„Jak po egipskich piaskach piramidy, po obszernych stepach usadzone mogiły”. Adama Naruszewicza starożytnicze obserwacje z podróży przez ziemie ukrainne w roku 1787
DOI:
https://doi.org/10.23858/PA73.2025.3907Słowa kluczowe:
Adam Naruszewicz, diaries, Ukraine, barrows, Scythian communityAbstrakt
Adam Naruszewicz (1733–1796) is considered the father of critical historiography in Poland. His most important work in this respect was the multi-volume History of the Polish Nation, the first volume of which, dealing with the prehistoric era, was published after the author’s death (1824). It is of interest to scholars of the history of archaeology in Poland, who also point to some other works of Naruszewicz where archaeological themes appear. However, until now, no attention has been paid in this respect to the Diary of the journey of king Stanislaus Augustus to Ukraine and other Crown lands in 1787, which contains an extensive passage devoted to barrows preserved in the Ukrainian steppes. It attempts to explain their origins or their connection to specific historical circumstances by referring to the testimony of ancient authors (including those from the Byzantine world). The author of the Diary of the journey of king Stanislaus Augustus… is not unaware that some of the impressive graves scattered across the steppe may be of later origin (from the Middle Ages or even modern times) and may be the result of long-lasting battles in these lands. In his description, Adam Naruszewicz also refers to local tradition, including folk accounts, which provides material of interest not only to the archaeologist or historian but also to the ethnographer. As part of the following article, the 1787 account has been selectively commented on – in the hope that it will not be overlooked when attempting to cover in more detail the origins of archaeological interest in domestic writing in the future.
Pobrania
Bibliografia
Abramowicz A. (1979). Urny i ceraunie [Acta Archaeologica Lodziensia, 27]. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Wydział II – Nauk Historycznych i Społecznych.
Abramowicz A. (1986). Adama Naruszewicza zainteresowania starożytnościami. Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Naukowych, 40(12), 1-8.
Abramowicz A. (1987). Dzieje zainteresowań starożytniczych w Polsce, cz. 2 – Czasy stanisławowskie i ich pokłosie. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Abramowicz A. (1991). Historia archeologii polskiej. XIX i XX wiek. Warszawa – Łódź: Instytut Historii Kultury Materialnej PAN.
Abramowicz A. (1992). Historia archeologii polskiej. Początki [Acta Archaeologica Lodziensia, 36]. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Wydział II – Nauk Historycznych i Społecznych.
Aleksandrowska E. (1999). „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” 1770–1777. Monografia bibliograficzna. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Bartkiewicz K. (red.) (1998). Adam Naruszewicz i historiografia oświecenia. Zielona Góra: Verbum.
Blombergowa M.M. (1993). Badania archeologiczne Polaków na terytorium Imperium Rosyjskiego w XIX i początku XX wieku [Acta Archaeologica Lodziensia, 37]. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Wydział II – Nauk Historycznych i Społecznych.
Bober-Jankowska M. (2019). Naruszewiczowy przekład dzieł Tacyta. Colloquia Litteraria. Półrocznik Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, 2, 21-29.
Bober-Jankowska M. (2021). Proza diarystyczna Adama Naruszewicza. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Czacki T. (1861). O litewskich i polskich prawach, o ich duchu, źródłach, związku i o rzeczach zawartych w pierwszym statucie dla Litwy 1529 roku wydanym, wyd. K. J. Turowski. Kraków: Czas.
Frisk H. (1960). Griechisches etymologisches Wörterbuch, t. 1. Heidelberg: Carl Winter – Universitätsverlag.
Grabski A.F. (1998). Adam Naruszewicz jako historyk. Wiek Oświecenia, 13, 11-56.
Grzybowski S. (1960). Teki Naruszewicza. „Acta regum et populi Poloni”. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Herodot (2007). Dzieje, przeł. S. Hammer. Warszawa: Czytelnik.
Jougan A. (1957). Słownik kościelny łacińsko-polski. Poznań – Warszawa – Lublin: Księgarnia św. Wojciecha.
Jurkiewicz W. (1993). Adam Naruszewicz w otoczeniu króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy. Studia Historyczne, 3, 69-86.
Karolczuk-Kędzierska M. et al. (red.). (2004). Encyklopedia Kresów. Kraków: Wydawnictwo Kluszczyński.
Konstantyn Porfirogeneta (2024). O zarządzaniu cesarstwem, przeł. A. Paroń. Wrocław – Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN; Instytut Studiów Klasycznych, Śródziemnomorskich i Orientalnych Uniwersytetu Wrocławskiego; Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa.
Kosmowski A. (1880). Charków. W: F. Sulimierski et al. (red.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 1 (543-546). Warszawa: Filip Sulimierski & Władysław Walewski.
Kryński S. (2013). Od „Złotej Hramoty” do Złotego Rogu Wernyhory. Akcent. Literatura i Sztuka, 34(1), 108-116.
Lewaszkiewicz T. (2020). Świadomość językowa i zainteresowania językoznawcze Adama Naruszewicza. Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza, 27(2), 85-97.
Linde S.B. (1812). Słownik języka polskiego przez Samuela Bogumiła Lindego, t. 5. Warszawa: Drukarnia XX. Pijarów.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Przegląd Archeologiczny

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
 
						 
							











