Settlements and economy of the Funnel Beaker Culture communities. Archaeological and palynological evidence from the annually laminated lake bottom sediments (Gostynin Lake District, central Poland)

Andrzej Pelisiak; Małgorzata Rybicka

doi:10.23858/SA/73.2021.2.2551

Published: 2021-03-10

Vol. 73 No. 2 (2021)

Settlements and economy of the Funnel Beaker Culture communities. Archaeological and palynological evidence from the annually laminated lake bottom sediments (Gostynin Lake District, central Poland)

Andrzej Pelisiak , Małgorzata Rybicka

Sprawozdania Archeologiczne

Section: Articles

https://doi.org/10.23858/SA/73.2021.2.2551

Abstract

Palynological information preserved in pollen diagrams is of key importance for investigating prehistoric human activity. According to M. Ralska-Jasiewiczowa, of particular importance for assessing anthropopressure are results of the multidisciplinary research of annually laminated lake sediments carried out in Lake Gościąż and its surroundings in the Gostynin Lake District. In light of the results of human-environment analyses, the environmental disturbances recorded in laminated bottom sediments from Lake Gościąż can be described as reflecting pollen being “an account from afar”. In the analysed case, the pollen fallout may have originated from longer distances, and the recorded transformations of plant assemblages, both with respect to phase 5 and phase 6 from Gościąż, can be attributed to humans inhabiting up to 10 km from Lake Gościąż (e.g. around Lake Białe). On the other hand, the observations made in palynological sites of Białe, Lucieńskie, and Gąsak are well-correlated with the archaeological evidence of human activity. These diagrams reflect nearby activity, as the changes recorded in them correlate distinctly with the intensity of FBC settlement.

Keywords:

pollen diagram, Funnel Beaker culture, economy, annually laminated sediments

Most read articles by the same author(s)

Małgorzata Rybicka, Cultural and settlement changes in the second half of the 4th Millennium BC in the area between Bug, Dniester and Prut rivers , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 72 No. 1 (2020): Sprawozdania Archeologiczne
Małgorzata Rybicka, Agnieszka Wacnik, Dalia Pokutta, Piotr Kittel, Daniel Okupny, Dariusz Król, Agata Sady-Bugajska, Walenty Pankowski, Ghenadie Sîrbu, Mirosław Makohonienko, Michał Słowiński, Was Gordineşti II-Stînca Goala abandoned due to cultural changes or environmental impacts? A case of the late Trypillia settlement in northern Moldova , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 75 No. 1 (2023): Sprawozdania Archeologiczne
Maciej Dębiec, Andrzej Pelisiak, A specific obsidian workplace at the Malice culture settlement in Kraczkowa 31, Podkarpackie Voivodship (southeastern Poland) , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 74 No. 1 (2022): Sprawozdania Archeologiczne
Andrzej Pelisiak , Dushka Urem-Kotsou, Maciej Dębiec, Dimitris Matsas, Periklis Chrysafakoglou, Chipped lithic artefacts from Paradimi and Krovili (Thrace, Northern Greece). Remarks from the 2020 surface investigations , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 75 No. 2 (2023): Sprawozdania Archeologiczne
Małgorzata Rybicka, Andrii Havinskyi, Trypillia culture pottery imports with attributes of the latest phase of the Trypillia CII stage in the Funnel Beaker culture settlement Zymne, western Ukraine , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 75 No. 1 (2023): Sprawozdania Archeologiczne
Andrzej Pelisiak, Chipped lithic assemblage from Linear Pottery culture site Rovanci – Hnidavska Hirka, Lutsk Oblast (Volhynia, West Ukraine) , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 73 No. 1 (2021): Sprawozdania Archeologiczne
Aleksandr Diachenko , Małgorzata Rybicka, Świeciechów Flint and the Trans-regional Interactions of the Funnel Beaker Populations , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 70 (2018)
Andrzej Pelisiak, Thomas Saile, Maciej Dębiec, A contribution to research on the knapped lithic assemblage from the Late Neolithic site of Altheim in Lower Bavaria , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 76 No. 1 (2024): Sprawozdania Archeologiczne
Walenty Pankowski, Małgorzata Rybicka, Joanna Piątkowska Małecka, Red Deer Antler Artefacts from Gordineşti II- ”Stînca goală” and Vynnyky-”Zhupan”: Shape-and-Trace Formation Processes in Natural, Functional and Depositional Contexts , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 76 No. 1 (2024): Sprawozdania Archeologiczne
Andrii Hawinskyi, Marcin M. Przybyła, Małgorzata Rybicka, Vynnyky—Lysivka, district Lviv. Comparison of the results of archaeological and geomagnetic research , Sprawozdania Archeologiczne: Vol. 76 No. 2 (2024): Sprawozdania Archeologiczne

1 2 > >>

Download files

pdf

Citation rules

Pelisiak, A., & Rybicka, M. (2021). Settlements and economy of the Funnel Beaker Culture communities. Archaeological and palynological evidence from the annually laminated lake bottom sediments (Gostynin Lake District, central Poland). Sprawozdania Archeologiczne, 73(2). https://doi.org/10.23858/SA/73.2021.2.2551

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

References

Abramów J. 2014. Odciski roślinne na ceramice naczyniowej. Analiza archeobotaniczna. In. S. Rzepecki, Wilkostowo 23/24. Neolityczny kompleks osadniczy 1 (= Spatium Archaeologicum 5). Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Czerniak L 1994. Wczesny i środkowy okres neolitu na Kujawach. 5400-3650 p.n.e. Poznań: PSO Sp. z o.o.
Google Scholar

Diachenko A. and Rybicka M. 2018. Świeciechów flint and the trans-regional interactions of the Funnel Beaker populations. Sprawozdania Archeologiczne 70, 119-137.
Google Scholar

Diachenko A. and Rybicka M.2019. Volhynian flint and the trans-regional networks of the Funnel Beaker populations,.In A. Diachenko, M. Rybicka, D. Król and G. Sirbu (eds), Beetwen the East and the West. Dynamic of Social Changes from the Eastern Carpatians to the Dnieper in the 4th – beginning of 3rd Millennium BC (Preliminary study). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 179-196.
Google Scholar

Dobrzyński M. 2014. Krzemieniarstwo kultury pucharów lejkowatych w Polsce centralnej. Typescript of PhD thesis. Rzeszów: Instytut Archeologii UR.
Google Scholar

Domańska L. 2013. Krzemieniarstwo horyzontu klasycznowióreckiego kultury pucharów lejkowatych na Kujawach. Łódź: Instytut Archeologii UŁ.
Google Scholar

Grygiel R. 2004. Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 1. Wczesny neolit. Kultura ceramiki wstęgowej rytej. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.
Google Scholar

Grygiel R. 2016. Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 3. Środkowy i późny neolit. Kultura pucharów lejkowatych. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.
Google Scholar

Iversen I. 1941. Landnam i Danmarks Stenalder. Danmarks geologiske undesøgelse II 66, 1-68.
Google Scholar

Jochimsen M. 1986. Zum Problem des Pollenfluges in den Hochalpen (= Disseratationes Botaniceae 90). Berlin, Stuttgart: Borntraeger.
Google Scholar

Klichowska M. 1970. Neolityczne szczątki roślinne z Radziejowa Kujawskiego. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi 17, 165-174.
Google Scholar

Klichowska M. 1979. Pszenica z neolitycznego stanowiska w Opatowicach, woj. włocławskie. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi 26, 57-65.
Google Scholar

Kobyliński Z. 1986. Koncepcja „terytorium eksploatowanego przez osadę” w archeologii brytyjskiej i jej implikacje badawcze. Archeologia Polski 31, 7-30.
Google Scholar

Kośko A. 1981. Udział południowo-wschodnioeuropejskich wzorców kulturowych w rozwoju niżowych społeczności kultury pucharów lejkowatych. Grupa mątewska. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Google Scholar

Kruk J. 1980. Gospodarka w Polsce południowo-wschodniej w V-III tysiącleciu p.n.e. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Kruk J. 1994. Botanika w badaniach nad dawnymi społecznościami ludzkimi. In K. Wasylikowa (ed.), Warsztaty Archeobotaniczne. Igołomia 1990-1991-1992-1993 (= Polish Botanical Sudies. Guidebook series 11). Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 9-16.
Google Scholar

Kruk J. 2004. Pasterstwo w międzyrzeczu Wisły i Dniepru. Problemy i perspektywy identyfikacji przyrodniczej. In A. Kośko, M. Szmyt (eds), Nomadyzm a pastoralizm w międzyrzeczu Wisły i Dniepru (neolit, eneolit, epoka brązu) (= Archaeologia Bimaris 3). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 25-28.
Google Scholar

Kruk J. and Milisauskas S. 1999. Rozkwit i upadek społeczeństw rolniczych neolitu. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Google Scholar

Kruk J., Milisauskas S., Alexandrowicz S. W. and Śnieszko Z. 1996. Osadnictwo i zmiany środowiska naturalnego wyżyn lessowych. Studium archeologiczne i paleogeograficzne nad neolitem w dorzeczu Nidzicy. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Google Scholar

Makarowicz P. 1998. Rola społeczność kultury iwieńskiej w genezie trzcinieckiego kręgu kulturowego. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Google Scholar

Makohonienko M. 2004. Palinologiczne podstawy rekonstrukcji środowiska przyrodniczego a zagadnienia nomadyzmu i pastoralizmu w strefie euroazjatyckiej. In A. Kośko and M. Szmyt (eds), Nomadyzm a pastoralizm w międzyrzeczu Wisły i Dniepru (neolit, eneolit, epoka brązu) (= Archaeologia Bimaris 3). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 235-249.
Google Scholar

Makohonienko M. 2008. Szata roślinna i etapy rozwoju krajobrazu kulturowego Kujaw w otoczeniu stanowiska Opatowice na Wzgórzu Prokopiaka w okresie neolitu i epoce brązu – podstawy palinologiczne In J. Bednarczyk, J. Czebreszuk, P. Makarowicz and M. Szmyt (eds), Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontjskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 353-370.
Google Scholar

Makohonienko M., Gaillard M., Tobolski K. 1998. Modern pollen/land-use relationships in the ancient cultural landscapes of north-western Poland, with an emphasis on moving, grazing, and crop cultivation. In B. Frenzel (ed.), Quantification of land surfaces cleared of forests during the Holocene- Modern pollen/ vegetation/landscape relationships as an aid to the interpretation of fossil pollen data. Paläoklimaforschung 27, 85-101.
Google Scholar

Makowiecki D. and Makowiecka M. 2016. Gospodarka zwierzętami u ludności kultury pucharów lejkowatych w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek. In R. Grygiel, Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 3. Środkowy i późny neolit. Kultura pucharów lejkowatych. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, 771-842.
Google Scholar

Mueller-Bieniek A. 2016. Badania materiałów roślinnych związanych z kulturą pucharów lejkowatych w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek. In R. Grygiel, Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 3. Środkowy i późny neolit. Kultura pucharów lejkowatych. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, 753-770.
Google Scholar

Nalepka D. 1999. Środowisko przyrodnicze i działalność rolnicza osady kultury lendzielskiej w Osłonkach (Pojezierze Kujawskie). In Rośliny w dawnej gospodarce człowieka (= Polish Botanical Sudies. Guidebook series 23), Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 79-87.
Google Scholar

Nowak M. 2009. Drugi etap neolityzacji ziem polskich. Kraków: Instytut Archeologii UJ.
Google Scholar

Papiernik P. 2016. Materiały krzemienne kultury pucharów lejkowatych z rejonu Brześcia Kujawskiego i Osłonek. In R. Grygiel, Neolit i początki epoki brązu w rejonie Brześcia Kujawskiego i Osłonek 3. Środkowy i późny neolit. Kultura pucharów lejkowatych. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, 597-752.
Google Scholar

Papiernik P., Brzejszczak R. 2018. Osadnictwo kultury pucharów lejkowatych. In P. Papiernik and D. K. Płaza, Od epoki kamienia do współczesności. Badania archeologiczne w Redeczu Krukowym na Kujawach 1. Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego, 171-286.
Google Scholar

Papiernik P. and Rybicka M. 2002. Annopol. Osada kultury pucharów lejkowatych na Pojezierzu Gostynińskim. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.
Google Scholar

Pelisiak A. and Rybicka M. 1998. Archaeological evidence of prehistoric settlement in the area near Lake Gościąż, In M. Ralska-Jasiewiczowa M., T. Goslar, T. Madeyska and L. Starkel (eds), Lake Gościąż, central Poland. A monographic study 1. Kraków: Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 259-265.
Google Scholar

Pelisiak A., Rybicka M. and Ralska-Jasiewiczowa M. 1994. Wskaźniki antropogeniczne w osadach laminowanych jeziora Gościąż a osadnictwo prahistoryczne – przykłady polinologicznej inspiracji badań archeologicznych (= Polish Botanical Studies. Guidebook series 11). Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 121-133.
Google Scholar

Pelisiak A., Rybicka M. and Ralska-Jasiewiczowa M. 2006. From the Mesolithic to Modern Times. Settlement organization and economy recorded in annually laminated sediments of Lake Gościąż (Central Poland). Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
Google Scholar

Ralska-Jasiewiczowa M. 2012. Introduction-research objectives. In M. Rybicka and A. Wacnik, The impact of prehistoric and medieval societies on the natural environment of the Gostynin Lake District. Central Poland (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 19). Rzeszów: Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, 9-12.
Google Scholar

Ralska-Jasiewiczowa M. and van Geel B. 1992. Early Human Disturbance of the natural Environment Recorded in Annually Laminated Sediments of Lake Gościąż, Central Poland. Vegetation History and Archaeobotany 1, 33-42.
Google Scholar

Ralska-Jasiewiczowa M. and van Geel B. 1998a. Human impact on the vegetation of the Lake Gościąż surroundings in prehistoric and early-historic times. In M. Ralska-Jasiewiczowa, T. Goslar, T. Madeyska and L. Starkel (eds), Lake Gościąż, central Poland 1. A monographic study. Kraków: 267-294.
Google Scholar

Ralska-Jasiewiczowa M. and van Geel 1998b. Pollen record of anthropogenic changes of vegetation in the Lake Gościąż region from ad 1660 until recent times. In M. Ralska-Jasiewiczowa, T. Goslar, T. Madeyska, L. Starkel (eds). Lake Gościąż, central Poland 1. A monographic study. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 318-326.
Google Scholar

Ralska-Jasiewiczowa M., Goslar T. Madeyska T. and Starkel L. (eds) 1998. Lake Gościąż, central Poland 1. A monographic study. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences.
Google Scholar

Rybicka M. 1995. Przemiany kulturowe i osadnicze w III tys. przed Chr. na Kujawach. Kultura pucharów lejkowatych i amfor kulistych na Pagórach Radziejowskich, Łódź: Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi.
Google Scholar

Rybicka M. 2004. Kultura pucharów lejkowatych w rejonie Pojezierza Gostynińskiego. Chronologia, osadnictwo, gospodarka. Łęczyca: Muzeum w Łęczycy.
Google Scholar

Rybicka M. 2005. Ceramika kultury pucharów lejkowatych ze stanowiska 28 w Klusku Białym, pow. Gostynin, woj. mazowieckie. Prace i Materiały muzeum w Łęczycy 1. Łęczyca: Muzeum w Łęczycy, 33-43.
Google Scholar

Rybicka M. 2006. Kilka uwaga na temat chronologii i rozmieszczenia grobowców megalitycznych na kujawskich cmentarzyskach kultury pucharów lejkowatych. In J. Libera, K. Tunia (eds), Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych. Lublin, Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 67-77.
Google Scholar

Rybicka M. 2008. Znaczenie południowo-wschodnich kontaktów kulturowych w rozwoju niżowych społeczeństw kultury pucharów lejkowatych między Odrą i Wisłą. Zarys problemu. In J. Bednarczyk, J. Czebreszuk, P. Makarowicz and M. Szmyt (eds), Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 483-493.
Google Scholar

Rybicka M. 2011. Przyczynek do badań nad datowaniem wczesnych faz kultury pucharów lejkowatych na Niżu Polski. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 32, 231-237.
Google Scholar

Rybicka M. 2012. Prehistoric settlement in the vicinity of the Gąsak, Lake Białe and Lake Lucieńskie palynological sites in the southwestern part of the Gostynin Lake District. In M. Rybicka and A. Wacnik (eds), The impact of prehistoric and medieval societies on the natural environment of the Gostynin Lake District. Central Poland (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 19). Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, 149-190.
Google Scholar

Rybicka M. 2017. Kultura trypolska – kultura pucharów lejkowatych. Natężenie kontaktów i ich chronologia (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 37). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Wydawnictwo Zimowit.
Google Scholar

Rybicka M., Król D. and Rogoziński J. 2014. Pawłosiów, stan 52, woj. podkarpackie. Osada kultury pucharów lejkowatych. In M. Rybicka (ed.), Wschodnie pogranicze grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 28). Rzeszów: Instytut Archeologii UR, Wydawnictwo Mitel, 67-256.
Google Scholar

Rybicka M. and Wacnik A. (eds) 2012. The impact of prehistoric and medieval societies on the natural environment of the Gostynin Lake District. Central Poland (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 19). Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
Google Scholar

Rzepecki S. 2014. Wilkostowo 23/24. Neolityczny kompleks osadniczy 1 (= Spatium Archaeologicum 5). Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego.
Google Scholar

Straka H. 1975. Pollen und Sporenkunde. Eine Einführung in die Palynologie (= Grundbegriffe der modernen Biologie 13). Stuttgart: Gustav Fischer Verlag.
Google Scholar

Tauber H. 1965. Differential pollen dispersion and the interpretation of pollen diagrams. With contribution to the interpretation of elm. Denmarks Geologiske Undersögelse 2/89, 1-69.
Google Scholar

Valde-Nowak P. 1995. Osadnictwo wczesnorolnicze średniogórza niemieckiego. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Google Scholar

Wacnik A., Rybicka M. 2012. Anthropogenic disturbances of vegetation in the Gostynin region. In M. Rybicka, A. Wacnik (eds), The impact of prehistoric and medieval societies on the natural environment of the Gostynin Lake District. Central Poland (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 19). Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski, 149-190.
Google Scholar

Waszczuk K. 2014. Analiza narzędzi wykonanych z kości i rogu. In S. Rzepecki, Wilkostowo 23/24. Neolityczny kompleks osadniczy 1 (= Spatium Archaeologicum 5). Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego, 463-470.
Google Scholar