Techniki perforacji zębów zwierzęcych i przedmiotów metalowych. Kilka przykładów z wczesnej epoki brązu
DOI:
https://doi.org/10.23858/SA/76.2024.1.3716Słowa kluczowe:
archeometalurgia, sztylet, wczesna epoka brązu, poroże i kośćAbstrakt
Artykuł dotyczy technik obróbki dwóch typów surowca. Z jednej strony są to stopy miedzi wytwarzane we wczesnej epoce brązu (ok. 2300-1600 BCE) tylko przez niewielką liczbę rzemieślników, a z drugiej - dobrze znane i powszechnie produkowane przedmioty kości, poroża i zębów. Co najmniej jedna technika, którą zaobserwowaliśmy na metalowych przedmiotach, wywodzi się z obróbki twardych tkanek zwierzęcych, natomiast drugą można znaleźć w już opublikowanych materiałach. Zastosowanie technik znanych z obróbki kości i poroża w metalurgii ukazuje procesy komunikacji pomiędzy wytwórcami pracującymi z różnymi surowcami.
Pobrania
Bibliografia
Armbruster B. R. 2000. Goldschmiedekunst und Bronzetechnik. Studien zum Metallhandwerk der Atlantischen Bronzezeit auf der Iberischen Halbinsel (= Monographies instrumentum 15). Montagnac: Mergoil.
Baron J., Diakowski M., Kufel-Diakowska B., Nowak K. and Sych D. 2024. From flint to metal? Techniques of bone and antler processing in the early Bronze Age Poland. In J. A López Padilla and N. Provënzano (eds), Metal And Worked Bone Materials In Prehistoric Europe. From Iberia to the Carpathians. Alicante: MARQ Museo Arqueológico de Alicante, 143-165.
Baron J., Maciejewski M., Jarys, R., Kuźbik R., Łaciak D., Łucejko J. J., Mackiewicz M., Miazga B., Nowak K. and Sych D. 2019. Phenomenon of Repetition: Deposits from Karmin. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Bell D. 2016. Rivet-hole production in the Bronze Age. The Journal of Irish Archaeology 25, 17-30.
Bianco Peroni V. 1970. Die Schwerter in Italien. Le spade nell’Italia continentale (= Prähistorische Bronzefunde IV/1). München: C. H. Beck.
Biehl P. F. and Rassamakin Y. Ya. (eds) 2008. Import and Imitation in Archaeology (= Schriften des Zentrums für Archäologie Undkulturgeschichte des Schwarzmeerraumes 11). Langenweißbach: Beier&Beran.
Branigan K. 1967. The Early Bronze Age Daggers of Crete. The Annual of the British School at Athens 62, 211-239.
Choyke A. M. 2008. Shifting Meaning and Value through Imitation in the European Late Neolithic. In P. F. Biehl and Rassamakin Y. Ya (eds), Import and Imitation in Archaeology (= Schriften des Zentrums für Archäologie Undkulturgeschichte des Schwarzmeerraumes 11). Langenweißbach: Beier&Beran, 5-21.
Costin C. L. 1991. Craft Specialization: Issues in Defining, Documenting, and Explaining the Organization of Production. Archaeological Method and Theory 3, 1-56.
Diakowski M 2019. Badania technologiczno-funkcjonalne neolitycznych i wczesnobrązowych przedmiotów kościanych. In M. Furmanek (ed.), Pierwsi rolnicy i hodowcy na Śląsku. Dialog interdisciplinary. Wrocław: Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, 357-373.
Fontana F., Cristiani E., Bertola S., Briois F., Guerreschi A. and Ziggiotti S. 2020. A snapshot of Late Mesolithic life through death: An appraisal of the lithic and osseous grave goods from the Castelnovian burial of Mondeval de Sora (Dolomites, Italy). PLoS ONE 15/8: e0237573.
Gál E. 2011. Prehistoric antler- and bone tools from Kaposújlak-Várdomb (South-Western Hungary) with special regard to the Early Bronze Age implements. In J. Baron and B. Kufel-Diakowska (eds), Written in Bones. Studies on technological and social contexts of past faunal skeletal remains. Wrocław: Institute of Archaeology, University of Wrocław, 137-164.
Gál E. and Bondár M. 2022. Drilled canine ornaments from a special Late Copper Age Grave / Kutyaszemfogból Készült Díszek Egy Különleges Késő Rézkori Sírból. Archaeometriai Műhely 19/1, 43-56.
Gurova M. and Bonsall C. 2017. Experimental Replication of Stone, Bone and Shell Beads from Early Neolithic Sites in Southeast Europe. In D. E. Bar-Yosef Mayer, C. Bonsall and A. M. Choyke (eds), Not just for show. The Archaeology of Beads, Beadwork and Personal Ornaments. Oxford & Philadelphia: Oxbow Books, 159-167.
Gwinnett A. J. and Gorelick L. 1998. A Brief History of Drills and Drilling. BEADS: Journal of the Society of Bead Researchers 10, 49-56.
Horn Ch. 2014. Studien zu den europäischen Stabdolchen. Teil 1 (= Universitätsforschungen zur prähistorischen Archäologie 246). Bonn: Dr. Rudolf Habelt GmbH.
Horn Ch. 2017. Combat and ritual — Wear analysis on metal halberds from the Danish Isles and the Cimbrian Peninsula. Journal of Archaeological Science: Reports 14, 515-529.
Horn Ch. and von Holstein I. C. C. 2017. Dents in our confidence: The interaction of damage and material properties in interpreting use-wear on copper-alloy weaponry. Journal of Archaeological Science: Reports 81, 90-100.
Hosler D. 1994. The Sounds and Colors of Power. The Sacred Metallurgical Technology of Ancient West Mexico. Cambridge: The MIT Press.
Jarecki H. and Volker A. R. 2000. Die Erkundung der spätbronze- bis früheisenzeitlichen Grabenanlage von Wennungen, Ldkr. Burgenlandkreis. Jahresschrift für mitteldeutsche Vorgeschichte 83, 109-124.
Jones A. M. and Quinnell H. 2013. Daggers in the West: Early Bronze Age Daggers and Knives in the South-west Peninsula. Proceedings of the Prehistoric Society 79, 165-191.
Jordan P. 2015. Technology as Human Social Tradition Cultural Transmission among Hunter-Gatherers (= Origins of Human Behavior and Culture 7). Oakland, California: University of California Press.
Kienlin T. L. 2013. Copper and Bronze: Bronze Age Metalworking in Context. In H. Fokkens and A. Harding (eds), The Oxford Handbook of the European Bronze Age. Oxford: Oxford University Press, 414-436.
Kneisel J. 2010. Wyroby z kości i poroża z wykopów 14-17. In J. Müller, J. Czebreszuk and J. Kneisel (eds), Bruszczewo II. Ausgrabungen und Forschungen in einer prähistorischen Siedlungskammer Großpolens. Badania mikroregionu osadniczego z terenu Wielkopolski (= Studien zur Archäologie in Ostmitteleuropa, Studia nad Pradziejami Europy Środkowej 6/1). Bonn: Dr. Rudolf Habelt GmbH, 663-850.
Kopiasz J. 2004. Cmentarzysko kultury unietyckiej na stanowisku Milejowice 19, powiat Wrocław, woj. dolnośląskie. Archeologiczne Zeszyty Autostradowe Instytutu Archeologii i Etnologii PAN 3/2, 31-59.
Łesiuk M. 2013. Sprawozdanie i opracowanie z ratowniczych badań archeologicznych związanych z budową gimnazjum w Grębocicach, pow. polkowicki. Stan. Grębocice 24. Unpublished excavation report.
Markiewicz J. E. 2016. Osada z młodszego okresu przedrzymskiego na stanowisku Bytomin (Bytnik) 6 gm. Głogów. In J. E. Markiewicz and A. Błażejewski (eds), Osada i cmentarzysko z epoki żelaza na stanowiskach Bytomin (Bytnik) 1 i 6. Wrocław: Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, 67-145.
Markiewicz J. E. and Diakowski M. 2016. The wild boar at the Oder shore: on a boar’s tusk ivory plate from the early Bronze Age found in Bytomin (woj. dolnośląskie/PL). Archäologisches Korrespondenzblatt 46/1, 43-56.
Mittermair N. 2022. Take it to the grave. Traces of Production, Post-Casting Treatment and Use of Metal Objects from Urnfield Cemeteries in Lower Austria. Archaeologia Austriaca 106, 65-115.
Mozgała-Swach M. 2019. Kiedy pojawiły się pierwsze metale… In M. Furmanek (ed.), Pierwsi rolnicy i hodowcy na Śląsku. Dialog interdyscyplinarny. Wrocław: Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego, 375-386.
Novák P. 2011. Die Dolche in Tschechien (= Prähistorische Bronzefunde VI/13). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Nowak K. 2020. Badania śladów produkcji oraz śladów użytkowania zachowanych na przedmiotach ze skarbu z Marcinowic. In A. Michalak and E. Przechrzta (eds), Marcinowice. Skarb przedmiotów metalowych z wczesnej epoki brązu. Zielona Góra: Stowarzyszenie Przyjaciół Muzeum Archeologicznego Środkowego Nadodrza oraz Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza w Zielonej Górze, 75-99.
Ó Faoláin S. 2004. Bronze Artefact Production in Late Bronze Age Ireland. A survey (= BAR British Series 382). Oxford: Archaeopress.
Orłowska J. 2015. How Did They Drill That? – A Few Observations on the Possible Methods for Making Large-sized Holes in Antler. EXARC Journal 2015/2, 1-15.
Orłowska J. and Osipowicz G. 2021. Mesolithic bone adzes and mattock heads from Poland. Some suggestions on their technology and function. In S. Beyries, C. Hamon and Y. Maigrot (eds), Beyond Use-Wear Traces: Going from tools to people by means of archaeological wear and residue analyses. Leiden: Sidestone Press, 143-154.
Osipowicz G., Orłowska J., Piličiauskas G., Piličiauskienė G. and Bosiak M. 2019. Osseous Points and Harpoon Heads From Đventoji Subneolithic Sites, Coastal Lithuania. First Traceological Insight into The Way They Were Produced And Used. Lietuvos Archeologija 46, 147-169.
Osipowicz G., Piličiauskienė G., Orłowska J. and Piličiauskas G. 2020. An occasional ornament, part of clothes or just a gift for ancestors? The results of traceological studies of teeth pendants from the Subneolithic sites in Šventoji, Lithuania. Journal of Archaeological Science: Reports 29, 102130.
Overbeck M. 2018. Die Gießformen in West- und Süddeutschland (Saarland, Rheinland-Pfalz, Hessen, Baden- Württemberg, Bayern) mit einem Beitrag von A. Jockenhövel, Alteuropäische Gräber der Kupferzeit, Bronzezeit und Älteren Eisenzeit mit Beigaben aus dem Gießereiwesen (Gießformen, Düsen, Tiegel) (= Prähistorische Bronzefunde XIX/3). Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Perucchetti L., Northover J. P. and David-Elbiali M. 2020. What is a dagger? A metallurgical interpretation of three metal daggers from western Switzerland dated from the Late Neolithic to the Early Bronze Age. Journal of Archaeological Science: Reports 30, 102251.
Petriščáková K., Verčík M., Pavúk P., Limburský P., Daněček D. and Ernée M. 2020. Od nástrojov a zbraní k symbolom: analýza pracovných stôp na kovových dýkach staršej doby bronzovej v Čechách: Pilotná štúdia. Slovenská archeológia 68 (Suppl. 1), 459-469.
Pratsch S. 2011. Mesolithic antler artefacts in the North European Plain. In J. Baron and B. Kufel-Diakowska (eds), Written in Bones. Studies on technological and social contexts of past faunal skeletal remains. Wrocław: Institute of Archaeology, University of Wrocław, 79-92.
Przybyła M. S. and Jędrysik J. 2018. A classification of objects made of bone, antler, tooth and horn from the Early Bronze Age fortified settlement in Maszkowice. Sprawozdania Archeologiczne 70, 269-296.
Rowlands M. 1971. The Archaeological Interpretation of Prehistoric Metalworking. World Archaeology 3/2, 210-224.
Schauer P. 1971. Die Schwerter in Süddeutschland, Österreich und der Schweiz I (Griffplatten-, Griffangel- und Griffzungenschwerter) (= Prähistorische Bronzefunde IV/2). München: C. H. Beck. Schwenzer S. 2004. Frühbronzezeitliche Vollgriffdolche. Typologische, chronologische und technische Studien auf der Grundlage einer Materialaufnahme von Hans-Jürgen Hundt (= Kataloge vor- und frühgeschichtlicher Altertümer 36). Mainz-Bonn: RGZM.
Tarbay J. G. 2019. Moulds for large daggers. Unique finds from the Bronze Age Hatvan-Strázsa-Hegy Tell. Acta Archaeologica Academiae Scientiarum Hungaricae 70, 5-39.
Venditti F., McCartin M. J., Ostermann M.-L., Nicholas J., Conard N. J. and Wolf S. 2023. Foxes in Retrospect – Unraveling Human-Fox Relationships through Fox Tooth Ornaments in the Swabian Jura. Quaternary 2023, 6, 50.
Wilczyński J., Szczepanek A., Wojdal P., Diakowski M., Wojenka M. and Sobieraj D. 2014. A Mid Upper Palaeolithic Child Burial from Borsuka Cave (Southern Poland). International Journal of Osteoarchaeology 26, 151-162.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Sprawozdania Archeologiczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
