Skarb wczesnośredniowiecznych grzywien srebrnych z miejscowości Bużyska koło Drohiczyna
DOI:
https://doi.org/10.23858/APol69.2024.007Słowa kluczowe:
grzywny czernihowskie, grzywny północnoruskie, sztabki srebrne, skarb, Bużyska, Drohiczyn, pogranicze mazowiecko-ruskieAbstrakt
Artykuł dotyczy skarbu wczesnośredniowiecznych grzywien srebrnych z miejscowości Bużyska, gm. Korczew, w pobliżu Drohiczyna. Przedmioty ukryte w 2 poł. XII lub 1 poł. XIII stulecia odnaleziono w 2005 r., podczas badań wykopaliskowych na terenie wielokulturowej osady (stan. 10/54, na obszarze AZP 53–81). Zespół składał się z 11 grzywien srebrnych, z których 10 należy do tzw. typu czernihowskiego, a jedenasta to sztabka litewska, zwana też zachodnioruską. W tekście zamieszczono opis okoliczności odkrycia oraz charakterystykę typologiczną i dane metryczne (wymiary i wagę) odnalezionych sztabek. Zaprezentowano również wyniki analiz składu pierwiastkowego metalu, z którego odlano przedmioty. Badania wykonane metodą SEM-EDS, ze względu na niewielką liczbę przeprowadzonych dotychczas analiz specjalistycznych, będą miały duże znaczenie dla przyszłych studiów nad grzywnami.
Pobrania
Bibliografia
Andrzejewski A., Sikora J. 2009. Drohiczyn średniowieczny i nowożytny w świetle badań z roku 2006, „Podlaskie Zeszyty Archeologiczne”, 5, s. 153–195.
Avenarìus N.P. 1890. Drogičin” Nadbužskìj i ego drevnosti, [w:] Drevnosti Sěvero-zapadnago Kraâ, Materìaly po arheologìi Rossìi, 4, Sanktpeterburg, s. 4–42.
Bektineev Š.I. 2014. Denežnoe obraŝenie na territorii Belarusi v IX–XVI vekah, Minsk.
Bienia M. [1998?]. „Sprawozdanie z archeologicznych badań powierzchniowych AZP przeprowadzonych na obszarze nr 53-81 na terenie woj. siedleckiego”, Biała Podlaska, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie, Delegatura w Siedlcach.
Bienia M. 2005. „Sprawozdanie z ratowniczych badań wykopaliskowych na osadzie wielokulturowej w Bużyskach st. 10/54, gm. Korczew, woj. Mazowieckie”, Biała Podlaska, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Warszawie, Delegatura w Siedlcach.
Bieniak J. 2012. Państwo Miecława. Studium analityczne, Warszawa.
Cach F. 1950, Brakteátové razidlo Národního musea a vývoj ražební techniky doby brakteátové, „Numismatický Časopis”, 19, s. 22–36.
Chabrzyk P., Młodecka H. 2013. Obecność cynku w monetach pochodzących z wczesnośredniowiecznych skarbów z Polski Środkowej, [w:] P. Boroń (red.), Argenti fossores et alii. Znaczenie gospodarcze wschodnich części Górnego Śląska i zachodnich krańców Małopolski w późnej fazie wczesnego średniowiecza (X–XII wiek), Wrocław, s. 243–256.
Drohiczyn 1988. Drohiczyn „Ruska Strona”, woj. siedleckie. Stanowisko I, [w:] M. Konopka (red.), Informator Archeologiczny. Badania rok 1987, Warszawa, s. 141.
Drohiczyn 1998. Drohiczyn, st. 57, gm. loco, woj. białostockie, [w:] H. Łygan, H. Zaborowska, S. Żółkowski (red.), Informator Archeologiczny. Badania rok 1993, Warszawa, s. 109–110.
Duksa Z. 1981. Pinigai ir jų apyvarta, [w:] R. Volkaitė-Kulikauskienė (red.), Lietuvių materialinė kultūra IX–XIII amžiuje, 2, Vilnius, s. 83–129.
Dzik M., Jusupović A. 2019. Średniowieczny Drohiczyn w świetle źródeł archeologicznych i pisanych, [w:] A. Musin, M. Wołoszyn (red.), The Sphinx of Slavic sigillography – small lead seals of “Drohiczyn type” from Czermno in their East European context / Sfinks słowiańskiej sfragistyki – plomby „typu drohiczyńskiego” z Czermna na wschodnioeuropejskim tle porównawczym, U Źródeł Europy Środkowo-Wschodniej / Frühzeit Ostmitteleuropas, 6(1), Kraków, s. 85–101.
Dzik M., Musin A. 2021. Archeologia archiwalna. Materiały Cesarskiej Komisji Archeologicznej do badań nad dziedzictwem materialnym Polski. Część I, Rzeszów.
FMP III. 2015. Gorlińska D., Suchodolski S., Bogucki M., Ilisch P., Malarczyk D., Nowakiewicz T., współpr. Chabrzyk P., Mitkowa-Szubert K., Piniński J., Romanowski A., Śnieżko G., Widawski M., Zawadzki M., Frühmittelalterliche Münzfunde aus Masowien, Podlachien und Mittelpolen, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar III, Warszawa.
FMP V. 2016. Bogucki M., Ilisch P., Malarczyk D., Kulesza M., Piniński J., Nowakiewicz T., Frühmittelalterliche Münzfunde aus Ermland und Masuren, Frühmittelalterliche Münzfunde aus Polen. Inventar V, Warszawa.
Góry 1992. Góry, woj. siedleckie, st. Drohiczyn „Ruska Strona”, [w:] M. Konopka (red.), Informator Archeologiczny. Badania rok 1988, Warszawa, s. 96.
Jusupović A. 2023. Drohiczyn jako punkt obronny Mazowsza, Wołynia i Jaćwieży w XIII wieku, [w:] D. Michaluk, E. Kotkowicz (red.), Podlasie w działaniach wojennych w średniowieczu i w czasach nowożytnych, Ciechanowiec, s. 123–141.
Komar A.V. 2015. Platežnye slitki černigovskogo tipa, [w:] L.A. Belâev, P.G. Gajdukov (red.), Goroda i vesi srednevokovoj Rusi. Arheologiâ, istoriâ, kul’tura. K 60-letiû Nikolaâ Andreeviča Makarova, Moskva, s. 531–541.
Korzuhina G.F. 1954. Russkie klady IX–XIII vv., Moskva.
Kotlâr N.F. 1996. Severorusskie («černigovskie») monetnye grivny, [w:] A.N. Novosel’cev (red.), Drevnejšie gosudarstva vostočnoj Evropy. 1994 god. Novoe v numizmatike, Moskva, s. 80–142.
Kotlâr N.F. 1998. Drevnerusskie monetnye grivny (opyt klassifikacii i hronologizacii), [w:] V.V. Sedov (red.), Trudy VI Meždunarodnogo Kongressa slavânskoj arheologii: Novgorod, 26–31 avgusta 1996 g, 4, Obŝestvo, ekonomika, kul’tura i isskustvo slavân, Moskva, s. 174–180.
Książek K., Krąpiec M., Łydżba-Kopczyńska B., Młodecka H. 2013. Skarb średniowieczny z Głogowa. Analizy specjalistyczne i konserwacja wybranych zabytków, Głogów.
Melnikova E.A. 1996. Epigrafika drevnerusskih platežnyh slitkov (v svâzi s nadpisâmi na grivnah klada iz Bûrge, Gotland), [w:] A.N. Novosel’cev (red.), Drevnejšie gosudarstva vostočnoj Evropy. 1994 god. Novoe v numizmatike, Moskva, s. 143–150.
Merkel S.W., Florkiewicz I., Jansen M., Bode M., Wołoszyn M. 2024. Evidence for Slavic lead mining and trade: Early Rus’ lead seals from Czermno and Gródek on the Polish Rus’ border, „Journal of Archaeological Science: Reports”, 56, s. 1–10, https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2024.104539 DOI: https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2024.104539
Miazga B., Duma P., Cembrzyński P., Matyszczak M., Piekalski J. 2022. Analytical studies on medieval lead ingots from Wrocław and Kraków (Poland): a step towards understanding bulk trade of lead from Kraków and Silesia Upland Pb–Zn deposits, „Heritage Science”, 10, s. 1–15, https://doi.org/10.1186/s40494-022-00819-x DOI: https://doi.org/10.1186/s40494-022-00819-x
Mihel’son A.R., Trost’ânskij O.V. 2019. Evropejskie denarii na Rusi v X–XII vekah, 1, Ûžnaâ i ûgozapadnaâ Rus’, Sankt Petersburg.
Mikołajczyk A. 1994. Leksykon numizmatyczny, Warszawa–Łódź.
Młodecka H., Chabrzyk P. 2010. Analiza XRF denarów Bolesława Chrobrego i jego syna Mieszka Bolesławowica w świetle wybranych monet z przełomu X i XI wieku (Część II), „Biuletyn Numizmatyczny”, 3, s. 161–178.
Musianowicz K. 1969. Drohiczyn we wczesnym średniowieczu, „Materiały Wczesnośredniowieczne”, 6, s. 7–235.
Musianowicz K. 1982. Drohiczyn od VI do XIII wieku, Olsztyn–Białystok.
Pawlata L. 2014. Problematyka badań nad powstaniem i organizacją przestrzeni miejskiej średniowiecznego Drohiczyna, [w:] M. Zalewski, M. Zemło (red.), Małe Miasta. Perspektywa archeologiczna, Acta Collegii Suprasliensis, 17, Lublin, s. 23–78.
Ruzas V. 2006. Serebrânye denežnye slitki v muzee Banka Litvy, Bankaŭski vesnìk, luty 2006, s. 56–62.
Ruzas V. 2015. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės monetos Lietuvos banko Pinigų muziejuje. Katalogas / Coins of the Grand Duchy of Lithuania at the Money Museum of the Bank of Lithuania. Catalogue, Vilnius.
Shtalenkov I. 2018. Regional’nye varianty novgorodskih rublej i litovskie trehgrannye grivny, [w:] K. Filipow (red.), Forum Numizmatyczne. Studia i Materiały, 2, Białystok, s. 116–127.
Shtalenkow I. 2019, Basic types of silver payment ingots in Eastern Europe of 9th–15th centuries, „Wiadomości Numizmatyczne”, 63(1–2), s. 151–163, https://doi.org/10.24425/wn.2019.131219 DOI: https://doi.org/10.24425/wn.2019.131219
Shtalenkov I. w druku. Silver payment ingots in Eastern Europe. Genesis and dating, [w:] Proceedings of the 16th International Numismatic Congress.
Tyszkiewicz J. 1974. Mazowsze północno-wschodnie we wczesnym średniowieczu. Historia pogranicza nad górną Narwią do połowy XIII w., Prace Mazowieckiego Ośrodka Badań Naukowych, 26, Warszawa.
Wiśniewski J. 1977. Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny, geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne, „Acta Baltico Slavica”, 11, s. 7–80.
Wolnicz-Pawłowska E. 2013. O nazwach wodnych w Polsce, Warszawa.
Wójcik A. 2014. Z badań nad naczyniami typu drohiczyńskiego, [w:] M. Zalewski, M. Zemło (red.), Małe Miasta. Perspektywa archeologiczna, Acta Collegii Suprasliensis, 17, Lublin, s. 79–91.
Zaitz E. 1990. Wczesnośredniowieczne grzywny siekieropodobne z Małopolski, „Materiały Archeologiczne”, 25, s. 142–178.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Archeologia Polski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
