Mieszkańcy Rzeczypospolitej w podróży — ludzie a rzeczy w XVI–XVIII wieku

Urszula Augustyniak

doi:10.23858/KHKM69.2021.3.006

Opublikowane: 2021-12-16

Tom 69 Nr 3 (2021)

Mieszkańcy Rzeczypospolitej w podróży — ludzie a rzeczy w XVI–XVIII wieku

Urszula Augustyniak

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Dział: Studia i materiały

https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.3.006

Abstrakt

W artykule podjęto próbę identyfikacji rzeczy niezbędnych dla stworzenia tzw. bańki środowiskowej — przestrzeni chroniącej podróżującą szlachtę Rzeczypospolitej przed dyskomfortem wynikającym z konfrontacji z obcą rzeczywistością. Starano się również określić, co mówią „przedmioty podróżne” o swych właścicielach z punktu widzenia historyka kultury, w porównaniu do ustaleń z zakresu socjologii przedmiotów i antropologicznej koncepcji „świata rzeczy”. Zagadnienia zostały omówione na wybranych przykładach podróży edukacyjnych magnatów, dworzanina i studentów w XVI–XVIII w. Podstawą były diariusze z takich wyjazdów, instrukcje rodzicielskie, korespondencja oraz źródła niewykorzystywane dotąd w badaniach historii takich wypraw: testamenty, inwentarze pośmiertne i inwentarze mobiliów zgromadzone w skarbcach magnackich.

Słowa kluczowe:

kultura materialna, socjologia przedmiotów, bańka środowiskowa, życie codzienne, podróże

Inne teksty tego samego autora

Urszula Augustyniak, Wartość komemoratywna i emocjonalna „przedmiotów kunstkamerowych” Radziwiłłów birżańskich w XVII wieku , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Tom 73 Nr 2 (2025)

Pobierz pliki

pdf

Zasady cytowania

Augustyniak, U. (2021). Mieszkańcy Rzeczypospolitej w podróży — ludzie a rzeczy w XVI–XVIII wieku. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 69(3), 373–383. https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.3.006

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych], AR [Archiwum Warszawskie Radziwiłłów], dz. V, nr 8080; dz. XXV, nr 45; dz. XXVI, nr 26, 26, 27, 29, 37.
Google Scholar

Augustyniak Urszula. 2001. Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640). Mechanizmy patronatu, Warszawa.
Google Scholar

Augustyniak Urszula. 2003. Inwentarze mienia radziwiłłowskiego jako źródła do badania mentalności, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LI, nr 2, s. 231–248.
Google Scholar

Billewicz Teodor. 2004. Diariusz podróży po Europie w latach 1677–1678, oprac. M. Kunicki-Goldfinger, Warszawa.
Google Scholar

Barański Janusz. 2007. Świat rzeczy: zarys antropologiczny, Kraków.
Google Scholar

Boorstin Daniel J. 1987. The Image. A Guide to Pseudo-Events in America, New York.
Google Scholar

Czapliński Władysław, Długosz Józef. 1969. Podróż młodego magnata do szkół. (Studium z dziejów kultury XVI i XVII wieku), Warszawa.
Google Scholar

Czapliński Władysław, Długosz Józef. 1976. Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Dumanowski Jarosław. 2006. Świat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Toruń.
Google Scholar

Gawarecki Sebastian. 2013. Diariusz drogi. Podróż Jana i Marka Sobieskich po Europie 1646–1648, oprac. M. Kunicki-Goldfinger, Warszawa.
Google Scholar

Gębczyński Jan. 1969. Memoriał rachunkowy, [w:] W. Czapliński, J. Długosz, Podróż młodego magnata do szkół. (Studium z dziejów kultury XVI i XVII wieku), Warszawa, s. 139–232.
Google Scholar

Gloger Zygmunt. 1974. Encyklopedia staropolska, t. III, Warszawa.
Google Scholar

Jasia Ługowskiego podróże. 1974. Jasia Ługowskiego podróże do szkół w cudzych krajach 1639–1643, oprac. K. Muszyńska, Warszawa.
Google Scholar

Kicińska Urszula. 2017. Listy Kazimierza Młockiego, preceptora młodych Szczuków, [w:] Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław, s. 327–344.
Google Scholar

Klonder Andrzej. 2000. Wszystka spuścizna w Bogu spoczywającego”. Majątek ruchomy zwykłych mieszkańców Elbląga i Gdańska w XVII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Klonder Andrzej. 2008. Drogi równoległe. Refleksja historyka na marginesie pierwszego polskiego antropologicznego zarysu świata rzeczy, „Etnografia Polska”, R. LII, nr 1/2, s. 159–165.
Google Scholar

Krajewski Marek. 2005. Wstęp, [w:] W stronę socjologii przedmiotów, red. M. Krajewski, M. Brzozowska, Poznań.
Google Scholar

Kunicki-Goldfinger Marek. 2017. O sztuce ukrytej za słowami polskojęzycznych diariuszów podroży po Europie XVI i XVII wieku. Szkic wstępny, [w:] Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław, s. 199–214.
Google Scholar

Mączak Antoni. 1984. Peregrynacje, wojaże, turystyka, Warszawa.
Google Scholar

Ojcowskie synom przestrogi. 2017. Ojcowskie synom przestrogi. Instrukcje rodzicielskie (XVI–XVII w.), oprac. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław.
Google Scholar

Penkała Anna. 2017. „Za inkaust, pióra i bibułę”. Koszt edukacji szlacheckich synów na przykładzie regestu wydatków na Onufrego i Stanisława Szembeków z lat 1751–1762, [w:] Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław, s. 183–196.
Google Scholar

Podemski Krzysztof. 2005. Socjologia podróży, Poznań.
Google Scholar

Pośpiech Andrzej. 1989. Majsterkowicz w kontuszu (szlachecki pośmiertny inwentarz mobiliów jako źródło do badań osobowości), [w:] Szkice z dziejów materialnego bytowania społeczeństwa polskiego, red. M. Dembińska, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. LXI, Wrocław, s. 177–190.
Google Scholar

Pośpiech Andrzej. 1992. Pułapka oczywistości. Pośmiertne spisy ruchomości szlachty wielkopolskiej z XVII w., Warszawa.
Google Scholar

Potocki Wacław. 1987. Dzieła, oprac. L. Kukulski, t. II, Warszawa.
Google Scholar

Testamenty szlachty krakowskiej. 1997. Testamenty szlachty krakowskiej XVII–XVIII w. Wybór tekstów źródłowych z lat 1650–1799, oprac. A. Falniowska-Gradowska, Kraków.
Google Scholar

Testamenty szlachty Prus Królewskich. 2013. Testamenty szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, oprac. J. Kowalkowski, W. Nowosad, Warszawa.
Google Scholar

Testamenty szlachty wielkopolskiej. 2008. Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1631–1655, oprac. P. Klint, Poznań–Wrocław.
Google Scholar

Testamenty szlachty wielkopolskiej. 2011. Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1657–1680, oprac. P. Klint, Wrocław.
Google Scholar

Testamenty szlachty wielkopolskiej. 2015. Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1681–1700, oprac. P. Klint, Wrocław.
Google Scholar

Testamenty z ksiąg ziemi halickiej. 2018. Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich i ziemskich ziemi halickiej z XVII wieku, oprac. P. Klint, K. Rzemieniecki, J. Węglorz, Wrocław.
Google Scholar

Testamenty z ksiąg ziemi sanockiej. 2020. Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich ziemi sanockiej w XVII wieku, oprac. P. Klint, K. Rzemieniecki, Wrocław.
Google Scholar

Turnau Irena. 1999. Słownik ubiorów. Tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX wieku, Warszawa.
Google Scholar

Tygielski Wojciech. 2019. W podróży po Europie. Studia z dziejów kultury nowożytnej, Warszawa.
Google Scholar

Wiesiołowski Jacek. 1980. Szlachta w mieście. Przemieszczenia i migracje szlachty między wsią a miastem w Polsce XV wieku, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza”, t. XIV, z. 1, s. 47–75.
Google Scholar

Wyżga Mateusz. 2019. Homo movens. Mobilność chłopów w mikroregionie krakowskim w XVI–XVIII wieku, Kraków.
Google Scholar