Abstrakt
The article is focusing on the concept of yos and on its importance in understanding morality in the traditional culture of the Mongols. While the term has been translated into European languages as a habit or custom, it retains a much broader connotation in the Mongolian language, where it implies a vision of a world order against which proper and improper categories of moral behaviour are evaluated. Such evaluations, more than concepts of good and evil, explain the motives influencing behaviour of the Mongols.
Bibliografia
Aryasüren Ch16, N y a m b u u Kh. 1992, Mongolyn yos zanshlyn ikh tailbar toli, Süülenkhüü,
Ulaanbaatar.
B a d a m s a m b u u G. 2014, Tuulyn gurvan ulkhuny devsekh saglagar mod khaana ve?, Soyombo
printing, Ulaanbaatar.
B a d m a j e f f W ł o d z i m i e r z 1929, Chi szara bada han. Zasady medycyny tybetańskiej, reprint,
Sowa-druk na życzenie, Warszawa
B i r a S h a g d a r j a v 2006/2007, Mongolyn tengeriin üzel ba tengerchlel, Bulletin. The IAMS News
Information on Mongol Studies, vol. 39, no. 1, s. 5–66.
B u m - O c h i r D u l a m 2008, Uls töriin khün sudlalyn onolyn üüd, Bembi san, Ulaanbaatar.
G a n t u l g a Ts e n d, B y a m b a s ü r e n G e n d e n 2011, Mongol töriin üüsel, yos yoslol, belgedel,
hündetgel, ulamjlal (ntö. 209–2011 on), Admon, Ulaanbaatar.
D a n a a j a v Ta n g a d 2014, Mongolyn ugsaatny züin sudalgaa, t.IV, Mönkhiin üseg, Ulaanbaatar.
D u r k h e i m E m i l e 1990, Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii, PWN,
Warszawa.
H u m p h r e y C a r o l i n e 1997, Exemplars and rules. Aspects of the discourse of moralities in Mongolia, [w:] The ethnography of moralities, red. S. Howell, Routledge, London, s. 25–47.
H u m p h r e y C a r o l i n e, U j e e d H ü r e l b a a t a r 2012, Fortune in the wind. An impersonal
subjectivity, Social Analysis, vol. 56, no. 2, s. 152–167.
K a p l o n s k i C h r i s t o p h e r 2006, Exemplars and heroes: the individual and the moral in the
Mongolian political imagination, [w:] States of mind: Power, place and subject in Inner Asia, red.
D. Sneath, Western Washington University, Cambridge, s. 53–90.
L u k e s S t e v e n 1973, Individualism, Harper & Row, New York.
L u v s a n t s e r e n G. 2008, Buddyn gün ukhaany onol, tüühiin asuudlaas, red. G.Chuluunbaatar,
Bembi san, Ulaanbaatar.
M a l e w s k a - S z a ł y g i n A n n a 2014, Kultury czy tożsamości? Kategorie analityczne w działaniu,
[w:] Colloquia Anthropologica. Issues in contemporary Social Anthropology, red. M. Buchowski,
A. Bentkowski, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań, s. 285–292.
M o r o c h o j e w a Z o j a 1999, Koncepcja jednostki ludzkiej w kulturach Wschodu a niektóre problemy
odrodzenia kultur azjatyckich ludów Syberii, Warszawa 1999, rękopis udostępniony przez autorkę.
N a g a a n b u u B e s ü d e i N. 2011, Mongolchuudyn yazguur gün ukhaan, Tsalig, Ulaanbaatar.
R a j t a r M a ł g o r z a t a 2014, Zwrot etyczny i nowa antropologia moralności, Lud, t. 98, s. 137–156.
S a i n t s o g t Va n c h i n b a l 2000, Amin shütleg, t. 1, Höh hot (w piśmie staromongolskim).
S k r y n n i k o v a Ta t ’ â n a D. 2013, Harizma i vlast’ w epohu Čingis-hana, Evrazia, Sankt Peterburg.
S n e a t h D a v i d 2010, Political mobilization and the construction of collective identity in Mongolia,
Central Asian Survey, vol. 29, no. 3, s. 251–267.
S t a s i u k A n d r z e j 2014, Wschód, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
S z y n k i e w i c z S ł a w o j 1981, Rodzina pasterska w Mongolii, Ossolineum, Wrocław.
– 1984, Naród wyrosły w stepie, [w:] Postacie narodów a współczesność, red. K. Gawlikowski,
PIW, Warszawa, s. 217–262.
Ta n g a d O y u n g e r e l 2013, Scheda po Czyngis Chanie. Demokracja po mongolsku, Trio, Warszawa.
– 2015a, Zapaśnik prezydentem? O kategoriach myślenia wyborców mongolskich, [w:] Polityka
państw azjatyckich. Wyzwania i dylematy, red. J. Marszałek-Kawa, K. Helnarska, Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń, s. 305–327.
– 2015b, Kategorie tradycyjnej moralności w życiu społecznym współczesnych Mongołów, Zeszyty
Etnologii Wrocławskiej [złożony do druku].
– 2016, Cultural aspects of democratization in Mongolia. The ethical perspective, Ethnologia
Polona [złożony do druku].
Tendr ȃ k o v a M. B. 2008, Tengrianstvo: ot gosudarstvennoj religii k zabytym kul’tam, [w:] Religiȃ
v istorii i kul’ture mongoloȃzyčnyh narodov Rossii, red. N.L. Žukovskaȃ, Vostocnaȃ Literatura,
Moskva, s. 133–155.
Wa s i l e w s k i J e r z y S. 1978, Symbolika ruchu obrotowego i rytualnej inwersji, Etnografia Polska,
t. 22, z. 1, s. 81–107.
Z a p a ś n i k S t a n i s ł a w 2006, „Walczący islam” w Azji Centralnej. Problem społecznej genezy zjawiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Ulaanbaatar.
B a d a m s a m b u u G. 2014, Tuulyn gurvan ulkhuny devsekh saglagar mod khaana ve?, Soyombo
printing, Ulaanbaatar.
B a d m a j e f f W ł o d z i m i e r z 1929, Chi szara bada han. Zasady medycyny tybetańskiej, reprint,
Sowa-druk na życzenie, Warszawa
B i r a S h a g d a r j a v 2006/2007, Mongolyn tengeriin üzel ba tengerchlel, Bulletin. The IAMS News
Information on Mongol Studies, vol. 39, no. 1, s. 5–66.
B u m - O c h i r D u l a m 2008, Uls töriin khün sudlalyn onolyn üüd, Bembi san, Ulaanbaatar.
G a n t u l g a Ts e n d, B y a m b a s ü r e n G e n d e n 2011, Mongol töriin üüsel, yos yoslol, belgedel,
hündetgel, ulamjlal (ntö. 209–2011 on), Admon, Ulaanbaatar.
D a n a a j a v Ta n g a d 2014, Mongolyn ugsaatny züin sudalgaa, t.IV, Mönkhiin üseg, Ulaanbaatar.
D u r k h e i m E m i l e 1990, Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii, PWN,
Warszawa.
H u m p h r e y C a r o l i n e 1997, Exemplars and rules. Aspects of the discourse of moralities in Mongolia, [w:] The ethnography of moralities, red. S. Howell, Routledge, London, s. 25–47.
H u m p h r e y C a r o l i n e, U j e e d H ü r e l b a a t a r 2012, Fortune in the wind. An impersonal
subjectivity, Social Analysis, vol. 56, no. 2, s. 152–167.
K a p l o n s k i C h r i s t o p h e r 2006, Exemplars and heroes: the individual and the moral in the
Mongolian political imagination, [w:] States of mind: Power, place and subject in Inner Asia, red.
D. Sneath, Western Washington University, Cambridge, s. 53–90.
L u k e s S t e v e n 1973, Individualism, Harper & Row, New York.
L u v s a n t s e r e n G. 2008, Buddyn gün ukhaany onol, tüühiin asuudlaas, red. G.Chuluunbaatar,
Bembi san, Ulaanbaatar.
M a l e w s k a - S z a ł y g i n A n n a 2014, Kultury czy tożsamości? Kategorie analityczne w działaniu,
[w:] Colloquia Anthropologica. Issues in contemporary Social Anthropology, red. M. Buchowski,
A. Bentkowski, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań, s. 285–292.
M o r o c h o j e w a Z o j a 1999, Koncepcja jednostki ludzkiej w kulturach Wschodu a niektóre problemy
odrodzenia kultur azjatyckich ludów Syberii, Warszawa 1999, rękopis udostępniony przez autorkę.
N a g a a n b u u B e s ü d e i N. 2011, Mongolchuudyn yazguur gün ukhaan, Tsalig, Ulaanbaatar.
R a j t a r M a ł g o r z a t a 2014, Zwrot etyczny i nowa antropologia moralności, Lud, t. 98, s. 137–156.
S a i n t s o g t Va n c h i n b a l 2000, Amin shütleg, t. 1, Höh hot (w piśmie staromongolskim).
S k r y n n i k o v a Ta t ’ â n a D. 2013, Harizma i vlast’ w epohu Čingis-hana, Evrazia, Sankt Peterburg.
S n e a t h D a v i d 2010, Political mobilization and the construction of collective identity in Mongolia,
Central Asian Survey, vol. 29, no. 3, s. 251–267.
S t a s i u k A n d r z e j 2014, Wschód, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
S z y n k i e w i c z S ł a w o j 1981, Rodzina pasterska w Mongolii, Ossolineum, Wrocław.
– 1984, Naród wyrosły w stepie, [w:] Postacie narodów a współczesność, red. K. Gawlikowski,
PIW, Warszawa, s. 217–262.
Ta n g a d O y u n g e r e l 2013, Scheda po Czyngis Chanie. Demokracja po mongolsku, Trio, Warszawa.
– 2015a, Zapaśnik prezydentem? O kategoriach myślenia wyborców mongolskich, [w:] Polityka
państw azjatyckich. Wyzwania i dylematy, red. J. Marszałek-Kawa, K. Helnarska, Wydawnictwo
Adam Marszałek, Toruń, s. 305–327.
– 2015b, Kategorie tradycyjnej moralności w życiu społecznym współczesnych Mongołów, Zeszyty
Etnologii Wrocławskiej [złożony do druku].
– 2016, Cultural aspects of democratization in Mongolia. The ethical perspective, Ethnologia
Polona [złożony do druku].
Tendr ȃ k o v a M. B. 2008, Tengrianstvo: ot gosudarstvennoj religii k zabytym kul’tam, [w:] Religiȃ
v istorii i kul’ture mongoloȃzyčnyh narodov Rossii, red. N.L. Žukovskaȃ, Vostocnaȃ Literatura,
Moskva, s. 133–155.
Wa s i l e w s k i J e r z y S. 1978, Symbolika ruchu obrotowego i rytualnej inwersji, Etnografia Polska,
t. 22, z. 1, s. 81–107.
Z a p a ś n i k S t a n i s ł a w 2006, „Walczący islam” w Azji Centralnej. Problem społecznej genezy zjawiska, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.