Znalezisko siekier krzemiennych z Klementowic (Płaskowyż Nałęczowski) – dylemat z afiliacją kulturową
DOI:
https://doi.org/10.23858/APOL64.2019.005Słowa kluczowe:
Polska południowo-wschodnia, Płaskowyż Nałęczowski, neolit, znalezisko gromadne, siekiery, krzemień pasiasty, krzemień świeciechowski, świętokrzyski region prehistorycznej eksploatacji krzemienia, kultura pucharów lejkowatychAbstrakt
Przedmiotem opracowania jest gromadne znalezisko trzech siekier odkrytych w 1964 r. w trakcie badań wykopaliskowych na wielokulturowym stanowisku VII w Klementowicach,gm. Kurów, pow. puławski, woj. lubelskie, w północno-zachodniej części Płaskowyżu Nałę¬czowskiego. Dwa przedmioty (czworościenny i dwuścienny) wykonane są z krzemienia pasia-stego, jeden (czworościenny) – świeciechowskiego. Surowce te pochodzą ze złóż eksploatowa¬nych w neolicie w kopalniach świętokrzyskiego regionu prehistorycznego górnictwa krzemienia. Pomimo istniejących wątpliwości, siekiery należy łączyć z kulturą pucharów lejkowatych, jej grupą południowo-wschodnią
Tłumacz: Andrzej Leligdowicz
Pobrania
Bibliografia
Balcer B. 1965, Stanowisko Pieczyska (Zbrza Wielka) w Zawichoście-Podgórzu, pow. Sandomierz w świetle pierwszych wykopalisk, Sum.: The Pieczyska site (Zbrza Wielka) at Zawichost-Podgórze, Sandomierz district, in the light of the first excavation, „Wiadomości Archeologiczne”, 32/3–4, pp. 290–375.
Balcer B. 1971, Kopalnia krzemienia w Świeciechowie-Lasku, pow. Kraśnik w świetle badań 1967 r., Sum.: The flint mine at Świeciechów-Lasek, Kraśnik district in the light of the 1967 excavation, „Wiadomości Archeologiczne”, 36/1, pp. 71–132.
Balcer B. 1975, Krzemień świeciechowski w kulturze pucharów lejkowatych. Eksploatacja, obróbka i rozprzestrzenienie, Sum.: The Świeciechów flint in the Funnel Beaker culture. Exploitation, working and distribution, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Balcer B. 1977, Osada kultury mierzanowickiej na stanowisku 1 w Mierzanowicach, woj. tarnobrzeskie, Sum.: A settlement of the Mierzanowice culture at site 1 at Mierzanowice, Tarnobrzeg voivodship, „Wiadomości Archeologiczne”, 42/2, pp. 175–212.
Balcer B. 1983, Wytwórczość narzędzi krzemiennych w neolicie ziem Polski, Zusamm.: Die Herstellung von Feuersteingeräten im Neolithikum auf dem Gebiet Polens, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Balcer B. 2002, Ćmielów – Krzemionki – Świeciechów. Związki osady neolitycznej z kopalniami krzemienia, Sum.: Ćmielów – Krzemionki – Świeciechów. Relations between the Neolithic settlement and flint mines, Warszawa.
Balcer B., Kowalski K. 1978, Z badań nad krzemieniem pasiastym w pradziejach, Sum.: Studies on striped flint in prehistory, „Wiadomości Archeologiczne”, 43/2, pp. 127–145.
Bargieł B., Florek M. 2006, Cmentarzysko w Pawłowie, pow. Sandomierz na tle innych podobnych stanowisk kultury pucharów lejkowatych, Sum.: Cemetery in Pawłów, Sandomierz district in comparison to other similar sites of the Funnel Beaker culture, [in:] Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych, J. Libera, K. Tunia eds., Lublin–Kraków, pp. 385–400.
Bargieł B., Libera J. 1996, Wyniki badań pracowni nakopalnianej w Nowym Rachowie, Sum.: Results of Explorations of the Mine Workshop in Nowy Rachów, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 1, pp. 35–48.
Bargieł B., Libera J. 2002, Z badań nad produkcją siekier dwuściennych z krzemienia świe¬ciechowskiego oraz gościeradowskiego, Zusamm.: Von den Untersuchungen der Herstellung von zweiseitigen Beilen aus Świeciechów- und Gościeradów-Feuerstein, „Przegląd Archeologiczny”, 50, pp. 5–43.
Bargieł B., Zakościelna A. 1995, (zestawienie stanowisk), [in:] Katalog archeologicznych zbiorów pozamuzealnych, 3, Kolekcja Katedry Archeologii Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie w Lublinie, 2, D. Jaskanis ed., Warszawa.
Blajer W. 1998, Wysoka, gm. Łańcut, woj. rzeszowskie, stan. 1, Sum.: Wysoka, Łańcut commune, Rzeszów province, site 1, Zusamm.: Wysoka, Gde. Łańcut, Woiw. Rzeszów, Fst. 1, „Rocznik Przemyski. Archeologia”, 34, pp. 67–72.
Borkowski W., Migal W., Sałaciński S., Zalewski M. 1989, Urgeschichtlicher Feuersteinbergbau im Gebiet von Krzemionki, „Praehistorische Zeitschrift”, 64/2, pp. 164–207.
Borkowski W., Migal W., Sałaciński S., Zalewski M. 1991, Possibilities of investigating Neolithic flint economies, as exemplified by the banded flint economy, „Antiquity”, 65/248, pp. 607–627.
Bronicki A. 2016, Obrządek pogrzebowy społeczności kultury amfor kulistych na Wyżynie Lubelskiej, Sum.: The burial ritual of the Globular Amphora societies on the Lublin Upland, [in:] Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak eds., Kraków, pp. 45–256.
Budziszewski J. 1980, PL 7 Ruda Kościelna „Księża Rola”, Ćmielów, Wojw. Tarnobrzeg, [in:] 5000 Jahre Feuersteinbergbau. Die Suche nach dem Stahl der Steinzeit, G. Weisgerber, R. Slotta, J. Weiner eds., Bochum, p. 596.
Budziszewski J. 1980, PL 8 Borowania, Ćmielów, Ruda Kościelna, Wojw. Tarnobrzeg, [in:] 5000 Jahre Feuersteinbergbau. Die Suche nach dem Stahl der Steinzeit, G. Weisgerber, R. Slotta, J. Weiner eds., Bochum, pp. 597–598.
Budziszewski J. 1980, PL 9 „Korycizna”, Wojciechówka und die Wälder der Ober-färsterei Ćmielów, Ożarów, Wojw. Tarnobrzeg, [in:] 5000 Jahre Feuersteinbergbau. DieSuche nach dem Stahl der Steinzeit, G. Weisgerber, R. Slotta, J. Weiner eds., Bochum, pp. 600–601.
Budziszewski J., Michniak R. [1984] 1989, Z badań nad występowaniem, petrograficzną naturą oraz prahistoryczną eksploatacją krzemieni pasiastych w południowym skrzydle niecki Magoń – Folwarczysko, Sum.: From studies on the occurrence, petrographic nature and prehistoric exploitation of banded nodular chert in the southern wing of the Magoń – Folwarczysko syncline, „Wiadomości Archeologiczne”, 49/2, pp. 151–190.
Florek M., Zakościelna A. [2002–2003] 2003, Depozyt wiórów krzemiennych z Krowiej Góry koło Sandomierza (stan. 14, gm. Łoniów, woj. świętokrzyskie), Sum.: Deposit of flint blades from Krowia Góra near Sandomierz (site 14, comm. Łoniów, woj. świętokrzyskie), „Wiadomości Archeologiczne”, 56, pp. 51–60.
Gijn van A. L. 1989, The wear and tear of flint. Principles of functional analysis applied to Dutch Neolithic assemblages, Analecta Praehistorica Leidensia, 22, Leiden.
Gijn van A. L. 2010, Flint in Focus. Lithic Biographies in the Neolithic and Bronze Age, Leiden.
Gumiński W. 1989, Gródek Nadbużny. Osada kultury pucharów lejkowatych, Sum.: Gródek Nadbużny. A settlement of the Funnel Beaker culture, Polskie Badania Archeologiczne, 28, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Gurba J. [1954] 1957, Materiały do badań nad neolitem Małopolski, Zusamm.: Materialen zur Untersuchung über das Neolithikum in Kleinpolen, „Annales Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskie”, Sectio F, 9, pp. 129–178.
Halicki M. 1970, Cmentarzyska kultury amfor kulistych i kultury pucharów lejkowatych w Klementowicach, pow. Puławy na stanowisku IV, Sum.: The cemeteries of the Globular Amphora and the Funnel Beaker cultures at Klementowice, Puławy district, site IV, „Wiadomości Archeologiczne”, 35/3, pp. 303–326.
Harasimiuk M. 1987, Fizjografia okolic wsi Klementowice-Kolonia na Płaskowyżu Nałęczowskim, Sum.: Physiography of the environs of Klementowice-Kolonia on the Nałęczów Plateau, „Sprawozdania Archeologiczne”, 39, pp. 53–57.
Jarosz P. 2016, Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Lubelskiej i terenach przyległych, Sum.: The Corded Ware culture on the Lublin Upland and the neighbouring territories, [in:] Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak eds., Kraków, pp. 509–536.
Jedynak A. 2009, Depozyt półwytworów rdzeniowych narzędzi krzemiennych z osady ludności kultury amfor kulistych w Krzczonowicach, stan. 63, pow. ostrowski, [in:] Hereditas praeteriti. Additamenta archaeologica et historica dedicata Ioanni Gurba Octogesimo Anno Nascendi, H. Taras, A. Zakościelna eds., Lublin, pp. 157–167.
Kabaciński J. 2010, Przemiany wytwórczości krzemieniarskiej społeczności kultur wstęgowych strefy wielkodolinnej Niżu Polskiego, Sum.: Changes in the flint production of Linear Pottery culture communities of the great-valleys zone of the Polish Plain, Poznań.
Kaflińska M. 2006, Neolityczne depozyty gromadne na ziemiach polskich, Zusamm.: Neolithische Mehrstückdepotfunde auf dem Gebiet Polens, „Materiały i Sprawozdania Rzeszow¬skiego Ośrodka Archeologicznego”, 27, pp. 5–26.
Kondracki J. 1994, Geografia Polski. Mezoregiony fizycznogeograficzne, Warszawa.
Kondracki J. 2019, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Regiony_Kondrackiego-hipsometria.png Korobkowa G. F. 1999, Narzędzia w pradziejach. Podstawy badania funkcji metodą traseologiczną, Sum.: Prehistoric tools basis for the traceological method of functional study,Toruń.
Kowalczyk J. 1956, Osada kultury pucharów lejkowatych w miejsc. Gródek Nadbużny, pow. Hrubieszów, w świetle badań 1954 roku, Sum.: The settlement of the Funnel Beaker culture at Gródek Nadbużny, the Hrubieszów district, in the light of 1954 excavations, „Wiadomości Archeologiczne”, 23/1, pp. 23–48.
Kowalczyk J. 1957, Osada i cmentarzysko kultury pucharów lejkowatych w miejscowości Klementowice, powiat Puławy, Sum.: A settlement and a cemetery of the Funnel Beaker culture at Klementowice, the Puławy district, „Materiały Starożytne”, 2, pp. 175–202.
Kowalski K. 1975, Materiały do badań neolitu w Polsce, Sum.: Materials for the stu-dies of the Neolithic age in Poland, „Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne”, 3,pp. 45–70.
Kowalski S. 1963, Neolityczny skarb krzemienny z Dodowa, pow. Proszowice, Rés.: Un dépôt néolithique ďobjets en silex à Dodów, district Proszowice, „Materiały Archeologiczne”, 4, pp. 69–73.
Król P., Migaszewski Z. M. 2009, Rodzaje, występowanie i geneza krzemieni. Zarys problematyki, Sum.: Types, occurrence and origin of flints – an outline of the problem, [in:] Historia krzemienia, P. Król ed., Kielce, pp. 15–44.
Krzak Z. 1965, Tymczasowa charakterystyka kopalni krzemienia w Świeciechowie, Sum.: Temporary characteristic of flint mine in Świeciechów, „Archeologia Polski”, 10/1, pp. 217–233.
Krzak Z. 1976, The Złota culture, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Kunysz A. 1958, Znaleziska surowca i wyrobów z tzw. „krzemienia pasiastego” w dorzeczu Sanu i Wisłoka, „Wiadomości Archeologiczne”, 25/4, pp. 387–390.
Libera J. [2002–2003] 2003, Nowe znalezisko gromadne krzemiennych narzędzi wiórowych na stanowisku 1C w Gródku nad Bugiem, Sum.: A new multiple find of flint blade tools at Gródek nad Bugiem, site 1C, „Wiadomości Archeologiczne”, 56, pp. 37–44.
Libera J. [2002–2003] 2003, Znaleziska gromadne siekier krzemiennych z Lubelszczyzny, Sum.: Multiple flint axe deposits from the Lublin region, „Wiadomości Archeologiczne”, 56, pp. 45–50.
Libera J. 2004, W dążeniu ku nowej syntezie. Wybrane zagadnienia krzemieniarstwa schyłkowego z dorzecza górnej i środkowej Wisły, Sum.: Seeking a new synthesis. Selected issues of terminal flint working from the upper and middle Vistula basin, „Archeologia Polski”, 49/1–2, pp. 106–124.
Libera J. 2009, Czy siekiery krzemienne mogą być wyznacznikiem kultury amfor kulistych?, [in:] Hereditas praeteriti. Additamenta archaeologica et historica dedicata Ioanni Gurba. Octogesimo Anno Nascendi, H. Taras, A. Zakościelna eds., Lublin, pp. 169–179.
Libera J. 2016, Siekiery kultury ceramiki sznurowej z Wyżyny Lubelskiej – próba identyfikacji, Sum.: Axes of the Corded Ware culture from the Lublin Upland: an attempt at identifica¬tion, [in:] Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak eds., Kraków, pp. 479–492.
Libera J., Sobieraj J. 2016, Topory kamienne jako identyfikatory kultury ceramiki sznurowej w środkowej i północnej części Lubelszczyzny, Sum.: Stone battle-axes as indicators of the presence of Corded Ware populations in the central and northern parts of the historical region of Lublin, [in:] Schyłek neolitu na Wyżynie Lubelskiej, P. Jarosz, J. Libera, P. Włodarczak eds., Kraków, pp. 411–454.
Libera J., Zakościelna A. 2002, Złoża krzemieni turońskich w przełomowym odcinku Wisły, Sum.: Turonian flints deposits in Vistula ravine, [in:] Krzemień świeciechowski w pradziejach. Materiały z konferencji w Ryni, 22–24.05.2000, B. Matraszek, S. Sałaciński eds., Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach, 4, Warszawa, pp. 93–109.
Libera J., Zakościelna A. 2006, Inwentarze krzemienne z grobów grupy południowo-wschodniej kultury pucharów lejkowatych, Sum.: Flint inventories from the graves of the south-eastern group of the Funnel Beaker Culture, [in:] Idea megalityczna w obrządku pogrzebowym kultury pucharów lejkowatych, J. Libera, K. Tunia eds., Lublin–Kraków, pp. 135–169.
Libera J., Zakościelna A. 2010, Neolityczne „skarby”, [in:] Skarby Lubelszczyzny, E. Banasiewicz-Szykuła ed., Skarby z Przeszłości, 11, Lublin, pp. 9–19.
Machnik J. 1961, Kultura ceramiki sznurowej, Rés.: Civilisation de la céramique cordée (district de Cracovie), Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, 67. Prace Archeologiczne, 2, pp. 5–36.
Migal W., Sałaciński S. 1996, Eksperymentalne wytwarzanie siekier czworościennych z krzemienia pasiastego, Sum.: Experimental production of banded flint quadrangular axes, [in:] Z badań nad wykorzystaniem krzemienia pasiastego, Studia nad Gospodarką Surow¬cami Krzemiennymi w Pradziejach, 3, Warszawa, pp. 121–139.
Mroczek P., Rodzik J. 2015, Środowisko przyrodnicze otoczenia stanowiska archeologicznego w Klementowicach – stan obecny i retrospekcja / The natural environment surrounding the archaeological site in Klementowice – current situation and retrospective, [in:] Klementowice. Stanowisko magdaleńskie we wschodniej Polsce / Klementowice. A Magdalenian site in eastern Poland, T. Wiśniewski ed., Lublin, pp. 235–259.
Nogaj-Chachaj J. 1991, Nowe neolityczne zabytki z Klementowic, woj. lubelskie, „Sprawozdania z badań terenowych Katedry Archeologii UMCS w 1991 roku”, Lublin, pp. 23–26.
Nogaj-Chachaj J. 1996, Grób kultury amfor kulistych na stanowisku 47 w Klementowicach, gm. Kurów, woj. lubelskie, Sum.: A grave of the Globular Amphoras Culture in site 47 in Klementowice, Kurów Municipality, Lublin voivodeship, „Archeologia Polski Środkowowschodniej”, 1, pp. 25–29.
Nosek S. [1949] 1950, Nowoodkryte stanowiska przedhistoryczne na Lubelszczyźnie, „Sprawozdania z czynności i posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności”, 1/9, p. 534–535.
Nosek S. [1950] 1954/1955, Kultura amfor kulistych na Lubelszczyźnie, Sum.: The Globular Amphorae culture in the Lublin province, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio F, 5/3, pp. 55–158.
Nosek S. [1951] 1957, Materiały do badań nad historią starożytną i wczesnośredniowieczną międzyrzecza Wisły i Bugu, Rés.: Matériaux pour servir aux recherches sur l’histoire ancienne et l’époque protohistorique du territoire entre la Vistule et le Boug, „Annales Uni¬versitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio F, 6, Lublin–Kraków.
Nosek S. 1967, Kultura amfor kulistych w Polsce, Rés.: La civilisation des amphores globulaires en Pologne, Polska Akademia Nauk Oddział w Krakowie. Prace Komisji Archeologicznej, 8, Wrocław–Warszawa–Kraków. Osipowicz G. 2010, Narzędzia krzemienne w epoce kamienia na ziemi chełmińskiej. Studium traseologiczne, Sum.: Flint tools from the Stone Age in the Chełmno Land. Traseological study, Toruń.
Pasterkiewicz W. 2017, Wyniki badań archeologicznych na cmentarzysku z późnego neolitu w Sadowiu koło Opatowa, Zusamm.: Ergebnisse archäologischer Forschungen auf dem spät¬neolithischen Gräberfeld in Sadowie bei Opatów, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, 38, pp. 281–290.
Podkowińska Z. [1951] 1952, Prace wykopaliskowe na stanowisku „Gawroniec-Pałyga” w Ćmielowie, w pow. opatowskim 1950 r., Sum.: The excavations at Gawroniec-Pałyga by Ćmielów (Opatów adm. District), „Wiadomości Archeologiczne”, 18/3–4, pp. 201–242.
Rybka Z. 1913, Stanowiska Przedhistoryczne w Dorzeczu Chodla i Źródeł w pow. Puławskim gub. Lubelskiej, „Światowit”, 11, pp. 80–83.
Sałaciński S. [1993–1994] 1997, Krzemionki 1984–1992, Sum.: Krzemionki 1984–1992, „Wiadomości Archeologiczne”, 53/2, pp. 19–29.
Siuchniński K. 1969, Klasyfikacja czasowo-przestrzenna kultur neolitycznych na Pomorzu Zachodnim. Część I. Katalog źródeł archeologicznych, Szczecin.
Uzarowiczowa A. 1966, Cmentarzysko kultury pucharów lejkowatych w Klementowicach, pow. Puławy, Sum.: A cemetery of the Funnel Beaker culture at Klementowice, Puławy district, „Wiadomości Archeologiczne”, 32/1–2, pp. 156–167.
Uzarowiczowa A. 1966, Nowe stanowiska neolityczne w Klementowicach, pow. Puławy, „Wiadomości Archeologiczne”, 31/4, pp. 425–426.
Uzarowiczowa A. 1968, Cmentarzysko kultury pucharów lejkowatych w Klementowicach, pow. Puławy na stanowisku XIII, Sum.: Cemetery of the Funnel Beaker culture, site XIII at Klementowice, Puławy district, „Wiadomości Archeologiczne”, 33/3–4, pp. 295–302.
Uzarowiczowa A. 1968, Grób kultury amfor kulistych na stanowisku I w Klementowicach, pow. Puławy, Sum.: A grave of the Globular Amphorae culture at site I at Klementowice, Puławy district, „Wiadomości Archeologiczne”, 33/2, pp. 217–223.
Uzarowiczowa A. 1968, Nowy typ grobu kultury pucharów lejkowatych z Klementowic, pow. Puławy, Sum.: A Funnel Beaker culture grave of new type at Klementowice, Puławy district, „Wiadomości Archeologiczne”, 33, pp. 179–188.
Uzarowiczowa A. 1970, Groby kultury ceramiki sznurowej z cmentarzyska wielokulturowego w Mierzanowicach, pow. Opatów, Sum.: Graves of the Corded Ware culture in the cemetery at Mierzanowice, Opatów district, „Wiadomości Archeologiczne”, 35/2, pp. 201–234.
Uzarowiczowa A. 1975, Wielokulturowe neolityczne stanowisko VII w Klementowicach, pow. Puławy, Sum.: Neolithic site VII with traces of many cultures at Klementowice, Puławy district, „Wiadomości Archeologiczne”, 40/2, pp. 179–204.
Wielka encyklopedia… 1964, Wielka encyklopedia powszechna PWN, 3, Dep-Franc, Warszawa.
Wiśniewski T. 2011, Pradzieje gminy Kurów, Sum.: Summary of the prehistory of Kurów, Zusamm.: Zusammenfassung zur Urgeschichte von Kurów, Kurów.
Wiśniewski T. 2015, Obozowisko magdaleńskie w Klementowicach / Magdalenian settlement in Klementowice, [in:] Klementowice. Stanowisko magdaleńskie we wschodniej Polsce / Klementowice. A Magdalenian site in eastern Poland, T. Wiśniewski ed., Lublin,pp. 15–179.
Włodarczak P. 2006, Kultura ceramiki sznurowej na Wyżynie Małopolskiej, Sum.: Corded Ware culture in Little Poland Upland, Kraków
Wrotek L. 1962, Sprawozdanie z prac wykopaliskowych na stanowisku 5 w miejscowości Mierzanowice, pow. Opatów, Sum.: Report on the excavation of site 5 at Mierzanowice, distr. Opatów, „Sprawozdania Archeologiczne”, 14, pp. 63–73.
Zakościelna A., Libera J. 1991, Wykorzystanie surowców krzemiennych z okolic Świeciechowa w schyłkowym neolicie i we wczesnej epoce brązu w Polsce południowo-wschodniej, [in:] Schyłek neolitu i wczesna epoka brązu w Polsce środkowowschodniej (materiały z konferencji), J. Gurba ed., Lubelskie Materiały Archeologiczne, 6, Lublin, pp. 135–180.
Zalewski M., Borkowski W. 1996, Zagadnienie chronologii pola eksploatacyjnego „Borownia” w Rudzie Kościelnej, woj. tarnobrzeskie, w świetle nowych materiałów nakopalnianych i osadniczych, Sum.: Chronology of the „Borownia” exploitation field in Ruda Kościelna (Tarnobrzeg voivodship) in the light of mine and settlement materials, [in:] Z badań nad wykorzystaniem krzemienia pasiastego, Studia nad Gospodarką Surowcami Krzemiennymi w Pradziejach, 3, Warszawa, pp. 31–54.
