Prehistoric defensive structures in the Szreniawa valley
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA71.2019.012Keywords:
fortified settlement, enclosures, magnetic investigations, Neolithic, Bronze AgeAbstract
This paper presents the results of the non-invasive search for defensive settlements from the Neolithic and Bronze Age periods in the Szreniawa valley and in its closest upland area (Proszowice Plateau and the Miechów Upland). This investigation was carried out in 2018 by archaeologists gathered in the “Stater” Association of Field Archaeologists and was funded by the Ministry of Culture and National Heritage. During this study geomagnetic tests and surveying were carried out on 18 sites, which were selected on the basis of satellite image analysis. The total investigated area covered 40 hectares. Spatial analysis of the artefacts compared with the course of magnetic anomalies allowed the determination of the chronology of the investigated settlements. The outcome of this project points to the presence of at least 15 well-documented prehistoric defensive settlements of various types found on 10 archaeological sites. The discovered settlements can be attributed to the Lublin-Volhynian, Funnel Beaker-Baden, Trzciniec and Lusatian Cultures.
Downloads
References
Bąbel J. T. 2013. Cmentarzyska społeczności kultury mierzanowickiej na Wyżynie Sandomierskiej. Część 2. Źródła. Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Bochnak A. 2004. „Rowy” ze stanowiska 1 w Witowie powiat Proszowice. Próba interpretacji funkcji i chronologii. Master's thesis stored in the archives of the Institute of Archeology of UJ.
Buratyński S. 1953. Tymczasowe sprawozdanie z prac ratowniczo–badawczych na terenie Nowej Huty za lata 1950–1956. Z Otchłani Wieków 22, 104-115.
Chmielewski T. 2008. Uwagi o chronologii względnej i absolutnej wczesnego i środkowego eneolitu na obszarze Polski południowo-wschodniej i zachodniej Ukrainy. Przegląd Archeologiczny 56, 41-100.
Chmielewski T., Furmanek M., Mackiewicz M., Myślecki B. and Zakościelna A. 2015. Landscape with enclosures. Magnetic prospection and surface survey of the Dobużek Scarp microregion, Eastern Poland. Archaeologia Polona 53, 267-271.
Czekaj- Zastawny A. 2008. Osadnictwo społeczności kultury ceramiki wstęgowej rytej w dorzeczu górnej Wisły. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
David A., Linford N. and Linford P. 2008. Geophysical Survey in Archaeological Field Evaluation. Swindon: English Heritage.
Dulęba P., Wroniecki P. and Brejcha R. 2015. Non-destructive survey of a prehistoric fortified hill settlement in Marchocice, Little Poland. Sprawozdania Archeologiczne 67, 245-258.
Frankowicz-Szpunar B., Szpunar A. and Okoński J. 2006. Wyniki badań powierzchniowych na obszarze 100-63. Report stored in archive of The Institute of Archaeology and Ethnology PAS in Igołomia.
Fraś J. and Reguła K. 2001. Badania archeologiczne prowadzone przez Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka w latach 1997-1998. Studia i materiały do dziejów żup Solnych w Polsce 21, 321-336.
Furmanek M. 2017. Neolithic enclosures in Silesia, south-west Poland – a survey. In H. Meller and S. Friederich (eds), Salzmünde - Regel oder Ausnahme. Salzmünde - rule or exception (= Tagungen des Landesmuseums für Vorgeschichte Halle 16). Halle: Landesmuseum für Vorgeschichte, 239-150.
Furmanek M. and Wroniecki P. 2017. Erased by the Plough, Spotted from the Air. Remains of Earthwork Sites from Silesia. Analecta Archaeologica Ressoviensia 12, 199-220.
Gancarski J. 1999a. Wehranlage vom Beginn der Bronzezeit in Trzcinica, Gde. Jasło. In J. Gancarski (ed.), Kultura Otomani – Fuzesabony – rozwój, chronologia, gospodarka. Rzeszów: Muzeum Podkarpackie w Krośnie, 130-144.
Gancarski J. 1999b. Chronologia grupy pleszowskiej kultury mierzanowickiej i kultury Otomani-Fuzesabony w Polsce na podstawie badań wykopaliskowych osad w Trzcinicy i Jaśle. In J. Gancarski (ed.), Kultura Otomani – Fuzesabony – rozwój, chronologia, gospodarka. Rzeszów: Muzeum Podkarpackie w Krośnie, 145-180.
Gawlik A. and Godlewski P. 2010. Elementy zakarpackie w materiałach wczesno łużyckich ze stan. 1 w Witowie, gm. Koszyce. In J. Gancarski (ed.), Transkarpackie kontakty kulturowe w epoce kamienia, brązu i wczesnej epoce żelaza. Krosno: Muzeum Podkarpackie w Krośnie, 330-352.
Gedl M. 1982. Periodyzacja i chronologia kultury łużyckiej w zachodniej Małopolsce. In M. Gedl (ed.), Południowa strefa kultury łużyckiej i powiązania tej kultury z Południem. Kraków-Przemyśl: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Oddział Nowa Huta, Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Muzeum Okręgowe w Przemyślu, 11–33.
Gojda M. 2006. Large prehistoric enclosures in Bohemia: the evidence from the air. In A. Harding, S. Sievers and N. Venclová (eds), Enclosing the Past. Inside and Outside in Prehistory (= Archaeological Monographs 15). Sheffield: J. R. Collis Publications, 5-19.
Godłowska M. 1976. Próba rekonstrukcji rozwoju osadnictwa neolitycznego w rejonie Nowej Huty, Materiały Archeologiczne Nowej Huty 10, 7–179.
Górski J. 1997. Główne etapy rozwoju kultury trzcinieckiej na obszarze Nowej Huty na tle przemian tej kultury w Zachodniej Małopolsce. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 20, 7-37.
Górski J. 2001. Wyniki ratowniczych badań wykopaliskowych na stanowisku 2 w Opatkowicach. Materiały Archeologiczne 32, 163-197.
Herbich T. and Tunia K. 2009. Geofizyczne badania dużych konstrukcji neolitycznych na terenach lessowych. Casus Słonowice. Archeologia Polski 54, 13-35.
Jarosz P., Szczepanek A., Wołoszyn M. 2012. Ratownicze badania wykopaliskowe na stanowiskach 6 i 8 w Zakrzowcu, gm. Niepołomice, woj. małopolskie, w 2007 roku. In. S. Kadrow (ed.), Raport 2007-2008 1. Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 303–320.
Kaczanowska M. 2006. Środkowa faza rozwoju kultury lendzielskiej w Małopolsce – grupa pleszowsko-modlnicka. In M. Kaczanowska (ed.), Dziedzictwo cywilizacji naddunajskich: Małopolska na przełomie epoki kamienia i miedzi (= Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Krakowie 1). Kraków, 37-52.
Kadrow S. 1991. Iwanowice, stanowisko Babia Góra. 1. Rozwój przestrzenny osady z wczesnego okresu epoki brązu. Kraków: Instytut Historii Kultury Materialnej PAN.
Kadrow S. and Machnik J. 1997. Kultura mierzanowicka. Kraków: Wydawnictwo Oddziału Polskiej Akademii Nauk w Krakowie.
Kadrow S. and Górski J. 2003. Diachronic micro-regional Studies of Settlement on the Loess Uplands of south-eastern Poland in the Bronze Age. In H. Thrane (ed.), Diachronic Settlements Studies in the Metal Ages (= Jutland Archaeological Society Publication 45). Århus, Højbjerg: Jutland Archaeological Society, Moesgaard Museum, 71-97.
Kamieńska J. 1966. Sprawozdanie z badań archeologicznych w Samborcu pow. Sandomierz w 1964 roku. Sprawozdania Archeologiczne 18, 322-328.
Kogus A. 1982. Zespół osadniczy ludności kultury łużyckiej w Krakowie-Pleszowie (Nowa Huta). In M. Gedl (ed.), Południowa strefa kultury łużyckiej i powiązania tej kultury z Południem. Kraków-Przemyśl: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Oddział Nowa Huta, Muzeum Archeologiczne w Krakowie, Muzeum Okręgowe w Przemyślu, 335–349.
Konieczny B. 2014. Cmentarzysko z epoki brązu na stanowisku 10-11 w Targowisku, pow. wielicki. In J. Górski (ed.), Kompleks osadniczy kultury łużyckiej w Targowisku, stan. 10-11, pow. wielicki, (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 103-180.
Kowalewska-Marszałek H. 2017. Faza II: kultura lubelsko-wołyńska. In H. Kowalewska-Marszałek (ed.), Sandomierz – Wzgórze Zawichojskie – neolityczna osada obronna. Badania 1981-1989. 1. Studia i materiały (= Vetera et nova. Opracowanie źródeł archeologicznych z zasobów IAE PAN nowymi metodami badawczymi 8). Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 59-74.
Kruk J. 1970. Badania poszukiwawcze i weryfikacyjne w górnym i środkowym dorzeczu Szreniawy. Sprawozdania Archeologiczne 22, 271-294.
Kruk J. and Milisauskas S. 1981. Wyżynne osiedle neolityczne w Bronocicach, woj. kieleckie. Archeologia Polski 26, 65-113.
Kruk J. and Milisauskas S. 1983. Chronologia absolutna osadnictwa neolitycznego z Bronocic, woj. kieleckie. Archeologia Polski 28, 257-320.
Kruk J. and Milisauskas S. 1999. Rozkwit i upadek społeczeństw rolniczych neolitu. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Kruk J., Milisauskas S. and Włodarczak P. 2018. Real Time. Radiocarbon Dates and Bayesian Analysis of the Neolithic Settlement at Bronocice, Fourth Millennium BC. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Madej P. 1998. Inwentarz ceramiczny grupy pleszowskiej kultury mierzanowickiej ze stanowiska w Krakowie – Pleszowie IV/20. Materiały Archeologiczne Nowej Huty 21, 27 – 70.
Misiewicz K. 2006. Geofizyka archeologiczna. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Nowak M. 2009. Drugi etap neolityzacji ziem polskich. Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Nowak M. 2014. Późny etap rozwoju cyklu lendzielsko-polgarskiego w zachodniej Małopolsce. In K. Czarniak, J. Kolenda and M. Markiewicz (eds), Szkice neolityczne. Księga poświęcona pamięci Profesor Anny Kulczyckiej-Leciejewiczowej. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 239-284.
Nowak M., Dzięgielewski K. and Szczerba R. 2008. Antropomorficzna nóżka naczynia glinianego z osady grupy wyciąsko-złotnickiej w Podłężu, stan. 17. In J. Chochorowski (ed.), Młodsza epoka kamienia. Wybrane znaleziska (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 85-116.
Okupny B. 1998. Fotografia lotnicza w archeologii. Uwagi metodyczne. Fontes Archaeologici Posnanienses 9, 215-244.
Podborský V. and Kovárník J. 2006. Neolithic and post-Neolithic enclosures in Moravia in their central European context. In: A. Harding, S. Sievers and N. Venclová (eds), Enclosing the Past. Inside and Outside in Prehistory (= Red Sheffield Archaeological Monographs 15). Sheffield: J. R. Collis Publications, 44-68.
Przybyła M. M. 2017. Nowe perspektywy w badaniach nad solowarstwem pradziejowym w zachodniej Małopolsce. In J. Gancarski (ed.), Stan i potrzeby badań archeologicznych w Karpatach. Krosno: Muzeum Podkarpackie w Krośnie, 355-398.
Przybyła M. M., Szczepanik P. and Podsiadło M. 2015. Eneolithic enclosure in Gniazdowice, Proszowice district, Lesser Poland, in the light of non-destructive research methods. In: M. Nowak and A. Zastawny (eds), The Baden culture around the western Carpathians (= Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce). Kraków: Krakowski Zespół do Badań Autostrad, 337-352.
Rydzewski J. 1972. Badania poszukiwawcze i weryfikacyjne w dolnym dorzeczu Szreniawy. Sprawozdania Archeologiczne 24, 268-294.
Sałacińska B. and Zakościelna A. 2007. Pierwsze groby kultur ceramik wstęgowych w Polsce. Groby kultury lubelsko-wołyńskiej ze stanowiska Złota „Grodzisko I” i „Grodzisko II”. Wiadomości Archeologiczne 25,77-114.
Šmíd M. 2017. Nálevkovité poháry na Moravé (= Pravék - Supplementum 33). Brno: ÚAPP.
Wilk S. 2014. Wczesnobrązowe materiały grobowe ze stan. 2 w Książnicach, woj. świętokrzyskie. Sprawozdania Archeologiczne 66, 241-278.
Wilk S. 2016. New data about chronology of the impact of the Hunyadihalom-Lažňany horizon on Younger Danubian cultures north of the Carpathian Mountains. Recherches Archéologiques Nouvelle Serie 8, 7-28.
Włodarczak P. 2006. Chronologia grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych w świetle dat radiowęglowych. In J. Libera and K. Tunia (eds), Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych. Lublin-Kraków: Instytut Archeologii PAN, Instytut Archeologii UMCS , 27-66.
Włodarczak P. 2017. Datowanie bezwzględne faz osadniczych ze stanowiska Wzgórze Zawichojskie w Sandomierzu. In H. Kowalewska-Marszałek (ed.), Sandomierz – Wzgórze Zawichojskie – neolityczna osada obronna. Badania 1981-1989. 1. Studia i materiały (= Vetera et nova. Opracowanie źródeł archeologicznych z zasobów IAE PAN nowymi metodami badawczymi 8). Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 91-104.
Wroniecki P. 2016. Hidden cultural landscapes of the Western Lesser Poland Upland. Project overview and preliminary results. In P. Kołodziejczyk and B. Kwiatkowska-Kopka (eds), Landscape in the past and forgotten landscapes (= Cracow Landscape Monographs 2). Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, 21-32.
Wroniecki P., Bulas J., Brejcha R. 2016. Hidden Landscapes of Southern Poland. The application of non-invasive methods and their role in the study of past societies. https://www.academia.edu/30477511/Hidden_Landscapes_of_Southern_Poland._The_application_of_non-invasive_methods_and_their_role_in_the_study_of_past_soceities, available on line.
Zakościelna A. 2006. Kultura lubelsko – wołyńska. Zagadnienia jej genezy, periodyzacji i chronologii. In M. Kaczanowska (ed.), Dziedzictwo cywilizacji naddunajskich: Małopolska na przełomie epoki kamienia i miedzi (= Biblioteka Muzeum Archeologicznego w Krakowie 1). Kraków: Muzeum Archeologiczne w Krakowie, 77-94.
Zastawny A. 2008. The Baden and the Funnel Becker-Baden Settlement in Lesser Poland. In M. Furholt, M. Szmyt and A. Zastawny (eds), The Baden Complex and the Outside World (= Studia nad pradziejami Europy Środkowej 4). Bonn: Dr. Rudolf Habelt Gmbh, 177-188.
Żurowski J. 1933. Problemy kultury ceramiki promienistej. Wiadomości Archeologiczne 12, 130-167.
