The Trzciniec Cultural Circle barrow from Nieciecz Włościańska in the Southern Podlasie
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/73.2021.2.2580Słowa kluczowe:
funeral rite, barrow, Trzciniec Cultural Circle, under-barrow structuresAbstrakt
Abstract:
The societies of the Trzciniec Cultural Circle (TCC) were characterized by a complex and unique funeral rite. Despite its multidimensionality, it is possible to identify a number of patterns repeated in the ritual activity of these populations. This especially concerns barrow cemeteries erected during the classical phase of TCC development. To date, these types of structures are known from the southern (upland) provinces of this cultural formation. However, the barrow from Nieciecz Włościańska in Southern Podlasie that is comprehensively described here is the first richly equipped monument discovered in the northeastern (lowland) province of the TCC. The aim of this article is the complex characterization of the barrow and the interpretation of remains associated with the funeral rite. The authors apply standard archaeological methods supported by typochronological and radiocarbon analyzes to establish the chronology of this feature. The presented data is essential and crucial for understanding the northerneastern area of the TCC, which remains insufficiently recognized to date.
Pobrania
Bibliografia
Abramek B. 1971. Cmentarzysko kultury trzcinieckiej w Okalewie, pow. Wieluń. Sprawozdania za lata 1966-1968. Sprawozdania Archeologiczne 23, 67-77.
Adamik-Proksa J. 2019. Ekumena ludności kultury trzcinieckiej w Polsce południowo-wschodniej. Studium osadniczo-kulturowe. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Berezanskaya S. S. and Samolyuk V. O. 2004. Zvid kurhan VIII, Pioneerka (manuscript of excavation report).
Berezanskaya S. S., Goshko G. J. and Samolyuk V. O. 2004. Kolektivne pochovanya tshinetskoy kulturi na r. Gorin. Archeologiya 1(2004), 111-125.
Blajer W. 1990. Skarby z wczesnej epoki brązu na ziemiach polskich. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Blajer W. 1996. Prinzessinnen und Schmiede Einige Bemerkungen zur regionalen Differenzierung des Ringschmucks in der frühen Phase der Lausitzer Kultur. In J. Chochorowski (eds), Problemy epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie środkowej. Księga jubileuszowa poświęcona Markowi Gedlowi. Kraków: ‘Cracovia’, Uniwersytet Jagielloński, 83-110.
Blajer W. 1999. Skarby ze starszej i środkowej epoki brązu na ziemiach polskich. Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.
Blajer W. 2001. Skarby przedmiotów metalowych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza na ziemiach polskich. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Blajer W., Sobieraj J. and Szpunar A. 2019. Typo-chronologia zabytków metalowych. In J. Sobieraj (ed.), Początki epoki brązu na Warmii i Mazurach w świetle analiz specjalistycznych. Olsztyn: Muzeum Warmii i Mazur.
Boghian D., Ignătescu S., Budui V. and Niculică B. 2012. Costâna, com. Todireşti, jud. Suceava. Punct: „Imaş”. Cronica cercetărilor arheologice din România 47, 198-199.
Bóna I. 1975. Die mittlere Bronzezeit Ungarns und ihre südöstlichen Beziehungen (= Archaeologica Hungarica 49). Budapest: Akadèmiai Kiadó.
Bóna I. 1992. Bronzezeitliche Tell-Kulturen in Ungarn. In W. Meier-Arendt (ed.), Bronzezeit in Ungarn. Forchungen in Tell-Siedlungen an Donau un Theiss. Ausstelungkatalog des Museums für Vor- und Frühgeschichte. Frankurt am Main: Walter Meier-Arendt, Main Museum f. Vor- u. Frühgeschichte Frankfurt.
Bronk Ramsey C. 2009. Bayesian analysis of radiocarbon dates. Radiocarbon 51(1), 337-360.
Bronk Ramsey C. and Lee S. 2013. Recent and planned developments of the program OxCal. Cambridge University Press 55, 720-730.
Czebreszuk J. 1996. Społeczności Kujaw w początkach epoki brązu. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Dąbrowski J. 1972. Powiązanie ziem polskich z terenami wschodnimi w epoce brązu. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Dąbrowski J. 2004. Ältere Bronzezeit in Polen. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Archeologii i Etnologii PAN.
Domaradzka S. and Józwiak B. 2011. Materiały neolityczne i wczesnobrązowe ze stanowiska w Warszawie – Białołęce przy ul. Zdziarskiej. Studia i materiały do badań nad neolitem i wczesną epoką brązu na Mazowszu i Podlasiu 1, 147-164.
Florek M. and Taras H. 2003. Dacharzów. Cmentarzysko kultury trzcinieckiej. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
Gajewski L. 1969. Fin du nèolithique – dèbut de la pèriode de Hallstatt. Inventaria Archaoelogica Pologne 22: plates, 130-136.
Gardawski A. 1959. Plemiona kultury trzcinieckiej w Polsce. Materiały Starożytne 5, 7-189.
Gardawski A. 1971. Zagadnienia fazy łódzkiej. Archeologia Polski 16, 151-165.
Gedl M. 1983. Die Nadeln in Polen I. Prähistorische Bronzefunde 13/7. München: C. H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung.
Górski J. 1996. Uwagi o znaczeniu kurhanów dla społeczności kultury trzcinieckiej z obszarów lessowych Zachodniej Małopolski. In J. Chochorowski (ed.), Problemy epoki brązu i wczesnej epoki żelaza w Europie Środkowej. Księga jubileuszowa poświęcona Markowi Gedlowi. Kraków: ‘Cracovia’, Uniwersytet Jagielloński, 204-211.
Górski J. 2007. Chronologia kultury trzcinieckiej na lessach Niecki Nidziańskiej. Kraków: Muzeum Archeologiczne w Krakowie.
Górski J. 2010. Niektóre elementy symboliczne w kurhanach kultury trzcinieckiej. In S. Czopek and S. Kadrow (eds), Mente et rutro. Studia archaeologica Johanni Machnik viro doctissimo octogesimo vitae anno ab amicis, collegis et discipulis oblata. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 369-378.
Górski J. 2017. The Trzciniec culture. On the periphery Bronze Age civilization (1800-1100 BC). In U. Bugaj (ed.), The Past Societes. Polish Lands from the first evidennce of Human Presence to the Early Middle Ages 3, 2000-500. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, 88-126.
Górski J. and Jarosz P. 2007. Tradycje kurhanowe w kulturze ceramiki sznurowej i kulturze trzcinieckiej w Małopolsce. In W. Dzieduszycki and J. Wrzesiński (eds), Funeralia Lednickie 9: Środowisko pośmiertne człowieka. Poznań: Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich, 243-250.
Górski J. and Makarowicz P. In print. Human remains of the Trzciniec circle in the settlement contexts: extraordinary burials or offerings? In E. Kaiser and N. Berseneva (eds), Space not only for the living: Human remains at Bronze Age settlements in Eurasia. Berlin: TOPOI (in press).
Górski J., Lysenko S. and Makarowicz P. 2003. Radiocarbon Chronology of the Trzciniec Cultural Circle between the Vistula and Dnieper Basins. Baltic-Pontic Studies 12, 253-306.
Górski J., Makarowicz P. and Wawrusiewicz A. 2011. Osady i cmentarzyska społeczności trzcinieckiego kręgu kulturowego w Polesiu, stanowisko 1, woj. łódzkie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Fundacja Uniwersytetu Łódzkiego.
Górski J., Makarowicz P. and Wawrusiewicz A. 2012. Podstawy datowania trzcinieckiego kręgu kulturowego w Polsce środkowej na przykładzie materiałów ze stanowiska w Polesiu w dorzeczu Bzury. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica 28, 91-127.
Grabarek A. 2012. Ślady osadnictwa społeczności kultury trzcinieckiej odkryte na stanowiskach 1 i 56 w Adamowie, gm. Grodzisk Mazowiecki. Studia i materiały do badań nad neolitem i wczesną epoką brązu na Mazowszu i Podlasiu 2, 153-178.
Kempisty E. 1968. Cmentarzysko ciałopalne kultury trzcinieckiej w Laskach Starych, pow. Węgrów. Wiadomości Archeologiczne 33, 224-235.
Kempisty A. 1978. Schyłek neolitu i początek epoki brązu na Wyżynie Małopolskiej w świetle badań nad kopcami. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Kiełbasińska M, Karasiewicz K. and Smoliński A. 2012. Sprawozdanie z badań archeologicznych w Niecieczy Włościańskiej, stan. 11, gm. Sabnie, woj. mazowieckie, AZP: 52-78/31, na terenie budowy zbiornika retencyjnego „Niewiadoma”. Warszawa: Przedsiębiorstwo handlowo-usługowe „Anwit”.
Klochko V. I. 1994. Metallurgicheskoye proizvodstvo v eneolite-bronzovom veke. In S. S. Berezanskaya (ed.), Remeslo epokhi eneolita-bronzy na Ukraine. Kiev: Naukova Dumka, 96-132.
Klochko V. I. 1998. ‘Leboikivska metalurgiya’ (do problemi skhidnogo kordonu skhidnotshchinetskoy kulturi). In A. Kośko and J. Czebreszuk (eds), Trzciniec – system kulturowy czy interkulturowy proces? Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Klochko V. I. 2006. Ozbroennya ta viyśkova sprava davnogo nasellenya Ukraini. Kyiv: ArtEk.
Kłosińska E. 1987. Zagadnienie cmentarzysk kurhanowych kultury trzcinieckiej. In Kultura trzciniecka w Polsce. Kraków: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Oddziały w Krakowie i Nowej Hucie, 35-55.
Kłosińska E. 1997. Starszy okres epoki brązu w dorzeczu Warty. Wrocław: Werk.
Kondracki J. 2001. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kośko A. 1991. Ze studiów nad kujawską enklawą naddunajskiej cywilizacji wczesnobrązowej. Cmentarzysko grupy Dobre w Bożejowicach, woj. Bydgoszcz, stanowisko 8. Poznań, Inowrocław: Wydawnictwo UAM.
Lysenko S. D. and Lysenko S. S. 2009. Ground Communications of the Eastern Area of the Trzciniec Cultural Circle. Baltic-Pontic Studies 14, 337-366.
Lysenko S. D., Shklarevskiy E. I., Razumov S. M. and Makarowicz P. 2015. Kurgannyi mogilnik komarivskoy kulturi bilia s. Bukivna. Arkheologiya 3, 58-78.
Makarowicz P. 1998. Rola społeczności kultury iwieńskiej w genezie trzcinieckiego kręgu kulturowego (2000-1600 BC). Poznań: Wydawnictwo UAM.
Makarowicz P. 2003. The Construction of Social Structure: Bell Beakers and Trzciniec Complex in North-Eastern Part of Central Europe. Przegląd Archeologiczny 51, 123-158.
Makarowicz P. 2008. Elitarne pochówki z kurhanu komarowskiego w Ivanju na Wołyniu – zarys możliwości interpretacyjnych. In J. Bednarczyk, J. Czebreszuk, P. Makarowicz and M. Szmyt (eds), Na pograniczu światów. Studia z pradziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko w 60. rocznicę urodzin. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Makarowicz P. 2009. Baltic-Pontic interregional routes at the start of the Bronze Age. Baltic Pontic Studies 14, 301-336.
Makarowicz P. 2010a. Trzciniecki krąg kulturowy-wspólnota pogranicza Wschodu i Zachodu Europy. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Makarowicz P. 2010b. Geneza pochówków zbiorowych w trzcinieckim kręgu kulturowym. In S. Czopek and S. Kadrow (eds), Mente et rutro. Studia archaeologica Johanni Machnik viro doctissimo octogesimo vitae anno ab amicis, collegis et discipulis oblata. Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 379-398.
Makarowicz P. 2011. Geneza kurhanów w trzcinieckim kręgu kulturowym. In H. Kowalewska-Marszałek and P. Włodarczak (eds), Kurhany i obrządek pogrzebowy w IV-II tysiącleciu p.n.e. Kraków: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, 139-160.
Makarowicz P., Cwaliński M. and Romaniszyn J. 2016. Absolute chronology of the Komarów culture in the Upper Dniester basin in light of research at the Bukivna cemetery. In K. Trybała-Zawiślak and A. Rozwałka (eds), Studies on the Bronze Age and Early Iron Age (= Analecta Archaeologica Ressovensia 11), Rzeszów: Instytut Acheologii UR, Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 131-164.
Makarowicz P., Lysenko S. and Kočkin I. 2013. Wyniki badań cmentarzyska kultury komarowskiej w Bukivnej nad górnym Dniestrem w 2010 roku. Materiały Archeologiczne 39, 103-123.
Makarowicz P., Lysenko S. D. and Kochkin I. T. (eds). In print. Bukivna. An elit necropolis on the Dniester.
Makarowicz P., Niebieszczański J., Cwaliński M., Romaniszyn J., Rud V. and Kochkin I. 2019. Barrows in action. Late Neolithic and Middle Bronze Barrow Landscapes in the Upper Dniester Basin, Ukraine. Prahistorische Zeitschrift 94/1, 92-115.
Muzolf P. 2012. Osadnictwo kultury trzcinieckiej. In R. Grygiel (ed.), Lutomiersk-Koziówki, stan. 3a-c, pow. pabianicki, woj. łódzkie. Wielokulturowy zespół osadniczy od schyłkowego paleolitu po okres nowożytny. Łódź: Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 58-113.
Niculică B. 2015. Epoca bronzului in podişul Sucevei. Suceava: Editura Karl A. Romstofer.
Niculică B., Budui V., Popescu D., Popescu L. and Ignat I. 2013. The Komariv (Komarów) settlement of Adâncata – „Sub Pădure” (Adâncata commune, Suceava county). Archaeological researches and habitat conditions. In O. Leviţki (ed.), Omagiu domnului Valentin Dergaciov cu ocazia împlinirii a 70 de ani, Revista Arheologică. Chişinau: Academia de Ştiinţe a Moldovei Institutul Patrimoniului Cultural Centrul de Arheologie, 144-155.
Pawlata L. 2010. Rewelacyjne odkrycie kurhanów kultury trzcinieckiej w Korycinach pow. siemiatycki. Biuletyn konserwatorski województwa podlaskiego 15-16, 181-205.
Piotrowska P. 2012. Obrzędowość funeralna ludności kultury trzcinieckiej na ziemiach polskich. In S. Czopek (ed.), Hic mortui vivunt. Z badań nad archeologią funeralną (= Colectio Archaeologia Ressoviensis tomus XX). Rzeszów: Fundacja Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego, 85-148.
Reimer P., Austin W., Bard E., Bayliss A., Blackwell P., Bronk Ramsey C., Butzin M., Cheng H., Edwards L., Friedrich M., Grootes P., Guilderson T., Hajdas I., Heaton T., Hogg A., Hughen K., Kromer B., Manning S., Muscheler R., Palmer J., Pearson C., van der Plicht J., Reimer R., Richards D., Scott M., Southon J., Turney C., Wacker L., Adolphi F., Büntgen U., Capano M., Fahrni S., Fogtmann-Schulz A., Friedrich R., Kőhler P., Kudsk S., Miyake F., Olsen J., Reining F., Sakamoto M., Sookdeo A. and Talamo S. 2020. The IntCal20 Northern Hemisphere Radiocarbon Age Calibration Curve (0-55 cal kBP). Radiocarbon 62, 725-757.
Romaniszyn J. 2015. Obrzędowość pogrzebowa społeczności kultury komarowskiej w międzyrzeczu Dniestru i Seretu. Materiały Archeologiczne 40, 35-49.
Romaniszyn J. 2018. Rytuał pogrzebowy społeczności kultury komarowskiej (manuscript of dissertation). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza.
Romaniszyn J. and Makarowicz P. 2021. Real burials or cenothaphs? A study of the mysterious under-mound funerary constructions of the Trzciniec Cultural Circle. Archeologiya i davna istoriya Ukraini 2(39), 360-374.
Romaniszyn J. and Skrzyniecka W. 2019. Cmentarzyska trzcinieckiego kręgu kulturowego na Wołyniu. In M. Szmyt, P. Chachlikowski, J. Czebreszuk, M. Ignaczak and P. Makarowicz (eds), Vir Bimaris. Od kujawskiego matecznika do stepów nadczarnomorskich. Studia z dziejów międzymorza bałtycko-pontyjskiego ofiarowane Profesorowi Aleksandrowi Kośko (= Archeologia Bimaris. Dyskusje 5). Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 785-812.
Różycki S. 1969. Zarys geologii i geomorfologii Mazowsza w nawiązaniu do działalności człowieka. Czasopismo Geograficzne 40, 189-223.
Skorupska P. 2013. Materiały ceramiczne kultury trzcinieckiej ze stanowiska 7 w Brwinowie, pow. Pruszków. Materiały do badań nad neolitem i wczesną epoką brązu na Mazowszu i Podlasiu 3, 115-181.
Solon J., J. Borzyszkowski, Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J. Strzyż M., Terpiłowski S. and Ziaja W. 2018. Physico-geographical mesoregions of Poland: verification and adjustment of boundaris on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91(2), 143-170. Sulimirski T. 1964. Barrow-Grave 6 at Komarów. University of London Institute of Archaelogy Bulletin 4, 171-188.
Sulimirski T. 1968. Corded Ware and Globular Amphorae North-East of the Carpathians. London: The Athlone Press.
Sveshnikov I. 1968. Bogatye pogrebeniya komarovskoy kultury u s. Ivanya rovenskoy oblastii. Sovetskaya Arkheologiya 2, 159-169.
Swiesznikow I. 1967. Kultura komarowska. Archeologia Polski 12/1, 39-107.
Taras H. 1995. Kultura trzciniecka w międzyrzeczu Wisły, Bugu i Sanu. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
Vicze M. 2011. Bronze Age Cemetery at Dunaújváros-Duna-dűlő (= Dissertationes Pannonicae ex Instituto Archaeologico Universitatis de Rolando Eötvös nominatae Budapestinensis provenientes 4[1]). Budapest: Eötvös Lorand University.
Vicze M., Poroszlai I. and Sümegi P. (eds) 2013. Koszider: Hoard, Phase, Period? Round Table Conference on the Koszider Problem. Százhalombatta: Matrica Museum.
Wawrusiewicz A. and Bienia M. 2014. Materiały z wczesnej i starszej epoki brązu na stanowisku 6 w Żółtkach, woj. Podlaskie. Studia i materiały do badań nad neolitem i wczesną epoką brązu na Mazowszu i Podlasiu 4, 129-156.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Sprawozdania Archeologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
