły w niewielkim stopniu diagnozę chorób. Autor księgi niekiedy definiował schorzenie, dzięki temu wiadomo, że pielgrzymi doświadczali np. napadów epileptycznych, cierpieli na „chorobę kołtunową”.
W Prospekcie wspomniano o interwencji cyrulików. Specyfika omawianego dokumentu miała wpływ na ogólnikowy charakter zapisów, lecz zawiera informacje o ich bezradności, niekiedy o zastosowanych kuracjach oraz lekach. Ważna była wartość Prospektu w odniesieniu do analizy relacji rodzinnych i społecznych. Osoby najbliższe – matka, ojciec, mąż, żona angażowały się w praktyki wotywne oraz dawały wsparcie potrzebującym podczas choroby. Gesty proszalne i dziękczynne obejmowały m.in. pielgrzymkę, mszę świętą, modlitwę. Z tą pierwszą była związana konieczność ogłoszenia zdarzenia mirakularnego. Poza tym ofiarowywano wota, w tym dziękczynne (tabliczki srebrne i srebrne wota-organy), które na ogół symbolizowały uzdrowienie konkretnej części ciała. Ich ofiarodawcami były przeważnie osoby zamożne i szlachetnie urodzone.
Pobrania
Bibliografia
Biegeleisen Henryk. 1929. Lecznictwo ludu polskiego, Kraków
Bystroń Jan Stanisław. 1976. Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, t. I, Warszawa
Cukierska Agata. 2014. Powiadają, że w Buczkowie, zwił się dziewczynie kołtun na głowie..., [w:] Plica Polonica, red. S. Ruksza, A. Cukierska, Bytom, s. 17–26
Delimata-Proch Małgorzata. 2017. Wypadki losowe oraz inne „wielkie niebeśpieczeństwa” w świetle księgi cudów i łask Matki Bożej Świętogórskiej (XVI–XVIII w.), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LXV, nr 1, s. 3–18
Estreicher Karol. 1977. Bibliografia Polska 3. Obejmująca druki stuleci XV–XVIII w układzie alfabetycznym, t. XIX, Warszawa
Forstner Dorothea OSB. 1990. Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa
Fridrich Alojzy. 1903. Historye cudownych obrazów Najświętszej Maryi Panny w Polsce, t. I, Kraków
Gieysztor Aleksander. 2006. Mitologia Słowian, wstęp K. Modzelewski, posł. L. P. Słupecki, oprac. A. Pieniądz, Warszawa
Jackowski Antoni. 1995. Rozwój pielgrzymek w Polsce, [w:] Przestrzeń i sacrum. Geografia kultury religijnej w Polsce i jej przemiany w okresie od XVII do XX w. na przykładzie ośrodków kultu i migracji pielgrzymkowych, red. A. Jackowski, Kraków, s. 13–44
Jagla Jowita. 2004. Boska Medycyna i Niebiescy Uzdrowiciele wobec kalectwa i chorób człowieka, Warszawa
Jagla Jowita. 2009. Wieczna prośba i dziękczynienie. O symbolicznych relacjach między „sacrum” i „profanum” w przedstawieniach wotywnych z obszaru Polski Centralnej, Warszawa
Jagla Jowita. 2011. Gest wotywny. Ze starożytnych sanktuariów do chrześcijańskich świątyń i średniowiecznej ikonografii, [w:] Antyk, prawda i fałsz w średniowieczu, red. J. Kowalski, T. Ratajczak, Poznań, s. 259–270
Jaromin Henryk. 1970. Zarys historii Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri w Polsce (1668–1968), „Nasza Przeszłość”, t. XXXII, s. 5–143
Klonder Andrzej. 1989. Napoje fermentacyjne w Prusach Królewskich w XVI–XVII wieku, Wrocław
Kowalski Piotr. 1994. Prośba do Pana Boga. Rzecz o gestach wotywnych, Wrocław
Lachs Jan. 1936. Krakowski cech chirurgów (cyrulików) r. 1477–1874, Lwów
Łempicki Stanisław. 1952. Renesans i humanizm w Polsce. Materiały do studiów, Warszawa
Łukasiewicz Dariusz. 1996. Warkocz znad Wisły. Pruski stereotyp brudnej Polski czy prawda historyczna?, „Medycyna Nowożytna. Studia nad Historią Medycyny”, t. II, nr 2, s. 83–104
Łukaszewicz Józef. 1858. Opis historyczny kościołów parochialnych w dawnej dyecezyi poznańskiej, t. II, Poznań
Magowska Anita. 2011. Życie codzienne poznańskich lekarzy i chirurgów na przełomie XVI i XVII w. w świetle pośmiertnych spisów ruchomości, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. XLIX, nr 2, s. 139–148
Moszyński Kazimierz. 1967. Kultura ludowa Słowian, t. II, cz. 1, Warszawa
Nowakowski (z Sulgostowa) Wacław. 1902. O cudownych obrazach w Polsce Przenajświętszej Matki Bożej. Wiadomości historyczne, bibliograficzne i ikonograficzne, Kraków
Nowosielska Elżbieta. 2015. Epilepsja w Rzeczypospolitej w XVII–XVIII w., [w:] Wśród córek Eskulapa. Szkice z dziejów medycyny i higieny w Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, red. A. Karpiński, cz. 2, Warszawa, s. 219–257
Olędzki Jacek. 1960. Wota woskowe ze wsi Brodowe Łąki i Krzynowłoga Wielka, „Polska Sztuka Ludowa”, R. XIV, nr 1, s. 3–22
Olędzki Jacek. 1967. Wota srebrne, „Polska Sztuka Ludowa”, R. XXI, nr 2, s. 67–92
Olędzki Jacek. 1973. Wota lwowskie, „Polska Sztuka Ludowa”, R. XXVII, nr 1, s. 5–29
Olędzki Jacek. 1989. Świadomość mirakularna, „Polska Sztuka Ludowa”, R. XLIII, nr 3, s. 147–157
Piotrowski Wiktor. 1996. Medycyna polska epoki kontrreformacji (1600–1764), Jawor
Piotrowski Wiktor. 1997. Polska medycyna oświeceniowa, Jawor
Sokół Stanisław. 1957. Historia gdańskiego cechu chirurgów 1454–1820, Wrocław
Szumowski Władysław. 1961. Historia medycyny, Warszawa
Tyszkiewicz Jan. 1981. Człowiek w środowisku geograficznym średniowiecznej Polski, Warszawa
Tyszkiewicz Jan. 1983. Ludzie i przyroda w Polsce średniowiecznej, Warszawa
Völker Arina, Skrobacki Andrzej. 1980. Lekarz olsztyński Joachim Kornalewski i jego rozprawa o kołtunie z 1897 roku, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 2, s. 155–167
Witkowska Aleksandra. 1984a. Kulty pątnicze piętnastowiecznego Krakowa. Z badań nad miejską kulturą religijną, Lublin
Witkowska Aleksandra. 1984b. Kult jasnogórski w formach pątniczych do połowy XVII wieku, „Studia Claromontana”, t. V, s. 148–165
Witkowska Aleksandra. 1995. „Peregrinatio religiosa” w średniowiecznej Europie, [w:] Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy, red. H. Manikowska, H. Zaremska, Warszawa, s. 9–16
Zakrzewski Andrzej. 1995. Pielgrzymka i folklor pątniczy w świetle siedemnastowiecznych „przewodników” do Jasnej Góry Częstochowskiej, [w:] Peregrinationes. Pielgrzymki w kulturze dawnej Europy, red. H. Manikowska, H. Zaremska, Warszawa, s. 210–220
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
