Wczesnośredniowieczne osadnictwo, gospodarka i eksploatacja środowiska przyrodniczego w rejonie Ziemi Puckiej na przykładzie badań w Błądzikowie (st. 7)
DOI:
https://doi.org/10.23858/PA68.2020.012Słowa kluczowe:
Puck Land, early Middle Ages, settlement, plant and animal remains, economy, potteryAbstrakt
This work discusses the results of archaeological and environmental research carried out on site No. 7 in Błądzikowo, bringing new data for a better recognition of the settlement and economy of the Puck Land in the early Middle Ages. Excavations have unearthed the remains of a small wooden-earthen rampart and a dwelling building. Archaeological materials (pottery fragments, a grain roasting vessel, a game’s pawn) as well as organic finds (macroscopic plant remains, animal remains) were acquired. The research results indicate that this place probably served as a watchtower, or possibly a navigation point used from the second half of the 8th century to the beginning of the 9th. The population living there made use of crops (barley, millet, wheat), pursued animal husbandry (pigs, ruminants), as well as gathered (blackberries, hazelnuts),
hunted (wild boar, red deer), fished (Cyprinidae species), and caught marine mammals.
Pobrania
Bibliografia
Badal E. (1992). L’anthracologie préhistorique: à propos de certains problèmes méthodologiques. Bulletin de la Société Botanique de France. Actualités Botaniques, 139, 167-189.
Bloch M., Pogodziński P.M. (2014). Nowoodkryte wczesnośredniowieczne stanowisko w Błądzikowie, gm. Puck, Zapiski Puckie, 13, 110-117.
Bogucki M. (2006). Ośrodki handlowo-rzemieślnicze nad Bałtykiem we wczesnym średniowieczu. Pobrano z: www.academia.edu/11134320/O%C5%9ARODKI_HANDLOWO-RZEMIE%C5%9ALNICZE_NAD_BA%C5%81TYKIEM_WE_WCZESNYM_%C5%9AAREDNIOWIECZ [dostęp: 05.03.2020].
Buko A. (1990). Ceramika wczesnopolska. Wprowadzenie do badań. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Buko A. (2006). Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej. Odkrycia – hipotezy – interpretacje. Warszawa: Trio.
Bursche A. (2005). Rola źródeł numizmatycznych w studiach nad sytuacją osadniczą i kulturową na ziemiach polskich u schyłku starożytności. W: P. Kaczanowski, M. Parczewski (red.), Archeologia o początkach Słowian. Materiały z konferencji, Kraków, 19-21 lis¬topada 2001 (203-214). Kraków: Księgarnia Akademicka.
Brzostowicz M. (2002). Bruszczewski zespół osadniczy we wczesnym średniowieczu. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Cappers R.T.J., Bekker R.M., Jans J.E.A. (2006). Digitale Zadenatlas van Nederland. Groningen: Barkhuis Publishing.
Chabal L. (1988). Pourquoi et comment prélever les charbons de bois pour la période anticue: les méthodes utilices sur sites de Lattes (Hérault). Lattara, 1, 187-222.
Ciołek R. (2001). Katalog znalezisk monet rzymskich na Pomorzu. Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Ciołek R. (2003). Znaleziska solidów na Pomorzu. Wiadomości Numizmatyczne, 47, 163-180.
Cygan S. (2006). Wczesnosłowiańskie półziemianki kwadratowe na terenie Polski, Czech, Słowacji, wschodnich Niemiec i dolnej Austrii. Rzeszów: Mitel.
Cywa K. (2018). Trees and shrubs used in medieval Poland for making everyday objects. Vegetation History and Archeobotany, 27, 111-136.
Damaszke M., Szymczak E. (2013). Rozprzestrzenianie rumowiska rzecznego w rejonie ujścia Potoku Błądzikowskiego do Zalewu Puckiego. W: W. Florek (red.), Geologia i geomorfologia Pobrzeża i Południowego Bałtyku 10 (39-49). Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej.
Dąbrowski E. (2001). Gdzie należy przeprowadzić południowo-wschodnią granicę występowania naczyń grupy feldberskiej. W: E. Wilgocki, M. Dworaczyk, K. Kowalski, A. Porzeziński, S. Słowiński (red.), Instantia est mater doctrine (111-124). Szczecin: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich.
Driesch A. von den (1976). A guide to the measurement of animal bones from archaeological sites as developed by the Institut für Palaeoanatomie. Domestikationsforschung und Geschichte der Tiermedizin of the University of Munich. Cambridge: Peabody Museum of Archaeology and Ethnology, Harvard University.
Dulinicz M. (2014). Istotne problemy archeologii Pomorza (VI-IX wiek) w świetle najnowszych badań i publikacji. W: H. Paner, M. Fudziński, W. Świętosławski (red.), Pomorze we wczesnym średniowieczu. Historia, stan aktualny i potrzeby badań (11-17). Gdańsk: Muzeum Archeologiczne.
France D.L. (2017). Human and nonhuman bone identification. A color atlas. Colorado: CRC Press.
Godłowski K. (1979). Z badań nad zagadnieniem rozprzestrzenienia Słowian w V-VII w. n.e. Kraków: Akademia Górniczo-Hutnicza im S. Staszica.
Godłowski K. (1981). Okres wędrówek ludów na Pomorzu. Pomorania Antiqua, 10, 65-129.
Gruszka B. (2007). Osada z najstarszej fazy wczesnego średniowiecza w Stożnem, stan. 2, pow. zielonogórski. Wstępne wyniki badań. Archeologia Środkowego Nadodrza, 5, 299-327.
Gruszka B., Kara K. (2013). Wybrane znaleziska ceramiki o cechach warsztatowych ze starszych faz wczesnego średniowiecza z południowo-zachodniej Wielkopolski i południowo-wschodniej części Ziemi Lubuskiej w świetle badań specjalistycznych. Slavia Antiqua, 54, 241-265.
Gruszka B., Pankiewicz A. (2016). O pewnych wspólnych cechach IX-wiecznej ceramiki z obszaru północnej i południowej części obecnego Dolnego Śląska. Slavia Antiqua, 57, 169-198.
Habermehl K.H. (1975). Die Altersbestimmung bei Haus- und Labortieren. Berlin: Parey.
Hennius A., Gustavsson R., Ljungkvist J., Spindler L. (2018) Whalebone gaming pieces: aspects of marine mammal exploitation in Vendel and Viking Age Scandinavia. European Journal of Archaeology, 21, 612-631.
Iluk J. (1998). Bałtycki epizod wczesnobizantyjskich dziejów. Znaleziska solidów na Pomorzu Nadwiślańskim z V-VI wieku. W: H. Paner (red.), Gdańsk średniowieczny w świetle najnowszych badań archeologicznych i historycznych (51-63). Gdańsk: Muzeum Archeo¬logiczne.
Ilves K. (2009). Discovering harbours? Reflection on the state and development of landing site studies in the Baltic Sea Region. Journal of Maritime Archaeology, 4, 149-163.
Iwaszczuk U. (2014). Animal husbandry on the Polish territory in the Early Middle Ages. Quaternary International, 346, 69-101.
Jacomet S. (2006). Identification of cereal remains from archaeological sites, 2nd edition. IPNA, Universität Basel. Pobrano z: https://duw.unibas.ch/fileadmin/user_upload/duw/IPNA/PDF_s/PDF_s_in_use/Cereal_Id_Manual_engl.pdf [dostęp: 5.03.2020].
Jagodziński M.F. (2010). Truso. Między Weonodlandem a Witlandem. Elbląg: Muzeum Archeologiczno-Historyczne.
Janczyński M. (2012). Grody Wysoczyzny Żarnowieckiej na tle przeobrażeń historycznych Pomorza Gdańskiego. Acta Archaeologica Lodziensia, 58, 89-125.
Jarosińska J.(1994). Stan badań archeobotanicznych średniowiecza na obszarze polskiej części Pobrzeża Bałtyku. W: K. Wasylikowa (red.), Warsztaty archeobotaniczne Igołomia, 1990–1991–1992–1993 (93-108). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN.
Jarosińska J., Latałowa M. (w druku). Nowe dane archeo¬botaniczne z wczesnośredniowiecznych grodzisk w rejonie Gdańska. W: K. Godon (red.), Grodziska. Gdańsk.
Jereczek-Korzeniewska K. (2008). Podłoże czwartorzędu i morfogeneza sieci dolinnej Wysoczyzny Puckiej. Landform Analysis, 9, 236-240.
Jensen H.A. (1974). Coenococcum qeophilum FR. in arable soil in Denmark. Fresia, 4, 300-314.
Kolendo J. (1996). Import futer z Barbaricum na teren Cesarstwa Rzymskiego. Przegląd Historyczny, 87, 265-279.
Kolda J. (1936). Srovnávací anatomie zvířat domácích se zřetelem k anatomii člověka: Část obecná. Nauka o kostech a chrupavkách. I. II, Brno: [nakł. własny].
Kontny B., Szymański P. (2015). Zapinka z późnego okresu wędrówek ludów z Pucka. Światowit. Supplement Series B: Barbaricum, 11, 333-350.
Król D., Kurowska J. (1998). Pradzieje. W: A. Groth (red.), Historia Pucka (11-35). Gdańsk: Marpress.
Król D., Rudnicka D. (1990). Stan rozpoznania archeologicznego terenu wysoczyzn nadmorskich w województwie gdańskim. Pomorania Antiqua, 14, 101-120.
Kruppé J., Milewska M. (2015). Puck. Archeologia o narodzinach miasta. Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Krysiak K. (1955). Szczątki zwierzęce z wykopalisk w Gdańsku w latach 1950-1951. Studia Wczesnośredniowieczne, 3, 238-251.
Krysiak K. (1956). Wyniki badań nad materiałem zwierzęcym z wykopalisk w Gdańsku. Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, 78, 1-106.
Krysiak K. (1967). Szczątki zwierzęce z wykopalisk w Gdańsku. Gdańsk wczesnośredniowieczny. W: J. Kamińska (red.), Gdańsk wczesnośredniowieczny 6, 7-51.
Krysiak K., Kobryń H., Kobryńczuk F. (2007). Anatomia zwierząt. Warszawa: PWN.
Kubasiewcz M. (1957). Dotychczasowe badania nad materiałem kostnym z wczesnośredniowiecznego podgrodzia w Szczecinie. Materiały Zachodniopomorskie, 3, 189-198.
Kubasiewicz M. (1959). Szczątki zwierząt wczesnośredniowiecznych z Wolina. Szczecin: PWN.
Kubasiewicz M. (1965). Szczątki zwierzęce z wczesnośredniowiecznego grodziska w Otominie, pow. Pruszcz Gdański. Pomorania Anitiqua, 1, 309-315.
Kubasiewicz M. (1977). Badania archeozoologiczne na terenie Gdańska IX-XIV wieku. Gdańsk wczesnośredniowieczny, 9, 1-270.
Kubasiewicz M., Gawlikowski J. (1965). Szczątki zwierzęce z wczesnośredniowiecznego grodu w Kołobrzegu. Szczecin: PWN.
Kujawska M., Łuczaj Ł., Sosnowska J., Klepacki P. (2016). Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Kulpa W. (1974). Nasionoznawstwo chwastów. Warszawa: PWRiL.
Lasota-Moskalewska A. (1980). Morphotic changes of domestic cattle skeleton from the Neolithic Age to the beginning of the Iron Age. Wiadomości Archeologiczne, 65, 119-163.
Lasota-Moskalewska A. (2008). Archeozoologia. Ssaki. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Lasota-Moskalewska A., Kobryń H., Świeżyński K. (1987). Changes in the size of the domestic and wild pig from the Neolithic to the Middle Ages. Acta Theriologica, 32, 51-81.
Latałowa M., Badura M. (1998). Wstępne wyniki badań paleoekologicznych w rejonie wczesnośredniowiecznego portu zatopionego w Zalewie Puckim. Pomorania Antiqua, 17, 321-358.
Lityńska-Zając M. (2005). Odtwarzanie struktury upraw na podstawie roślin uprawnych zachowanych na stanowiskach archeologicznych. W: M. Lityńska-Zając, K. Wasylikowa (red.), Przewodnik do badań archeo¬botanicznych (485-496). Poznań: Sorus.
Lityńska-Zając M., Wasylikowa K. (2005). Badanie szczątków drewna. W: M. Lityńska-Zając, K. Wasylikowa (red.), Przewodnik do badań archeobotanicznych (274-295). Poznań: Sorus.
Lutnicki W. (1972). Uzębienie zwierząt domowych. Warszawa-Kraków: PWN.
Łosiński W. (1982). Osadnictwo plemienne Pomorza (VI-X wiek). Wrocław: Ossolineum.
Łosiński W., Rogosz R. (1983). Zasady klasyfikacji i schemat taksonomiczny ceramiki. W: E. Cnotliwy, L. Leciejewicz, W. Łosiński (red.), Szczecin we wczesnym średniowieczu. Wzgórze Zamkowe (202-226). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Łosiński W., Rogosz R. (1986a). Metody synchronizacji warstw kulturowych wczesnośredniowiecznych obiektów wielowarstwowych na podstawie analizy ceramiki ze Szczecina. W: J. Gromnicki (red.), Problemy chronologii ceramiki wczesnośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim (9-50). Warszawa: Wydawnictwa PKZ.
Łosiński W., Rogosz R. (1986b). Próba periodyzacji ceramiki wczesnośredniowiecznej ze Szczecina. W: J. Gromnicki (red.), Problemy chronologii ceramiki wczesnośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim (51-61). Warszawa: Wydawnictwa PKZ.
Makowiecka M., Makowiecki D. (2007). Gospodarka zwierzętami we wczesnomiejskim centrum osadniczym w Kołobrzegu Budzistowie w świetle nowych badań archeozoologicznych. W: L. Leciejewicz, M. Rębkowski (red.), Kołobrzeg. Wczesne miasto nad Bałtykiem (240-286). Warszawa: Trio.
Makowiecki D. (2003). Historia ryb i rybołówstwa w holocenie na Niżu Polskim w świetle badań archeoichtiologicznych. Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Makowiecki D., Gotfredsen A.B. (2007). Ptactwo ośrodka wczesnomiejskiego w Kołobrzegu Budzistowie i jego okolic. W: L. Leciejewicz, M. Rębkowski (red.), Kołobrzeg. Wczesne miasto nad Bałtykiem (288-297). Warszawa: Trio.
Malinowski T. (1957-1958) Wczesnośredniowieczne prażnice w Wielkopolsce. Przegląd Archeologiczny, 11, 68-80.
Marchelak I. (2010). Materiały z osady z wczesnego okresu wędrówek ludów w Bizorędzie, stanowisko 12, gm. Sobków woj. Świętokrzyskie. W: H. Machajewski, B. Jurkiewicz (red.), Ceramika rzemieślnicza jako źródło do badań nad zróżnicowaniem garncarstwa kultury przeworskiej (101-161). Pułtusk: Instytut Archeologii, Uniwersytet Gdański.
Marek S. (1954). Cechy morfologiczne i anatomiczne owoców rodzajów Polygonum L. i Rumex L. oraz klucze do ich oznaczania. Monographiae Botanicae, 2, 77-161.
Matuszkiewicz W. (2007). Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo naukowe PWN.
Matuszkiewicz W., Faliński J.B., Kostrowicki A.S., Matuszkiewicz J.M., Olaczek R., Wojterski T. (1995). Potencjalna roślinność naturalna Polski. IGiPZ PAN. Warszawa. Pobrano z: www.igipz.pan.pl/tl_files/igipz/ZGiK/opracowania/roslinnosc_potencjalna/prn_opropracowa.pdf [dostęp 5.03.2020].
Milewska M., Kruppé J. (2003). Nowe dane do dziejów osadnictwa wczesnośredniowiecznego w Pucku (woj. pomorskie). Archaeologia Historica Polona, 13, 231-236.
Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając M. (2002). Flowering plants and Pteridophytes of Poland. A checklist. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Science.
Mizera T. (1999). Bielik. Monografia przyrodnicza. Świebodzin: Wydawnictwo Klubu Przyrodników.
Morales A., Rosenlund K. (1979). Fish bone measurements: an attempt to standardize the measuring of fish bones from archaeological sites. Copenhagen: Steenstrupia.
Moskal-del Hoyo M. (2014). Medieval charcoals from Kokotów site 19 (commune Wieliczka) – some remarks on the sampling method and the interpretation of the anthracological assemblages, Sprawozdania Archeologiczne, 66, 155-176.
Nogalski S. (1984). Szczątki ptaków wczesnośredniowiecznych Pomorza. Szczecin: Wydawnictwa Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Ossowski W. (2010). Przemiany w szkutnictwie rzecznym w Polsce. Studium archeologiczne. Gdańsk: Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku.
Ostasz A. (2014). Nowe badania na grodziskach wczesnośredniowiecznych ziemi gdańskiej. W: H. Paner, M. Fudziński, W. Świętosławski (red.), Pomorze we wczesnym średniowieczu w świetle źródeł archeologicznych. Historia, stan aktualny i potrzeby badań (57-90). Gdańsk: Muzeum Archeologiczne.
Osypińska M. (2013). Zwierzęta w gospodarce wczesnośredniowiecznego Szczecina. Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Paradowski A. (2015). Atlas chwastów roślin rolniczych, sadowniczych i warzywnych. Warszawa: Hortpress.
Podbielkowski Z., Podbielkowska M. (1992). Przystosowania roślin do środowiska. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Pogodziński P.M. (2017). Kto warcabu ruszy jechać musi. W: K. Godon, A.I. Wojciechowska (red.), Gry planszowe. Świadectwo cywilizacji (61-70). Gdańsk: Muzeum Archeologiczne.
Pomian I. (2004). Changes to the coastline in the neighborhood of the medieval port in Puck in the light of the research made by the Polish Maritime Museum in Gdańsk. Polish Geological Institute Special Papers, 11, 31-36.
Pomian I., Śliwiński B., Uścinowicz S., Ważny T. (2016). The remains of the medieval harbour in Puck (Northern Poland): a few words about the results of pre¬vious research. Archeologia Baltica, 23, 235-243.
Reichstein H. (1974). Ergebnisse und Probleme von Untersuchungen an Wildtieren aus Haithabu (Ausgrabung 1963-1964). Berichte ueber die Ausgrabungen in Hai¬tabu, 7, 103-144.
Reitz E.J., Wing E.S. (1999). Zooarchaeology. Cambridge: Cambridge University Press.
Ropolewski A. (1952). Ssaki Bałtyku. Kraków: Nakładem Zakładu Ochrony Przyrody.
Samsonowicz A. (1991). Łowiectwo w Polsce Piastów i Jagiellonów. Wrocław-Warszawa-Kraków: Warszawska Firma Wydawnicza.
Rumpel A. (2016). Leszczyna pospolita. Panacea, 3(56), 28-29.
Schweingruber F.H., Börner A., Schulze E.D. (2011). Atlas of Stem Anatomy in Herbs, Shrubs and Trees, vol. 1. Berlin-Heidelberg: Springer.
Schweingruber F.H., Börner A., Schulze E.D. (2013). Atlas of Stem Anatomy in Herbs, Shrubs and Trees, vol. 2. Berlin-Heidelberg: Springer.
Sobociński M. (1991). Zwierzęce szczątki kostne z grodziska wczesnośredniowiecznego w Sopocie, woj. Gdańskie. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, 221, Archeozoologia, 15, 55-65.
Szczęśniak E., Dajdok Z. (2011) Galium spurium (Rubia¬ceae) – gatunek o niepewnym statusie na Dolnym Śląsku. Acta Botanica Silesia. Supplementum, 1, 134-136.
Stanisławski B. (2012). Garncarstwo wczesnośredniowiecznego Wolina. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Starski M. (2009-2010). Dzieje rynku w Pucku, Światowit, 8 (B), 149-161.
Starski M. (2015). Rynek miasta lokacyjnego w Pucku w świetle badań archeologicznych. Warszawa: Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Stępień W. (1998). Wczesnośredniowieczny port w Pucku. W: A. Groth (red.), Historia Pucka (36-54). Gdańsk: Marpress.
Stępień J., Gawlikowski J., Baranowski P. (2010). Źródła pozyskiwania mięsa w świetle badania zwierzęcych szczątków kostnych ze średniowiecznych siedzib ludzkich na Pomorzu Zachodnim. Acta Scientiarum Polonorum. Zootechnica, 9, 79-92.
Śliwiński B. (2009). Początki Gdańska. Dzieje ziem nad zachodnim brzegiem Zatoki Gdańskiej w I połowie X wieku. Gdańsk: Muzeum Historyczne Miasta Gdańsk.
Uścinowicz S., Miotk-Szpiganowicz G., Gałka M., Pawlyta J., Piotrowska N., Pomian I., Witak M. (2013). The rise, development and destruction of the medieval port of Puck in the light of research into palaeoclimate and sea level change. Archaeologia Polona, 49, 87-104.
Waluszewska-Bubień A. (1979). The Avifauna of the Early Ages against a background of archaeozoological materials from a number of Polish settlement sites. Archaeozoology, 1, 243-255.
Wierzbicki J. (1999). Łupawski mikroregion osadniczy ludności pucharów lejkowatych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Wieserowa A. (1967). Wczesnośredniowieczne szczątki zbóż i chwastów z Przemyśla. Folia Quaternaria, 28, 1-16.
Wyrost P. (1994). Dawna fauna Polski w świetle badań kostnych materiałów archeologicznych. Rozmieszczenie w czasie i przestrzeni. Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu. Archeozoologia, 19, 75-176.
Zaleszkiewicz L., Koszka-Maroń D. (2005). Procesy aktywizujące degradację wybrzeża klifowego Zalewu Puckiego. Przegląd Geologiczny, 53, 55-62.
Żebrowski Z., Schwark H.J., Owsianikow W.N. (red.). (1978). Użytkowanie trzody chlewnej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne.
