How much do we know about the opening of graves in the cemetery in Czarnówko? Some remarks on the basis of research in 2017
DOI:
https://doi.org/10.23858/PA66.2018.008Słowa kluczowe:
Wielbark Culture, Roman Period, Czarnówko, funerary ritual, robbery, grave openingAbstrakt
The paper discusses results of research on grave opening in the cemetery of the Wielbark Culture in Czarnówko. It is based on excavation works which were carried out in 2017 and were aimed at preparing a precise documentation of trenches which disturbed burials. Additional support was offered by geomorphologic, anthracological, and anthropological analyses. An interdisciplinary approach offers a chance to provide answers to questions concerning the time and methods of post-funeral interferences at Czarnówko and in other cemeteries of the Wielbark Culture. In the next stage, issues concerning the aim (robbery or ritual) and the cultural identity of originators of grave disturbances can be addressed.
Pobrania
Bibliografia
Adler H. 1970. Zur Ausplünderung langobardischer Gräberfelder in Österreich. Mitteilungen der Anthropologischen Gesellschaft in Wien 100, 138-147.
Andersen S. H., Lind B., Crumlin-Pedersen O. 1991. Slusegårdgravplansen III: Gravformer og gravskikke Bådgravene. Jysk Arkæologisk Selskabs Skrifter 14:3. Aarhus.
Andrzejowski J., Żórawska A., Biborski M., Kapla W. 2002. Grób 122 z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Jartyporach na Podlasiu. Nowe materiały do badań nad obrządkiem pogrzebowym w gockim kręgu kulturowym. (In:) M. Karczewska, M. Karczewski (eds.), Badania archeologiczne w Polsce północno-wschodniej i na zachodniej Białorusi w latach 2000-2001. Materiały z konferencji. Białystok, 253-263.
Aspöck E. 2005. Graböffnungen im Frühmittelalter und das Fallbeispiel der langobardenzeitlichen Gräber von Brunn am Gebirge, Flur Wolfholz, Niederösterreich. Archaeologia Austriaca 87, 225-264.
Aspöck E. 2011. Past ‘Disturbances’ of Graves as a Source: Taphonomy and Interpretation of Reopended Early Medieval Inhumation Graves at Brunn am Gebirge (Austria) and Winnall II (England). Oxford Journal of Archaeology 30:3, 299-324. DOI: 10.1111/j.1468-0092.2011.00370.x.
Aspöck E. 2018. Frühmittelalterliche Graböffnungen: von ungeliebter Störung zur archäologischen Quelle. (In:) J. Drauschke, E. Kislinger, K. Kühtreiber, T. Kühtreiber, G. Scharrer-Liška, T. Vida (eds.), Lebenswelten zwischen Archäologie und Geschichte. Festschrift für Falko Daim zu seinem 65. Geburtstag. Sonderdruck Monographien des RGZM 150. Mainz, 3-14.
Bofinger J., Sikora P. 2008. Reihenweise ausgeraubt: Beobachtungen zum Grabraub im frühen Mittelalter. (In:) F. Brunecker (ed.), Raub, Gräber, Schatzgräber. Biberach, 48-59.
Crumlin-Pedersen O. 1995. Boat-burials at Slusegaard and the Interpretation of the Boat-grave Custom. (In:) O. Crumlin-Pedersen, B. Munch Thye (eds.), The Ship as Symbol in Prehistoric and Medieval Scandinavia. Papers from an International Research Seminar at the Danish National Museum, Copenhagen, 5th-7th May 1994. Publications from the National Museum. Studies in Archaeology & History 1. Copenhagen, 87-99.
Dobos A. 2014. Plunder or ritual? The phenomenon of grave reopening in the row-grave cemeteries from Transylvania (6th-7th centuries). Annales Universitatis Apulensis. Series Historica 18, 2: Archaeothanatology: An Interdisciplinary Approach on Death from Prehistory to the Middle Ages, 135-162.
Duday H. 2006. L’archéothanatologie ou l’archéologie de la mort (Archaeothanatology or the Archaeology of Death). (In:) R. Gowland, C. Knüsel (eds.), The social archaeology of funerary remains. Oxbow Books, Oxford, 30-56.
Duma P. 2015. Śmierć nieczysta na Śląsku. Studia na obrządkiem pogrzebowym społeczeństwa przedindustrialnego. Wrocław.
Effros B. 2002. Caring for Body and Soul: Burial and the Afterlife in the Merovingian World. Pennsylvania State University Press.
Ferreira M. T., Cunha E. 2013. Can we infer post mortem interval on the basis of decomposition rate? A case from a Portuguese cemetery. Forensic Science International 226 (2013), 298.e1-298e6.
Gardeła L. 2017. Bad Death in the Early Middle Ages. Atypical burials from Poland in a Comparative Perspective. Collectio Archaeologica Ressoviensis 36. Rzeszów.
Hahuła K. 1994. Cmentarzysko kultury wielbarskiej w Nowym Łowiczu na Pojezierzu Drawskim w świetle dotychczasowych badań (kurhany 52 i 56). Barbaricum 3, 131-148.
Hahuła K., Wołągiewicz R. 2001. Grzybnica. Ein Gräberfeld mit Steinkreisen der Wielbark-Kultur in Pommern. Warszawa-Koszalin.
Heym W. 1938. Das Ende der Bastarnen am rechten Ufer der unteren Weichsel und das der baltischen Völker der Grenzzone. Prussia 32, 140-172.
Kasprzak A. 2015. Dwa groby z nietypowymi ostrogami na cmentarzysku kultury wielbarskiej w Czarnówku, stan. 5. (In:) B. Kontny (ed.), Światowit Supplement Series B: Barbaricum 11: Ubi tribus faucibus fluenta Vistulae fluminis ebibuntur. Jerzy Okulicz-Kozaryn in memoriam. Warszawa, 263-275.
Kasprzak A. 2016. Eine Bronzekanne E 125 vom Gräberfeld Czarnówko. Kreis Lębork, in Pommern. (In:) H.-U. Voß, N. Müller-Scheeßel (eds.), Archäologie zwischen Römern und Barbaren, Zur Datierung und Verbreitung römischer Metallarbeiten des 2. und 3. Jahrhunderts n. Chr. im Reich und im Barbaricum – ausgewählte Beispiele (Gefäße, Fibeln, Bestandteile militärischer Ausrüstung, Kleingerät, Münzen), Teil 1. Internationales Kolloquium Frankfurt am Main, 19.-22. März 2009. Bonn, 321-331.
Kasprzak A., Krzysiak A., Marczewski M. 2011. Czarnówko, gm. Nowa Wieś Lęborska, stan. 5. Badania w sezonach 2008 i 2009. (In:) M. Fudziński, H. Paner (eds.), XVII Sesja Pomorzoznawcza 1: Od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza. Gdańsk, 409-423.
Klevnäs A. M. 2013. Whodunnit? Grave robbery in Anglo-Saxon England and the Merovingian Kingdoms. British Archaeological Reports International Series 2582, Oxford.
Koch U. 1973. Grabräuber als Zeugen des frühen Christentums. Archäologische Nachrichten aus Baden 11, 22-26.
Kokowski A. 2007. Goci. Od Skandzy do Campi Gothorum (od Skandynawii do Półwyspu
Iberyjskiego). Warszawa.
Krzysiak A. 2013. Czarnówko stan. 5, gm. Nowa Wieś Lęborska, pow. Lębork. Wyniki badań
wykopaliskowych przeprowadzonych w latach 2008-2010 roku. (In:) E. Fudzińska (ed.),
XVIII Sesja Pomorzoznawcza 1: Od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza.
Materiały z konferencji 16-18 listopada 2011. Malbork,133-156.
Krzysiak A.. 2018. Wilkowo, stan. 1. (In:) M. Pruska, J. Andrzejowski (eds.), Stary świat – nowe życie. Lubowidz, Czarnówko, Wilkowo. Katalog wystawy w Muzeum w Lęborku. Lębork, 46-57.
Krzysiak A., Andrzejowski J. 2015. Czarnówko – największe cmentarzysko z późnej
starożytności na ziemiach polskich. (In:) J. Andrzejowski (ed.), Czarnówko, stan. 5.
Cmentarzyska z późnej starożytności na Pomorzu 1. Monumenta Archaeologica Barbarica.
Series Gemina 5. Lębork-Warszawa, 7-13.
Krzysiak A., Marczewski M. forthcoming. Wilkowo stan. 1, gm. Nowa Wieś Lęborska.
Badania wykopaliskowe w sezonie 2016 r.
Krzysiak A., Marczewski M., Schuster J., Skóra K. forthcoming. Czarnówko stan. 5, gm.
Nowa Wieś Lęborska. Badania w sezonie 2016–2017. (In:) W. Chudziak (ed.), Sesja
Pomorzoznawcza. Toruń.
Kümmel Ch. 2009. Ur- und frühgeschichtlicher Grabraub. Archäologische Interpretation
und kulturanthropologische Erklärung. Tübinger Schriften zur Ur- und Frühgeschichtlichen
Archäologie 9. Münster-München-Berlin.
Kurzyńska M. 2015. Linowo, stanowisko 6. Birytualne cmentarzysko kultury wielbarskiej z północno-wschodniej części ziemi chełmińskiego. Grudziądz-Toruń.
Lau N., Pieta K. 2017. Die antike Öffnung des Kammergrabes von Poprad-Matejovce. (In:) Ústav archeologie a muzeologie FF MU (ed.), Na hranicích impéria. Extra fines imperii. Jaroslavu Tejralovi k 80. narozeninám. Brno, 255-265.
Mączyńska M. 1998. Ein spätkaiserzeitliches „Totenhaus“: aus Ostpolen und seine Beziehungen zu Skandinavien. In: A. Wesse (ed.), Studien zur Archäologie des Ostseeraumes. Von der Eisenzeit zum Mittelalter. Festschrift für Michael Müller-Wille. Wachholtz Verlag Neumünster, 299-308.
Mączyńska M. 2011. Der frühvölkerwanderungszeitliche Hortfund aus Łubiana, Kreis Kościerzyna (Pommern). Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 90.
Mączyńska M., Rudnicka D. 2004. Ein Grab mit römischen Importen aus Czarnówko, Kr. Lębork (Pommern). Germania 82:2, 397-429.
Mierzwiński A. 2012. Dobroczyńcy zmarłych. Rozważania o ingerencjach grobowych w późnej epoce brązu i wczesnej epoce żelaza. Przegląd Archeologiczny 60, 49-82.
Natuniewicz-Sekuła M., Okulicz-Kozaryn J. 2011. Weklice. A Cemetery of the Wielbark Culture on the Eastern Margin of Vistula Delta (Excavations 1984-2004). Monumenta Archaeologica Barbarica 17. Warszawa.
Neugebauer J.-W. 1991. Die Nekropole F von Gemeinlebarn, Niederösterreich: Untersuchungen zu den Bestattungssitten und zum Grabraub in der ausgehenden Frühbronzezeit in Niederösterreich südlich der Donau zwischen Enns und Wienerwald. Römisch-Germanische Forschungen 49. Mainz am Rhein.
Neugebauer J.-W. 1994. Zum Grabraub in der Frühbronzezeit Niederösterreichs. (In:)
K. Schmotz (ed.), Vorträge 12. Niederbayerischer Archäologentag. Deggendorf, 109-148.
Okulicz J., Bursche A. 1987. Badania birytualnego cmentarzyska kultury wielbarskiej w Krośnie, na stanowisku 1 w województwie elbląskim. (In:) A. Pawłowski (ed.), Badania archeologiczne w woj. elbląskim w latach 1980-83. Malbork, 207-231.
Peška J. 2002. Das Grab. In: J. Peška, J. Tejral, Das germanische Königsgrab von Mušov in Mähren 1. Römisch-Germanisches Zentralmuseum. Monographien 55 (1). Mainz, 3-71.
Петраускас О.В. 2014. Разрушенные погребения на могильниках черняховской культуры Поднепровья – анализ археологической структуры. (In:) Г.Ю. Івакін (ed.), Від венедів до Русі. Збірник наукових праць на пошану доктора історичних наук, професора Дениса Никодимовича Козака з нагоди його 70-ліття. Київ, 125-152.
Roth H. 1978. Archäologische Beobachtungen zum Grabfrevel im Merowingerreich. In: Zum Grabfrevel in vor- und frühgeschichtlicher Zeit: Untersuchungen zu Grabraub und »haugbrot« in Mittel- und Nordeuropa. Bericht über ein Kolloquium der Kommission für die Altertumskunde Mittel- und Nordeuropas vom 14. bis 16. Februar 1977. Akademie der Wissenschaften in Göttingen. Philologisch-Historische Klasse: Abhandlungen 3:113. Göttingen, 53-84.
Rożnowski F., Cymek L. 2015. Analizy antropologiczne szczątków kostnych z cmentarzyska w Czarnówku, stan. 5, pow. lęborski (materiały z lat 2008-2015). (In:) J. Andrzejowski (ed.), Czarnówko, stan. 5. Cmentarzyska z późnej starożytności na Pomorzu 1. Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina 5. Lębork-Warszawa, 69-137.
Rudnicka D., Mączyńska M. 2002. Czarnówko, pow. Lębork. Grób 430 z importami rzymskimi. (In:) J. Andrzejowski, R. Prochowicz, A. Żórawska (eds.), Varia Barbarica Zenoni Woźniak ab Amicis dicata. Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina 1. Warszawa-Lublin, 11-28.
Sági K. 1964. Das langobardische Gräberfeld von Vörs. Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae 16, 359-408.
Schuster J. 2010. Lübsow. Älterkaiserzeitliche Fürstengräber im nördlichen Mitteleuropa. Bonner Beiträge zur Vor- und Frühgeschichtlichen Archäologie 12. Bonn.
Schuster J. 2014. Złoty wiek – Czarnówko w okresie wpływów rzymskich i w okresie wędrówek ludów. (In:) J. Andrzejowski, J. Schuster (eds.), Okruch złota w popiele ogniska. Starożytne nekropole w Czarnówku i ich tajemnice. Lębork-Warszawa, 53-89.
Schuster J. 2015. Przybysze ze Skandynawii – małe cmentarzysko z okresu wędrówek ludów. (In:) J. Andrzejowski (ed.), Czarnówko, stan. 5. Cmentarzyska z późnej starożytności na Pomorzu 1. Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina 5. Lębork-Warszawa, 15-42.
Skorupka T. 2000. Atypowe pochówki na cmentarzysku w Kowalewku. (In:) J. Wrzesiński (ed.), Czarownice. Funeralia Lednickie 2. Wrocław- Sobótka, 91-99.
Skorupka T. 2001. Kowalewko. Cmentarzysko birytualne ludności kultury wielbarskiej (od połowy I w. n.e. do początku III w. n.e. Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego 2: Wielkopolska 3. Poznań.
Skóra K. 2015a. Struktura społeczna ludności kultury wielbarskiej. Łódź.
Skóra K. 2015b. Biritual burials of the Wielbark Culture – introductory remarks. (In:) L. Gardeła, K. Kajkowski (eds.), Kończyny, kości i wtórnie otwarte groby w dawnych kulturach. Limbs, bones, and reopened graves in past societies. Międzynarodowe Spotkania Interdyscyplinarne „Motywy przez wieki” 2. Bytów, 85-122.
Skóra K. 2017a. The sitting (?) dead – an attempt at assessing discoveries from cemeteries of the Wielbark Culture. (In:) J. Andrzejowski, C. von Carnap-Bornheim, A. Cieśliński, B. Kontny (eds.), Orbis Barbarorum. Studia ad archaeologiam Germanorum et Baltorum temporibus Imperii Romani pertinentia Adalberto Nowakowski dedicata. Warszawa-Schleswig, 537-548.
Skóra K. 2017b. Opening of graves in the cemetery of the Wielbark Culture in Kowalewko. A preliminary analysis. Fasciculi Archaeologiae Historicae 30, 193-210.
Socha K. 2017. Birytualne cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich z Górzycy nad środkową Odrą. (In:) M. Bohr, M. Teska (eds.), Extra limites. Poznań-Wrocław, 203-242.
Stadler P., Friesinger H., Kutschera W., Priller A., Steier P., Wild E.M. 2005. Ein Beitrag zur Absolutchronologie der Langobarden auf Grund von 14C-Datierungen und ein Versuch zur Datierung der Beraubung langobardischer Gräber. Archaeologia Austriaca 87, 265-278.
Steuer H. 1982. Frühgeschichtliche Sozialstrukturen in Mitteleuropa: eine Analyse der
Auswertungsmethoden des archäologischen Quellenmaterials. Abhandlungen der Akademie
der Wissenschaften. Philologisch-Historische Klasse – Dritte Folge (128). Göttingen.
Steuer H. 1998. Grabraub. § 1. Archäologisches. (In:) Reallexikon der Germanischen Altertumskunde 12. Walter de Gruyter: Berlin-New York, 516-523.
Stępnik T. 2015. Analiza dendrologiczna próbek drewna i węgli drzewnych z cmentarzyska w
Czarnówku, stan. 5, pow. lęborski (materiały z lat 2008-2013). (In:) J. Andrzejowski (ed.),
Czarnówko, stan. 5. Cmentarzyska z późnej starożytności na Pomorzu 1. Monumenta
Archaeologica Barbarica, Series Gemina 5. Lębork, Warszawa, 145-174.
Strobin A. 2014. W czasach wojowników i kowali. Ludność kultury oksywskiej na
cmentarzysku w Czarnówku. (In:) J. Andrzejowski, J. Schuster (eds.), Okruch złota w popiele
ogniska. Starożytne nekropole w Czarnówku i ich tajemnice. Lębork-Warszawa, 35-52.
Tempel¬mann-Mączyńska M. 1989. Totenfurcht und Totenglauben bei den Germanen im 4.
bis 7. Jahrhundert n. Chr. aufgrund der sog. Sonderbestattungen und des Grabraubs.
Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte 119, 274-283.
Tempel¬mann-Mączyńska M. 1992. „Specyficzne” pochówki kultury wielbarskiej. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica 16, 191-199.
Tomka P. 2005. Langobardenforschung in Nordwestungarn. (In:) W. Pohl, P. Erhart (eds.), Die Langobarden. Herrschaft und Identität. Forschungen zur Geschichte des Mittelalters 9. Wien, 247-264.
Wadyl S. 2015. Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Czarnówku. (In:) J. Andrzejowski (ed.), Czarnówko, stan. 5. Cmentarzyska z późnej starożytności na Pomorzu 1. Monumenta Archaeologica Barbarica. Series Gemina 5, Lębork-Warszawa, 43-68.
Walenta K. 2009. Leśno i mikroregion w okresie rzymskim. Chojnice.
Wołągiewicz R. 1982. Pochówek w kłodzie dębowej z II wieku n.e. w Bagiczu. Materiały Zachodniopomorskie 26 (1980), 39-56.
Wołągiewicz R. 1995. Lubowidz. Ein birituelles Gräberfeld der Wielbark-Kultur aus der Zeit vom Ende des 1. Jhs. v. Chr. bis zum Anfang des 3. Jhs. n. Chr. Monumenta Archaeologica Barbarica 1. Kraków.
Żórawska A. 2007. Pochówki cząstkowe z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Jartyporach na Podlasiu. (In:) M. Fudziński, H. Paner (eds.), Nowe materiały i interpretacje. Stan dyskusji na temat kultury wielbarskiej. Gdańsk, 457-474.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Praca jest udostępniana na licencji Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 Unported License.
