Mieszkańcy Rzeczypospolitej w podróży — ludzie a rzeczy w XVI–XVIII wieku

Urszula Augustyniak

doi:10.23858/KHKM69.2021.3.006

Published: 2021-12-16

Vol. 69 No. 3 (2021)

Polish residents on the move — people and things in the 16th–18th centuries

Urszula Augustyniak

Kwartalnik Historii Kultury Materialnej

Section: Studies and Materials

https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.3.006

Abstract

The article attempts to identify the things necessary for the creation of the so-called environmental bubble — a space protecting the travelling nobility of the Polish-Lithuanian Commonwealth from the discomfort resulting from a confrontation with a foreign reality. An attempt was also made to determine what “travel items” say about their owners from the point of view of a cultural historian, in comparison with findings from the sociology of things and the anthropological concept of the “world of things.” These issues were discussed using selected examples of educational journeys of magnates, a courtier, and students in the 16th–18th centuries. The basis for the study were diaries of such trips, parental instructions, correspondence, and sources not yet used in studies on the history of such trips, such as wills, probate inventories, and inventories of movable property collected in magnates’ treasuries.

Keywords:

material culture, sociology of things, environmental bubble, everyday life, travel

Most read articles by the same author(s)

Urszula Augustyniak, The commemorative and emotional value of the Biržai Radziwiłłs’ kunstkammer objects in the seventeenth century , Kwartalnik Historii Kultury Materialnej: Vol. 73 No. 2 (2025)

Download files

pdf (Język Polski)

Citation rules

Augustyniak, U. (2021). Polish residents on the move — people and things in the 16th–18th centuries. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 69(3), 373–383. https://doi.org/10.23858/KHKM69.2021.3.006

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

AGAD [Archiwum Główne Akt Dawnych], AR [Archiwum Warszawskie Radziwiłłów], dz. V, nr 8080; dz. XXV, nr 45; dz. XXVI, nr 26, 26, 27, 29, 37.
Google Scholar

Augustyniak Urszula. 2001. Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640). Mechanizmy patronatu, Warszawa.
Google Scholar

Augustyniak Urszula. 2003. Inwentarze mienia radziwiłłowskiego jako źródła do badania mentalności, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, R. LI, nr 2, s. 231–248.
Google Scholar

Billewicz Teodor. 2004. Diariusz podróży po Europie w latach 1677–1678, oprac. M. Kunicki-Goldfinger, Warszawa.
Google Scholar

Barański Janusz. 2007. Świat rzeczy: zarys antropologiczny, Kraków.
Google Scholar

Boorstin Daniel J. 1987. The Image. A Guide to Pseudo-Events in America, New York.
Google Scholar

Czapliński Władysław, Długosz Józef. 1969. Podróż młodego magnata do szkół. (Studium z dziejów kultury XVI i XVII wieku), Warszawa.
Google Scholar

Czapliński Władysław, Długosz Józef. 1976. Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Dumanowski Jarosław. 2006. Świat rzeczy szlachty wielkopolskiej w XVIII wieku, Toruń.
Google Scholar

Gawarecki Sebastian. 2013. Diariusz drogi. Podróż Jana i Marka Sobieskich po Europie 1646–1648, oprac. M. Kunicki-Goldfinger, Warszawa.
Google Scholar

Gębczyński Jan. 1969. Memoriał rachunkowy, [w:] W. Czapliński, J. Długosz, Podróż młodego magnata do szkół. (Studium z dziejów kultury XVI i XVII wieku), Warszawa, s. 139–232.
Google Scholar

Gloger Zygmunt. 1974. Encyklopedia staropolska, t. III, Warszawa.
Google Scholar

Jasia Ługowskiego podróże. 1974. Jasia Ługowskiego podróże do szkół w cudzych krajach 1639–1643, oprac. K. Muszyńska, Warszawa.
Google Scholar

Kicińska Urszula. 2017. Listy Kazimierza Młockiego, preceptora młodych Szczuków, [w:] Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław, s. 327–344.
Google Scholar

Klonder Andrzej. 2000. Wszystka spuścizna w Bogu spoczywającego”. Majątek ruchomy zwykłych mieszkańców Elbląga i Gdańska w XVII wieku, Warszawa.
Google Scholar

Klonder Andrzej. 2008. Drogi równoległe. Refleksja historyka na marginesie pierwszego polskiego antropologicznego zarysu świata rzeczy, „Etnografia Polska”, R. LII, nr 1/2, s. 159–165.
Google Scholar

Krajewski Marek. 2005. Wstęp, [w:] W stronę socjologii przedmiotów, red. M. Krajewski, M. Brzozowska, Poznań.
Google Scholar

Kunicki-Goldfinger Marek. 2017. O sztuce ukrytej za słowami polskojęzycznych diariuszów podroży po Europie XVI i XVII wieku. Szkic wstępny, [w:] Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław, s. 199–214.
Google Scholar

Mączak Antoni. 1984. Peregrynacje, wojaże, turystyka, Warszawa.
Google Scholar

Ojcowskie synom przestrogi. 2017. Ojcowskie synom przestrogi. Instrukcje rodzicielskie (XVI–XVII w.), oprac. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław.
Google Scholar

Penkała Anna. 2017. „Za inkaust, pióra i bibułę”. Koszt edukacji szlacheckich synów na przykładzie regestu wydatków na Onufrego i Stanisława Szembeków z lat 1751–1762, [w:] Źródła do dziejów staropolskich podróży edukacyjnych, red. D. Żołądź-Strzelczyk, M.E. Kowalczyk, Wrocław, s. 183–196.
Google Scholar

Podemski Krzysztof. 2005. Socjologia podróży, Poznań.
Google Scholar

Pośpiech Andrzej. 1989. Majsterkowicz w kontuszu (szlachecki pośmiertny inwentarz mobiliów jako źródło do badań osobowości), [w:] Szkice z dziejów materialnego bytowania społeczeństwa polskiego, red. M. Dembińska, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. LXI, Wrocław, s. 177–190.
Google Scholar

Pośpiech Andrzej. 1992. Pułapka oczywistości. Pośmiertne spisy ruchomości szlachty wielkopolskiej z XVII w., Warszawa.
Google Scholar

Potocki Wacław. 1987. Dzieła, oprac. L. Kukulski, t. II, Warszawa.
Google Scholar

Testamenty szlachty krakowskiej. 1997. Testamenty szlachty krakowskiej XVII–XVIII w. Wybór tekstów źródłowych z lat 1650–1799, oprac. A. Falniowska-Gradowska, Kraków.
Google Scholar

Testamenty szlachty Prus Królewskich. 2013. Testamenty szlachty Prus Królewskich z XVII wieku, oprac. J. Kowalkowski, W. Nowosad, Warszawa.
Google Scholar

Testamenty szlachty wielkopolskiej. 2008. Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1631–1655, oprac. P. Klint, Poznań–Wrocław.
Google Scholar

Testamenty szlachty wielkopolskiej. 2011. Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1657–1680, oprac. P. Klint, Wrocław.
Google Scholar

Testamenty szlachty wielkopolskiej. 2015. Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich wielkopolskich z lat 1681–1700, oprac. P. Klint, Wrocław.
Google Scholar

Testamenty z ksiąg ziemi halickiej. 2018. Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich i ziemskich ziemi halickiej z XVII wieku, oprac. P. Klint, K. Rzemieniecki, J. Węglorz, Wrocław.
Google Scholar

Testamenty z ksiąg ziemi sanockiej. 2020. Testamenty szlacheckie z ksiąg grodzkich ziemi sanockiej w XVII wieku, oprac. P. Klint, K. Rzemieniecki, Wrocław.
Google Scholar

Turnau Irena. 1999. Słownik ubiorów. Tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX wieku, Warszawa.
Google Scholar

Tygielski Wojciech. 2019. W podróży po Europie. Studia z dziejów kultury nowożytnej, Warszawa.
Google Scholar

Wiesiołowski Jacek. 1980. Szlachta w mieście. Przemieszczenia i migracje szlachty między wsią a miastem w Polsce XV wieku, „Studia i Materiały do Dziejów Wielkopolski i Pomorza”, t. XIV, z. 1, s. 47–75.
Google Scholar

Wyżga Mateusz. 2019. Homo movens. Mobilność chłopów w mikroregionie krakowskim w XVI–XVIII wieku, Kraków.
Google Scholar