Naczynia gliniane z XVII-XVIII wieku z badań zespołu podworskiego w Niegowie pod Wyszkowem. Przyczynek do poziomu życia szlacheckiej prowincji

Abstrakt

W trakcie badań ratowniczych prowadzonych w 2005 r. na stanowisku nr 13 w Niegowie pod Wyszkowem odsłonięto pozostałości zaplecza gospodarczego dworu szlacheckiego, które funkcjonowało między połową XVII a połową XVIII w. Podczas badań pozyskano 23 989 fragmentów naczyń glinianych. W zbiorze dominują wyroby siwe i ceglaste, a pod względem funkcjonalnym – naczynia kuchenne, przede wszystkim garnki. Zwraca uwagę obecność niewielkiego odsetka wyrobów brunatnych, wykonanych w tradycji wczesnośredniowiecznej. Naczynia zaliczone do trzech wymienionych grup wykonane zostały z łatwo dostępnych glin żelazistych i można przyjąć ich miejscowe pochodzenie. Przeważają wyroby formowane za pomocą techniki ślizgowo-taśmowej, wśród naczyń ceglastych bardzo niewielki jest odsetek wyrobów szkliwionych. Najczęściej spotykane formy – smukłe baniaste garnki i dzbany z wyodrębnioną cylindryczną szyjką – występują powszechnie także na innych stanowiskach datowanych na XVII i XVIII w. z terenu Mazowsza i Podlasia. Zwraca uwagę standaryzacja repertuaru form, niewielki odsetek wyrobów zdobionych i pewne ubóstwo wątków zdobniczych, pomijając wzory wykonywane techniką polerowania obecne na naczyniach siwych, które wydają się być cechą charakterystyczną dla stylistyki warsztatu pracującego na potrzeby zaplecza dworu w Niegowie. Kolejną cechą wyróżniającą są stylizowane motywy roślinne i zwierzęce  malowane na kołnierzach talerzy ceglastych. Ceramikę importowaną reprezentują szkliwione garnki białe, talerze półmajolikowe i półfajansowe oraz nieliczne naczynia kamionkowe. Analiza porównawcza pozwala stwierdzić, że w zbiorze naczyń glinianych z Niegowa odzwierciedla się zarówno położenie miejscowości na pograniczu Mazowsza i Podlasia, jak i charakter samego stanowiska – zaplecza gospodarczego stosunkowo zamożnej rezydencji szlacheckiej. Charakter stylistyki naczyń z Niegowa wskazuje, że dwór zaopatrywany był przez warsztat działający w majątku lub w jednej z przynależnych doń wsi, który pokrywał zapotrzebowanie na naczynia kuchenne i większość przeznaczonych na stół.