Funnel Beaker Culture settlement in Jasienica Sufczyńska Site 5 as an example of the eneolithic colonisation of the Przemyśl Foothills (Western Carpathians, SE Poland)
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/76.2024.2.3832Keywords:
Eneolithic, Funnel Beaker culture, pottery, lithic artefacts, phytolithsAbstract
Until now, the question of the Eneolithic settlement of the Funnel Beaker Culture in the 4th millennium BC in the area of the Przemyśl Foothills (Western Carpathians, SE Poland) has not been studied in detail. This was due to the relatively limited state of the sources, which were mainly collected during field surveys. These investigations resulted in the discovery of a relevant settlement in Jasienica Sufczyńska Site 5. The various artefacts collected from its surface have been used to formulate puzzling hypotheses concerning the chronology and the relations of its inhabitants with outer territories. It has been, for instance, suggested that it may have developed earlier than 3700/3650 BC (or even about 3800-3700 BC). These intriguing opinions were the main reason for the excavations carried out in 2017. This invasive research has provided new data about the nature of the settlement. They revealed pottery and stone materials, and the remains of several features. In this paper, we present the results of macro- and microscopic analyses of these materials and discuss them in the context of the current state of research on the Funnel Beaker Culture in the Przemyśl Foothills and adjacent areas. Based on newly collected data, it is debatable whether to date this settlement can be dated as early as previously thought.
Downloads
References
Balcer B. 1983. Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Bronicki A. and Kadrow S. 1988. Osada neolityczna w Majdanie Nowym, woj. Chełm. Sprawozdania Archeologiczne 39, 89-129.
Budziszewski J. 2000. Flint working of the South-Eastern Group of the Funnel Beaker Culture: exemplary reception of Chalcolithic socio-economic patterns of the Pontic zone. Baltic Pontic Studies 9, 256-281.
Chmielewski T. J. 2015. Znaleziska ceramiczne. Wytwórczość ceramiki i jej codzienne użytkowanie. In T. J. Chmielewski and E. Mitrus (eds), Pliszczyn. Eneolityczny kompleks osadniczy na Lubelszczyźnie (= Ocalone Dziedzictwo Archeologiczne 5). Pękowice, Wrocław: Profil-Archeo, 61-106.
Czebreszuk J., Kośko A., and Szmyt M. 2006. Zasady analizy źródeł ceramicznych z okresu późnego neolitu oraz interstadium epok neolitu i brązu na Kujawach. In A. Kośko, M. Szmyt (eds), Opatowice-Wzgórze Prokopiaka (= Studia i materiały do badan nad późnym neolitem Wysoczyzny Kujawskiej 1). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 39-64.
Czerniak L. and Kośko A. 1980. Zagadnienie efektywności poznawczej analizy chronologicznej ceramiki na podstawie cech technologicznych. Archeologia Polski 25/2, 247-280.
Dębiec M., Dębiec M. and Pelisiak A. 2015. Cieszacin Wielki, stan. 41, Pawłosiów, stan. 55 i Jankowice, stan. 9. Kompleks osad z epoki neolitu i wczesnej epoki brązu (= Via Archaeologica Ressoviensia 9). Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego.
Dobrzyński M., Parczewski M., Piątkowska K. and Rybicka M. 2014. Zabytki kultury pucharów lejkowatych z miejscowości Jasienica Sufczyńska, stan. 5, na Pogórzu Przemyskim. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 35, 249-258.
Dobrzyński M. and Piątkowska K. 2014a. Materiały krzemienne kultury pucharów lejkowatych ze stanowiska 31 w Skołoszowie, pow. Jarosław, woj. podkarpackie. In M. Rybicka (ed.), Wschodnie pogranicze grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 28). Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 55-66.
Dobrzyński M. and Piątkowska K. 2014b. Materiały krzemienne ze stanowiska 52 w Pawłosiowie, pow. Jarosław, woj. podkarpackie. In M. Rybicka (ed.), Wschodnie pogranicze grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 28). Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 257-280.
Domańska L. 1995. Geneza krzemieniarstwa kultury pucharów lejkowatych na Kujawach. Łódź: Uniwersytet Łódzki.
Domańska L. and Kabaciński J. 2000. Krzemieniarstwo społeczności późnoneolitycznych. In A. Kośko (ed.), Archeologiczne badania ratownicze wzdłuż trasy gazociągu tranzytowego III. Kujawy 4. Osadnictwo kultur późnoneolitycznych oraz interstadium epok neolitu i brązu: 3900 – 1400/1300 przed Chr. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 379-392.
Gancarski J., Pasterkiewicz W. and Pelisiak A. 2008. Osada kultury pucharów lejkowatych w Przybówce, gm. Wojaszówka, stanowisko 1. In J. Machnik (ed.), Archeologia i środowisko naturalne Part II, Krimská Brazdá (= Prace Komisji Prehistorii Karpat 4). Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 347-378.
Glushkov I. G. 1996. Keramika kak arkheologicheskiy istochnik. Novosibirsk: Izdatelstvo Instituta arkheologii i etnografii SO RAN.
Gumiński W. 1989. Gródek Nadbużny. Osada kultury pucharów lejkowatych. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Hardy B.L. 2009. Understanding Stone Tool Function: Methods and Examples from the Aurignacian Levels at Höhle Fels. Mitteilungen der Gesellschaft für Urgeschichte 18, 109-121.
Hardy B. L., Kay M., Marks A. E. and Monigal K. 2001. Stone tool function at the paleolithic sites of Starosiele and Buran Kaya III, Crimea: Behavioral Implications. PNAS 98(19), 10972-10977. DOI: https://doi.org/10.1073/pnas.191384498
Hawinskyj A., Pasterkiewicz W. and Rybicka M. 2013. Kotoryny, rej. Żydaczów, stan. Grodzisko III. Osadnictwo z okresu neolitu. In K. Harmatowa, J. Machnik and M. Rybicka (eds), Natural environment and man on the upper Dniester – region of the Halyč-Bukačivci basin – in prehistory and early medieval period (= Prace Komisji Prehistorii Karpat PAU 6). Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 169-284.
Jastrzębski S. 1985. Imports of the Tripolye Culture Pottery in the South-Eastern Group of the Funnel Beaker Culture. In A. Kokowski (ed.), Memories Archaeologiques. Lublin, 71-92.
International Committee for Phytolith Taxonomy (Neumann K., Strömberg C., Ball T., Albert R. M., Vrydaghs L., Cummings L. S). 2019. International Code for Phytolith Nomenclature (ICPN) 2.0, Annals of Botany 124/2, 189-199. DOI: https://doi.org/10.1093/aob/mcz064
Kadrow S. 2009. Uwagi o grupie południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych. In H. Taras and A. Zakościelna (ed.), Hereditas Praeteriti. Additamenta archaeologica et historica dedicate Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nascedi. Lublin: Instytut Archeologii UMCS, 137-144.
Kondracki J. 2002. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PAN.
Konoplja V. 1998. Klasyfikatsiia kremyanoyi syrovyny zakhodu Ukrayiny. Naukovi zapysky 7, 139-157.
Konoplja V. 2013. Vyroby z kremeniu pamiatky Kotoryny III. In K. Harmatowa, J. Machnik and M. Rybicka (eds), Natural environment and man on the upper Dniester – region of the Halyč-Bukačivci basin – in prehistory and early medieval period (= Prace Komisji Prehistorii Karpat PAU 6). Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 285-301.
Kośko A. 1981. Udział południowo-wschodnioeuropejskich wzorców kulturowych w rozwoju niżowych społeczeństw kultury pucharów lejkowatych. Grupa mątewska. Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza.
Krajcarz M. T., Krajcarz M., Sudoł M. and Cyrek K. 2012. From far or from near? Sources of Kraków-Częstochowa banded and chocolate silicite raw material used during the Stone Age in Biśnik Cave (southern Poland). Anthropologie 50/4, 411-425.
Król D. 2018. Studia nad osadnictwem kultury pucharów lejkowatych na lessach Podgórza Rzeszowskiego i Doliny Dolnego Sanu. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 39, 39-55. DOI: https://doi.org/10.15584/misroa.2018.39.2
Król D. 2019. Is it a long or short-duration phenomenon? Existence of Funnel Beaker culture societies in the Rzeszów Foothills in the context of the current set of radiocarbon dating models. Sprawozdania Archeologiczne 71, 41-63. DOI: https://doi.org/10.23858/SA71.2019.002
Król D. and Niebieszczański J. 2019. Skołoszów 16 – A Spatial Arrangement of the Eneolithic Settlement of the Funnel Beaker Culture in the Rzeszów Foothills (South-Eastern Poland) in the Light of Previous Excavations and Geophysical Survey. Interdisciplinaria Archaeologica 10/2, 121-128. DOI: https://doi.org/10.24916/iansa.2019.2.2
Król D., Niebieszczański J., Hildebrandt-Radke I. and Głowacz M. 2024. The southeasternmost area of the long barrow cemeteries of the Funnel Beaker culture in the 4th millennium BC. The case of two newly investigated structures in Pawłosiów forest (Subcarpathian loess region, Poland) in the context of the settlement network. Praehistorische Zeitschrift. https://doi.org/10.1515/pz-2024-2036 (Accessed: 11 September 2024). DOI: https://doi.org/10.1515/pz-2024-2036
Kufel-Diakowska B., Miazga B. Łucejko J., Ribechini E. and Li W. 2019. Sickles of the Funnel Beaker culture in the light of use-wear and residue analysis. Sprawozdania Archeologiczne 71, 219-242. DOI: https://doi.org/10.23858/SA71.2019.009
Kukawka S. 2012. Ceramika naczyniowa kultury pucharów lejkowatych ze stanowiska 4 w Starych Marzach, gm. Dragacz, woj. kujawsko-pomorskie. Acta Universitatis Nicolai Copernici 32, 201-222. DOI: https://doi.org/10.12775/AUNC_ARCH.2012.006
Kulczycka-Leciejewiczowa A. 2002. Zawarża. Osiedle neolityczne w południowo-wschodniej strefie lessowej. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Matau F., Salaoru T. A, Nica V., Postolache P. and Stancu A. 2013. Cucuteni Culture: A Systematic Physical Study of Pottery Shards. Journal of Advanced Research in Physics 4/1, 011304.
Nowak M. 2004. Results of the Archaeological Excavations at Gnojno, site 4, District Kielce, Holy Cross Province, conducted in 1997 and 1998. Recherches Archéologiques de 1993-1998, 41-48.
Nowak M. 2006. Results of the 1999 Archaeological Excavations at Gnojno Site 4, District Busko Zdrój, Świętokrzyskie Voivodeship. Recherches Archéologiques de 1999-2003, 39-54.
Nowak M. 2009. Drugi etap neolityzacja ziem polskich. Kraków: Instytut Archeologii UJ.
Nowak M. 2017. Do 14C dates always turn into an absolute chronology? The case of the Middle Neolithic in western Lesser Poland. Documenta Praehistorica 44, 240–271. https://doi.org/10.4312/dp.44.15 DOI: https://doi.org/10.4312/dp.44.15
Nowak M. 2019. The Funnel Beaker Culture in Western Lesser Poland: Yesterday and Today. Archeologia Polona 57, 79-101. https://doi.org/10.23858/APa57.2019.006 DOI: https://doi.org/10.23858/APa57.2019.006
Papiernik P. and Rybicka M. 2002. Annopol. Osada kultury pucharów lejkowatych na Pojezierzu Gostynińskim. Łódź: Fundacja Badań Archeologicznych im. Profesora Konrada Jażdżewskiego.
Pelisiak A. 2005. Osadnictwo i gospodarka w neolicie we wschodniej części Karpat polskich. Konfrontacja informacji archeologicznych i paleobotanicznych. Botanical Guidebook 28, 29-52.
Pelisiak A. 2016. Osadowe materiały wykonane technikami krzemieniarskimi ze stanowiska 27 w Mirocinie. In. M. Mazurek and A. Sznajdrowska (eds), Stanowiska 24, 25 i 27 w Mirocinie, gm. Przeworsk. Part I. Osadnictwo późnopolgarskie i kultury pucharów lejkowatych. Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 21-22.
Pelisiak A. 2017. Materiały krzemieniarskie odkryte w trakcie badań powierzchniowych realizowanych w promieniu 10 km od stanowiska 7 w Skołoszowie, pow. jarosławski, woj. podkarpackie. In M. Rybicka (ed.), Wielokulturowe stanowisko w Skołoszowie, stanowisko 7, pow. jarosławski, w kontekście osadnictwa z neolitu i wczesnej epoki brązu we wschodniej części Podgórza Rzeszowskiego. Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 35-58.
Pelisiak A. 2018. Centrum i peryferia osadnictwa w neolicie i wczesnej epoce brązu na wschodnim Podkarpaciu i we wschodniej części polskich Karpat (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 38). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Poradyło W. 2003. Odkrycie osady kultury pucharów lejkowatych w Hołuczkowie na Pogórzu Przemyskim. Rocznik Przemyski 39/2, 141-146.
Pearsall D. M. 2000. Paleoethnobotany. A handbook of procedures. San Diego: Routledge.
Petrun V. F. 2004. Vykorystannia mineralnoyi syrovyny naselenniam trypilskoyi kultury. In. M. Yu. Videiko and N. B. Burdo (eds), Entsyklopedia trypilskoyi tsyvilizatsiyi 1. Kyiv: Ukrpoligrafmedia, 199-216.
Piperno D.R. 2006. Phytoliths: a comprehensive guide for archaeologists and paleoecologists. Lanham: AltaMira Press.
Polcyn M., Polcyn I. and Wasylikowa K. 2005. Zastosowanie analizy fitolitów w archeobotanice. In M. Lityńska -Zając and K. Wasylikowa (eds), Przewodnik do badań archeobotanicznych. Poznań: Sorus, 372-385.
Rybicka 2015. Eastern peripheries of the Funnel Beaker Culture. In A. Diachenko, F. Menotti, S. Ryzhov, K. Bunyatyan and S. Kadrow (eds), The Cucuteni-Trypillia Cultural Complex and its neighbours: Essays in memory of Volodymyr Kruts. Lviv: Astrolabe, 161-176.
Rybicka M. 2016. Nowe dane w kwestii datowania kultury pucharów lejkowatych na Podgórzu Rzeszowskim. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 37, 69-84. DOI: https://doi.org/10.15584/misroa.2016.37.5
Rybicka M. 2017. Kultura trypolska – kultura pucharów lejkowatych. Natężenie kontaktów i ich chronologia (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 37). Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Rybicka M. 2020. Z badań nad osadnictwem kultury pucharów lejkowatych w podgórskiej i przedgórskiej strefie południowo-wschodniej Polski. In J. Garncarski (ed.), Epoka kamienia w Karpatach. Krosno: Muzeum Podkarpackie w Krośnie, 329-348.
Rybicka M., Hawinskyj A., Król D. and Diachenko A. 2018. Eastern impulses in the eastern group of the Funnel Beaker culture. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna 47, 395-419.
Rybicka M., Król D. and Rogoziński J. 2014. Pawłosiów, stan. 52, woj. podkarpackie. Osada kultury pucharów lejkowatych. In M. Rybicka (ed.), Wschodnie pogranicze grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 28). Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 67-256.
Rzepecki S. 2014. Wilkostowo 23/24. Neolityczny kompleks osadniczy 1. Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego.
Schild R. 1976. Flint mining and trade in Polish prehistory as seen from the perspective of the chocolate flint of central Poland. A second approach. Acta Archaeologica Carpathica 16, 147-177.
Schild R., Marczak M. and Królik H. 1975. Późny mezolit. Próba wieloaspektowej analizy otwartych stanowisk piaskowych. Wrocław: Ossolineum.
Sieradzka E. and Głowacz M. 2017. Materiały kultury pucharów lejkowatych ze stanowiska 31 w Skołoszowie, pow. jarosławski, woj. podkarpackie. In M. Rybicka (ed.), Wielokulturowe cmentarzysko w Skołoszowie, stan. 7, pow. jarosławski w kontekście osadnictwa z neolitu i wczesnej epoki brązu we wschodniej części Podgórza Rzeszowskiego. Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 71-103.
Skiba S. and Drewnik M. 2003. Mapa gleb obszaru Karpat w granicach Polski. Roczniki Bieszczadzkie 11, 15-20.
Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W. and Paul J. 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91, 143-170. DOI: https://doi.org/10.7163/GPol.0115
Starkova E. and Zakościelna A. 2018. Traditions of Ceramic Production in the Central and Eastern Europe Eneolithic: Tripolye, Late Malice and Lublin-Volhynian Cultures. Sprawozdania Archeologiczne 70, 67-85. DOI: https://doi.org/10.23858/SA70.2018.004
Sznajdrowska A. Osada kultury pucharów lejkowatych na stanowisku 27 w Mirocinie. In. M. Mazurek and A. Sznajdrowska (eds), Stanowiska 24, 25 i 27 w Mirocinie, gm. Przeworsk. Part I. Osadnictwo późnopolgarskie i kultury pucharów lejkowatych. Rzeszów: Instytut Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego, 29-58.
Sznajdrowska-Pondel A. 2022. Materiał ceramiczny kultury pucharów lejkowatych odkryty na stanowisku Jabłonica Ruska 1. In M. Mazurek and A. Sznajdrowska-Pondel (eds), Jabłonica Ruska, stan. 1 – Wielokulturowe stanowisko w dorzeczu Górnego Sanu. Rzeszów: Fundacja Badań nad Dziedzictwem Kulturowym, 26-29.
Valde-Nowak P. 1988. Etapy i strefy zasiedlenia Karpat polskich w neolicie i na początku epoki brązu. Wrocław: PAN, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Zawiślak P. 2013. Obiekty neolityczne ze stanowiska 1C w Gródku, pow. Hrubieszów (z badań Sławomira Jastrzębskiego w latach 1983-1985). In M. Rybicka (ed.), Na pograniczu kultury pucharów lejkowatych i kultury trypolskiej (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 26). Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii UR, 109-214.
Zych R. 2003. Sprawozdanie z badań wykopaliskowych na stan. 7 w Manasterzu, gm. Jawornik Polski, woj. podkarpackie, w roku 2001. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 24, 329-335.
Zych R. 2004. Stanowisko KPL w Tarnawce 9, gm. Markowa, woj. podkarpackie. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 25, 281–302.
Zych R. 2008. Kultura pucharów lejkowatych w Polsce południowo-wschodniej (= Collectio Archaeologica Ressoviensis 7). Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, Instytut Archeologii UR.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Sprawozdania Archeologiczne
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
